زادگاه دو استاد مسلم دوتار نوازی؛ استاد غلامحسین سمندری و استاد ابراهیم شریف‌زاده است که دهه ۷۰ را به دوران طلایی موسیقی مقامی در این شهرستان و کشور بدل کردند. مساحتش هزار و ۸۹۳ کیلومترمربع بوده و ۵۲هزار و ۴۱۶ نفر را در دل خود جای داده است. صحبت از شهرستان باخرز است؛ باخرزی که اقتصادش بر پایه دامداری و کشاورزی به‌ویژه کشت زعفران استوار بوده و سوغات اصلی آن نیز همین زعفران و خشکبار است. به منظور بررسی وضعیت این شهرستان و مزایای آن برای توسعه بیشتر، به سراغ برخی از مسئولان این شهرستان رفتیم.
سیر ناعادلانه تأمین منابع بانکی برای باخرز نسبت به سایر شهرستان‌ها
نماینده مردم باخرز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه باخرز به نوعی قطب کشاورزی به شمار می‌رود، می‌گوید: به لحاظ کاهش آب منابع زیرزمینی، چاه‌های کشاورزی دچار افت آب هستند. از طرفی سازمان آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز در برخی موارد سختگیری‌های بی‌موردی دارد که مشکلاتی را برای کشاورزان ایجاد و کار کشاورزی منطقه را مختل می‌کند. همچنین ضروری است درباره وضعیت کشاورزی این شهرستان دقت‌نظر بیشتری صورت بگیرد و شیوه‌های مدرن و به روز کشاورزی بررسی شود تا با حداقل آب، حداکثر بهره‌دهی را از نظر محصولات کشاورزی داشته باشیم.
عثمان سالاری می‌افزاید: بیشتر محصولات در این شهرستان باغی است و با توجه به اینکه در گذشته چاه‌هایی با عمق خیلی کم در آنجا حفر شده و به نوعی نزدیک به کوهستان است، با این حال به نظر می‌رسد سازمان آب منطقه‌ای بیش از حد سختگیری می‌کند که موجب می‌شود کار کشاورزی و تنفسگاه مردم قطع شود. پس مردم از چه طریق امرار معاش کنند؟ دولت باید به روش‌های آبخیزداری جدید بودجه بیشتری بدهد تا مشکل کمبود آب در باخرز مرتفع شود. این قابل قبول نیست که روستایی در دامنه کوه باشد و از آب آشامیدنی برخوردار نباشد.
وی درباره منابع مالی برای روستاییان نیز بیان می‌کند: میزان منابع مالی که بانک‌ها به خصوص بانک کشاورزی به شهرستان اختصاص می‌دهند، در مقایسه با بعضی از شهرستان‌های استان کمتر است و باید سیر و روند عادلانه‌ای را در پیش بگیرد تا انگیزه و رغبت مردم از بین نرود.
نماینده مردم باخرز در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکل ناترازی انرژی ادامه می‌دهد: دولت تدابیر و تمهیدات مؤثر و مفیدی را پیش‌بینی کرده که رئیس‌جمهور در جلسات خصوصی مطرح می‌کند و ما نیز خیلی امیدواریم این موضوع مرتفع شود؛ ولی هم‌اکنون سیاست دولت بر این است که صاحبان چاه‌های کشاورزی و کارخانه‌ها، خودشان برای تأمین برق مصرفی اقدام کنند که در این زمینه صندوق توسعه ملی نیز کمک و مساعدت خوبی دارد.
تولید سالیانه ۲۵ تُن زعفران خشک در باخرز
فرماندار باخرز با اشاره به تعداد واحدهای صنعتی و افراد شاغل در بخش خصوصی می‌گوید: باخرز چهار واحد صنعتی با اشتغال نزدیک به ۱۵۰ نفر در زمینه‌های پنیر، خوراک دام، پنیر پیتزا، سنگ مصنوعی و کانیو دارد. همچنین در این شهرستان ۹ معدن، فعال و ۹معدن نیز غیرفعال است.
محمدرضا رضایی با اشاره به زعفران به عنوان عمده محصول این شهرستان ادامه می‌دهد: عمده محصول این شهرستان زعفران، گندم، جو و محصول باغ‌هاست و تقریباً سالیانه ۲۵ تن زعفران خشک تولید می‌کند. همچنین ۱۲۳هزار دام سبک، ۱۲هزار و ۳۰۰ دام سنگین و ۳۳ واحد مرغداری در باخرز وجود دارد. روزانه ۱۲۰ تن شیر در شهرستان تولید و حدود ۶۰ تا ۷۰ تن آن از شهرستان خارج می‌شود در حالی که اگر صنایع تبدیلی شهرستان افزایش یابد، ارزش افزوده این تولید در شهرستان هزینه می‌شود.
مسیر ناتمام باخرز به زاوه
وی با بیان اینکه راه‌های روستایی و بین‌شهری ما به شدت فرسوده و مورد گلایه مردم است، می‌افزاید: مسیر تربت‌جام به باخرز نیاز به اصلاح، بازسازی و روکش دارد. مسیر باخرز به زاوه نیز به شدت فرسوده بوده و چاله‌های فراوانی دارد که همیشه مورد اعتراض و گلایه‌مندی مردم است. ساخت باند دوم زاوه به سمت باخرز نیز از ۱۲ سال پیش شروع شده و فقط یک قطعه از آن به اتمام رسیده و قطعه دیگر باقی مانده است.
فرماندار باخرز با بیان اینکه کار ناتمام است و به بهره‌برداری نرسیده و همان قطعه تکمیل شده نیز در حال خراب شدن است، خاطرنشان می‌کند: اعتبارات این پروژه ملی است و اگر تکمیل شود، در کاهش تصادفات تأثیر بسزایی دارد. با توجه به اینکه ۱۲ سال است این پروژه آغاز شده و بدون استفاده مانده، سرمایه ملی در این مسیر در حال هدر رفتن است.
رضایی با اشاره به مشکلات شبکه‌های تلفن‌همراه و مخابراتی در ایام قطعی برق برای ناترازی می‌افزاید: در بسیاری از ایستگاه‌های فرستنده شهرستان به واسطه فرسوده بودن باتری‌های ذخیره، به محض قطع برق، با فاصله ۱۰ دقیقه شبکه تلفن‌همراه در شهرستان و مخابرات در روستاها از دست می‌رود که نیاز است در این زمینه چاره‌اندیشی و بهسازی انجام شود.
وی درباره وضعیت بهداشت و درمان نیز می‌گوید: ساختمان‌های ما بسیار فرسوده و کوچک هستند. ساختمان مرکز سلامت داخل شهر نیز اصلاً متناسب با نوع کاربری‌اش نیست و با توجه به کمبود جا، حریم خصوصی بیمار نیز حفظ نمی‌شود. از طرفی مرمت آنجا بصرفه نیست و به لحاظ نیروی کار نیز با کمبود نیرو و پزشک متخصص روبه‌رو است.
خوابگاه، سپتیک و آمبولانس؛ مهم‌ترین مشکلات بیمارستان باخرز
فرماندار باخرز ادامه می‌دهد: در زمینه تجهیزات بیمارستانی هم‌اکنون سپتیک مرکز سلامت دچار آسیب شده و باید بازسازی شود؛ ولی اعتباری وجود ندارد در حالی که موجب آلودگی زیست‌محیطی می‌شود. فاضلاب آنجا نیز با تانکر تخلیه و در محیط رها می‌شود. همچنین برای استقرار و حضور پزشک متخصص در بیمارستان، خوابگاهی وجود ندارد. ساخت سازه‌ای از چندین سال پیش شروع شده؛ ولی نصفه‌کاره رها شد. آمبولانس‌های شهرستان نیز بسیار فرسوده است و اگر حادثه‌ای پیش بیاید، آن خدماتی که باید ارائه شود، در آمبولانس وجود ندارد و در واقع فقط اسکلت آمبولانس فرسوده را داریم که لازم است دست‌کم یک آمبولانس برای خدمت‌رسانی تخصیص یابد.
رضایی با بیان اینکه دو مجتمع برای آب شرب شهرستان و روستاها وجود دارد، می‌افزاید: با توجه به اینکه روستاهای شرق تایباد در آخر خط هستند و چاه‌های آب شرب نیز اغلب در بخش بالاولایت در سمت زاوه قرار دارند، هنگام قطعی برق، آب روستاهایی که در انتهای مجتمع هستند نیز قطع می‌شود و وصل آن ممکن است تا سه روز طول بکشد. بعضی روستاها نیز که از نظر توپوگرافی پستی بلندی داشته و در ارتفاع بیشتری قرار دارند، چون آب کم است، مدت زمان بیشتری بدون آب باقی می‌مانند. برای آب‌رسانی بهتر به روستاهای شرق نیاز است یک چاه در محدوده نصرت‌آباد حفر شود که منتظر تأمین اعتبار آن هستیم.
ضرورت بازگشت موسیقی مقامی باخرز به روزهای طلایی خود
مسئول نمایندگی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان باخرز با اشاره به سابقه دیرینه بحث موسیقی در این شهرستان می‌گوید: دهه ۷۰، دوران طلایی موسیقی مقامی در این شهرستان است که دو استاد دوتارنواز، استاد شریف‌زاده و استاد غلامحسین سمندری با تلاش‌های‌شان این موسیقی را به اوج خود رساندند. موسیقی شرق خراسان با موسیقی باخرز شناخته می‌شده و بیشتر هنرمندانِ تمام اجراهایی که در تهران و خارج از کشور انجام می‌شد، باخرزی بودند؛ ولی به این دلیل که آن زمان باخرز شهرستان مستقلی نبوده و یکی از بخش‌های شهرستان تایباد محسوب می‌شد، به نام تایباد و بعضی وقت‌ها نیز به نام تربت‌جام شناخته می‌شد.
جلال رحیمیان با بیان اینکه استاد غلام علی نینواز که معروف به مروارید سیاه خاورمیانه است نیز اصالتی باخرزی دارد، ادامه می‌دهد: پس از فوت استاد سمندری و استاد شریف‌زاده متأسفانه این موسیقی کمی فروکش کرده که به دلایل مختلف اجتماعی نیز مرتبط است؛ ولی پس از مدتی دوباره بقیه هنرمندان باخرز همچون پسران استاد سمندری این مسیر را ادامه دادند و الحمدلله موسیقی باخرز توانست خودش را به آن جایگاه والایی که داشته، نزدیک کند. این مسیر و این هنر سینه به سینه منتقل می‌شود.
وی با اشاره به ضرورت توسعه و معرفی این هنر اظهار می‌کند: موسیقی مقامی یک موسیقی اصیل ایرانی است که بیشتر به شرق خراسان مرتبط می‌شود و نباید مغفول بماند یا به فراموشی سپرده شود. در راستای توسعه موسیقی مقامی و با کمک سازمان فنی و حرفه‌ای، برای دو آموزشگاه موسیقی در شهرستان موفق به اخذ مجوز شدیم که متأسفانه به دلایلی یکی از آموزشگاه‌ها تعطیل شد؛ ولی یک آموزشگاه دیگر که از شاگردان استاد حسن سمندری، پسر مرحوم استاد سمندری است، فعالیت می‌کند.
مسئول نمایندگی فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان باخرز ادامه می‌دهد: از هنرمندان جوان درخواست کردیم پای کار این هنر بیایند و با الهام از منش استاد سمندری بزرگ و استاد شریف‌زاده که بی‌منت این موسیقی را آموزش می‌دادند، در کلاس‌های اوقات فراغت تابستان یا در طول سال به هنرمندان نسل جوان و نوجوان علاقه‌مند آموزش بدهند. در کل شهرستان در حال حاضر ۱۰ تا ۱۲ نفر به شکل حرفه‌ای و حدود ۱۰۰نفر به صورت مبتدی در این رشته فعالیت دارند.
رحیمیان با اشاره به کمبود زیرساخت‌ها در این زمینه می‌افزاید: اگر باخرز یک مجتمع فرهنگی هنری داشته باشد، بهتر می‌تواند در زمینه موسیقی و به ویژه موسیقی مقامی پیشرفت کند. ما پیگیری‌هایی از طریق استانداری و فرماندار سابق شهرستان انجام دادیم که یک کد پروژه نیز دریافت کردیم؛ ولی متأسفانه بودجه و اعتبار مورد نیاز تاکنون تخصیص پیدا نکرده است.
توسعه گردشگری بر مبنای موسیقی مقامی
با توجه به اینکه باخرز زادگاه استاد سمندری است و می‌توان این شهر را خاستگاه موسیقی مقامی معرفی کرد، توجه به این حوزه می‌تواند تا حد زیادی وضعیت گردشگری بر مبنای موسیقی مقامی در قالب‌های بوم‌گردی را برای این شهرستان بهبود ببخشد. از آنجایی که شاید برنامه‌ریزی برای توسعه و اشتغال پایدار در چنین شهرستانی بر پایه انرژی با وجود مشکلات فراوان آب، برق و گاز در سطح استان تا سال‌ها مورد انتظار نباشد، نیم‌نگاهی به این حوزه تا حدی می‌تواند برای توسعه شهرستان باخرز مفید باشد.
نظر شما