قدس، با حضور ۱۱ عضو رسمی، ازجمله ایران، مصر، اتیوپی، امارات متحده عربی و اندونزی و دعوت از ۱۳ کشور شریک مانند ترکیه و الجزایر، بریکس اکنون نماینده ۴۶درصد از جمعیت جهان و ۳۵.۶درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی (براساس برابری قدرت خرید) است.

تمرکز این نشست بر تقویت بانک توسعه جدید (ان‌دی‌بی) و توسعه سیستم پرداخت بریکس (BRICS Pay) به‌عنوان جایگزینی برای سوئیفت و کاهش وابستگی به دلار آمریکا، توجه رسانه‌ها و واکنش‌های تند ایالات متحده را برانگیخت. این گزارش به بررسی این مصوبات، تأثیر آن‌ها بر تحریم‌های آمریکا و پیامدهای آن برای نظم اقتصادی جهانی می‌پردازد.

گام‌های عملی بریکس در مسیر چندقطبی‌سازی
بریکس در نشست ۲۰۲۵ دو محور اصلی را دنبال کرد: تقویت زیرساخت‌های مالی مستقل و گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی. بانک توسعه جدید که در سال ۲۰۱۴ با سرمایه اولیه ۱۰۰ میلیارد دلار تأسیس شد، به‌عنوان جایگزینی برای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول معرفی شده است. در این نشست پیشنهاد شد ان‌دی‌بی به یک مرکز تسویه‌حساب فرامرزی تبدیل شود تا تراکنش‌های بین‌المللی را بدون نیاز به سوئیفت پردازش کند. این اقدام، به‌ویژه برای کشورهایی مانند ایران و روسیه که تحت تحریم‌های سوئیفت قرار دارند، گامی راهبردی برای کاهش آسیب‌پذیری‌های مالی است.
همچنین بریکس پی، سیستمی مبتنی بر فناوری بلاک‌چین و ارزهای دیجیتال ملی (مانند یوان دیجیتال و روبل دیجیتال) با هدف تسهیل تجارت با ارزهای محلی و کاهش هزینه‌های تراکنش معرفی شد. گزارش دلوویت نشان می‌دهد این سیستم می‌تواند هزینه‌های تراکنش را تا ۳۰ درصد کاهش دهد، در حالی که هزینه تراکنش‌های سوئیفت ۱۵ تا ۵۰ دلار است. این ابتکارات نشان‌دهنده عزم بریکس برای ایجاد یک اکوسیستم مالی مستقل است که بتواند در برابر فشارهای اقتصادی غرب مقاومت کند.

واکنش آمریکا؛ تهدید یا نگرانی واقعی؟
مصوبات بریکس ۲۰۲۵ واکنش‌های تندی از سوی ایالات متحده، به‌ویژه رئیس‌جمهور دونالد ترامپ به دنبال داشت. او در پستی در شبکه اجتماعی تروث سوشال تهدید کرد اگر کشورهای بریکس به تضعیف دلار ادامه دهند، با تعرفه‌های ۱۰۰ درصدی مواجه خواهند شد. این تهدید نشان‌دهنده نگرانی عمیق آمریکا از کاهش سلطه دلار است که در حال حاضر در ۸۸درصد از تراکنش‌های جهانی و ۵۹درصد از ذخایر ارزی جهان استفاده می‌شود.
تحلیلگران معتقدند این واکنش‌ها ناشی از سه نگرانی اصلی است: نخست، کاهش سلطه دلار می‌تواند توانایی آمریکا در اعمال تحریم‌های مالی را تضعیف کند. دوم، گسترش عضویت بریکس، به‌ویژه حضور کشورهایی مانند ترکیه (عضو ناتو) و امارات (شریک سنتی آمریکا) نشان‌دهنده گرایش این کشورها به تنوع‌بخشی به روابط بین‌المللی است. سوم، ابتکارات مالی بریکس، مانند mBridge که با همکاری بانک تسویه‌های بین‌المللی توسعه یافته، می‌تواند به یک سیستم پرداخت منطقه‌ای قدرتمند تبدیل شود. با این حال، برخی تحلیلگران مانند مایکل کوگلمن در بی‌بی‌سی، معتقدند به دلیل وابستگی اقتصادی کشورهای عضو به دلار، این تهدیدات ممکن است بیش از حد بزرگ‌نمایی شده باشند.

تأثیر بر تحریم‌های آمریکا
برای کشورهایی مانند ایران که تحت تحریم‌های شدید آمریکا قرار دارند، مصوبات بریکس فرصتی برای کاهش اثرات تحریم‌هاست. رهبر معظم انقلاب اسلامی در ژانویه ۲۰۲۵ اظهار کردند: «یکی از مشکلات ما وابستگی به دلار است. کشورهای بریکس این را درک کرده‌اند و باید برای حذف دلار از تجارت تلاش کنیم». این دیدگاه با تجربه روسیه پس از تحریم‌های ۲۰۲۲ همخوانی دارد که ۷۵درصد از تجارت خود با کشورهای «دوست» را با ارزهای محلی انجام داد.
با این حال، خنثی‌سازی کامل تحریم‌های آمریکا با چالش‌هایی مواجه است. اول، بریکس‌پی هنوز در مرحله آزمایشی است و زیرساخت‌های لازم برای جایگزینی سوئیفت را ندارد. دوم، اختلافات داخلی بریکس، مانند تنش‌های چین و هند یا محافظه‌کاری برزیل در تقابل با غرب، مانع از اجماع قاطع می‌شود. سوم، نفوذ آمریکا در سیستم مالی جهانی، حتی بر تراکنش‌های یوانی، همچنان قوی است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۴ بانک‌های چینی به دلیل فشارهای آمریکا، تراکنش‌ها با روسیه را متوقف کردند.

چشم‌انداز بلندمدت؛ چندقطبی‌سازی یا رؤیای دست‌نیافتنی؟
واقعیت آن است در کوتاه‌مدت، مصوبات بریکس نمی‌توانند به‌طور کامل سلطه سوئیفت یا دلار را به چالش بکشند. سوئیفت با ۱۱هزار مؤسسه مالی در ۲۰۰ کشور، ۸۰درصد از تراکنش‌های جهانی را پردازش می‌کند، در حالی که سیستم‌های ملی مانند CIPS چین تنها ۱۲.۸تریلیون دلار در سال ۲۰۲۱ پردازش کردند. با این حال، در بلندمدت (۵ تا ۱۰ سال آینده) بریکس‌پی و ان‌دی‌بی می‌توانند به سیستم‌های منطقه‌ای قدرتمندی تبدیل شوند، به‌ویژه با افزایش تجارت درون‌گروهی که در سال ۲۰۲۲ به ۶۱۴.۸میلیارد دلار رسید.
علاوه بر این، گسترش عضویت بریکس و حضور کشورهایی با منابع عظیم انرژی، مانند ایران و امارات می‌تواند نفوذ این گروه در بازارهای جهانی، به‌ویژه نفت را تقویت کند. اگر عربستان سعودی به‌طور کامل به بریکس بپیوندد، این گروه ۴۲ درصد از عرضه جهانی نفت را کنترل خواهد کرد که می‌تواند اهرمی برای پیشبرد تجارت غیردلاری باشد.