قدس، آن هم در شرایطی که دستگاه دیپلماسی هند بیش از پیش از خود فعالیت و تلاش نشان می‌دهد. حضور نخست‌وزیر مودی در نشست اخیر سران بریکس، باوجود دوری مسافت (میزبانی برزیل) و برخی چالش‌های سیاسی پیش روی نشست را در همین راستا می‌توان ارزیابی کرد.
اما با همه این فعالیت‌ها و تلاش‌ها به نظر می‌رسد دستگاه دیپلماسی هند همچنان با معضلات چند سویه‌ای مواجه است که عمده‌ترین آن‌ها را می‌توان در حوزه‌های زیر برشمرد:
۱- دشواری حرکت میان قدرت‌های بزرگ: دهلی‌نو در چند دهه اخیر با اتکا بر رویکرد عدم‌تعهد و چندجانبه‌گرایی، اغلب در تطبیق خود با تحولات قدرت در سطح بین‌المللی موفق عمل کرده است. با توجه به تغییر معادلات بین‌المللی در سال‌های اخیر و به‌ویژه ظهور قدرت‌های بین‌المللی جدیدی همچون چین، تلاش هند بر استمرار این روند تمرکز داشته است. اما روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، تهاجم روسیه به اوکراین و تشدید رقابت چین و ایالات متحده، این روند را با هزینه‌ها و چالش‌های بیشتری مواجه کرده است. مشارکت مودی در نشست بریکس و تهدید ترامپ به اعمال تعرفه‌های اضافی بر مشارکت‌کنندگان و حامیان این سازمان، می‌تواند گوشه‌ای از دشواری تداوم این رویکرد برای هند را بازنمایی کند.
۲- اطمینان نداشتن به سازمان‌ها و ترتیبات همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: در شرایطی که همکاری در چارچوب نهادها و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای یکی از ابزارهای مؤثر دیپلماسی هند در گذشته به شمار می‌آمد، در حال حاضر اعتماد و اتکای هند به این ترتیبات در پایین‌ترین سطح خود قرار گرفته است. به عنوان مثال هند در چند پیمان منطقه‌ای و بین‌المللی مهم با روسیه و چین مشارکت دارد، اما اغلب دستاوردها و نتایج این نشست‌ها با منافع هند فاصله داشته‌اند و موجبات نارضایتی آن را فراهم کرده‌اند. نارضایتی شدید دهلی‌نو از بیانیه پایانی نشست اخیر شانگهای را می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد. اما از سوی دیگر، در روند همکاری‌های سازمانی میان هند و جهان غرب و به‌ویژه آمریکا هم تقریباً شرایط مشابهی حاکم است. با توجه به حضور ترامپ در آمریکا و باور نداشتن او به همکاری در قالب‌های جمعی، اکنون ارزش همکاری در چارچوب‌هایی چون «کواد» برای هند به‌شدت دچار افت شده است. با توجه به رویکرد ترامپ، هر لحظه این امکان وجود دارد که چنین ترتیبات و سازمان‌هایی با یک معاهده و یا توافق دوجانبه آمریکا با چین و یا روسیه نابود شود.
۳- سیاست اول آمریکای ترامپ: ترامپ با در پیش گرفتن رویکرد اول آمریکا و اعمال سیاست‌های تعرفه‌ای برای تمامی کشورها، نشان داده در این مورد تفاوتی میان دوست و دشمن و یا متحد و غیرمتحد قائل نیست. با توجه به حجم تجارت هند و آمریکا و توازن تجاری میان دو کشور، هند می‌تواند یکی از آسیب‌پذیرترین کشورها در این حوزه باشد. از سوی دیگر، تهدیدات مکرر آمریکا در مورد اعمال تعرفه و مجازات خریداران نفت روسیه نیز مشکلات دهلی‌نو را مضاعف کرده و بر سرگردانی دستگاه دیپلماسی در برابر آمریکا افزوده است.
۴- هند و از دست دادن رهبری شبه‌قاره: در نهایت قدرت‌یابی چین، دیپلماسی زیرکانه پاکستان در برابر آمریکا و ترامپ و از همه این‌ها مهم‌تر سقوط دولت شیخ حسینه در بنگلادش، موقعیت برتر هند در شبه‌قاره را به‌شدت با چالش مواجه کرده است. دستگاه دیپلماسی هند برای بازگشت اقتدار هند در شبه‌قاره کار دشواری را در پیش دارد، به‌ویژه آنکه اکنون مثلث چین، پاکستان و بنگلادش را پیش روی خود می‌بیند.
نظر شما