با وجود ۲هزارو۷۰۰ کیلومتر مرز آبی و قرارگیری در جوار سه حوضه مهم آبی دریای خزر، خلیج فارس و دریای عمان، ظرفیت‌های متنوع و عظیم اقتصادی ایران در حوزه دریا همچنان در حاشیه مانده است. این فرصت‌های کم‌نظیر؛ از گردشگری ساحلی و توسعه انرژی‌های نو گرفته تا آبزی‌پروری مدرن و ترانزیت منطقه‌ای، سال‌هاست قربانی امواج بی‌توجهی و رویکردهای کوتاه‌بینانه شده‌اند.در حالی که بسیاری از کشورهای منطقه با سرمایه‌گذاری هدفمند در بخش دریا به دنبال متنوع‌سازی اقتصاد و خلق ارزش افزوده جدید هستند، اقتصاد دریایی در ایران همچنان زیر سایه مشکلاتی چون نبود زیرساخت‌های کافی، پیچیدگی‌های بوروکراتیک، کمبود دانش و ضعف حمایت قانون‌گذاری، عملاً به منابع فراموش‌شده بدل شده است. این بی‌توجهی در حالی ادامه دارد که توسعه پایدار و هوشمندانه بخش دریا می‌تواند موتور محرک رشد اقتصادی و اشتغال ملی در سال‌های آینده باشد. این ظرفیت‌های فراموش شده عمدتاً در حوزه‌های زیر قرار دارند:
گردشگری دریایی و ساحلی
جزایر بکر و ناشناخته: ایران جزایر متعددی در خلیج‌فارس و دریای عمان دارد که بسیاری از آن‌ها از نظر طبیعی بسیار زیبا و بکر هستند، اما به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌ها (مانند اقامتگاه‌ها، اسکله‌ها، امکانات تفریحی و حمل‌ونقل مناسب)، ناشناخته باقی مانده‌اند.
گردشگری سلامت دریایی: استفاده از خواص درمانی آب دریا، گل‌های ساحلی و آب‌های معدنی در سواحل جنوبی برای توسعه گردشگری سلامت.
تفریحات دریایی نوین: فراتر از قایق‌سواری و شنا، ظرفیت توسعه ورزش‌های آبی مانند غواصی (به‌ویژه در مناطق مستعد مانند کیش و قشم)، موج‌سواری، کایت‌سرفینگ و جت‌اسکی در سواحل مناسب وجود دارد که هنوز به طور گسترده توسعه نیافته است.
گردشگری دریایی پایدار و اکوتوریسم: تمرکز بر حفظ محیط زیست دریایی و توسعه گردشگری مسئولانه در اکوسیستم‌های حساس مانند جنگل‌های حرا و سواحل مرجانی.
انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی
انرژی امواج: سواحل جنوبی ایران، به‌خصوص دریای عمان، ظرفیت بالایی برای تولید انرژی از امواج دریا دارند. فناوری‌های مربوط به تبدیل انرژی امواج در حال توسعه هستند و ایران می‌تواند در این زمینه سرمایه‌گذاری کند.
انرژی حرارتی اقیانوس: اختلاف دما میان لایه‌های سطحی و عمیق آب در مناطق جنوبی می‌تواند منبعی برای تولید انرژی باشد، هرچند این فناوری پیچیده‌تر است.
توربین‌های بادی فراساحلی: در حالی که تمرکز بیشتر بر بادی خشکی است، سواحل دریای خزر و خلیج فارس نیز ظرفیت نصب توربین‌های بادی فراساحلی را دارند، به‌ویژه در مناطقی که باد مناسب و عمق دریا اجازه دهد.
آبزی‌پروری و شیلات نوین
قفس‌های شناور: فراتر از پرورش ماهی در استخرهای ساحلی، گسترش مزارع پرورش ماهی در قفس‌های شناور در دریا می‌تواند تولید آبزیان را به‌شدت افزایش دهد؛ زیرا این روش فضای بیشتری را در اختیار قرار می‌دهد و اثرات زیست‌محیطی کمتری دارد.
پرورش جلبک و صدف: این‌ها منابع با ارزشی برای صنایع غذایی، دارویی و آرایشی هستند و ظرفیت کشت آن‌ها در سواحل و مناطق دریایی مناسب وجود دارد.
صید پایدار و مدیریت منابع: با وجود اینکه صید یک فعالیت شناخته شده است، اما نبود مدیریت پایدار منابع شیلاتی و استفاده از روش‌های صید مخرب، ذخایر را تهدید می‌کند.
توسعه روش‌های صید پایدار و مدیریت علمی ذخایر، بهره‌برداری بلندمدت را تضمین می‌کند.
صنایع دریایی و فراساحلی:کشتی‌سازی و تعمیرات: با وجود توانمندی‌هایی در این زمینه، ظرفیت توسعه صنایع پشتیبان، ساخت سکوهای نفتی و گازی و ارائه خدمات تعمیر و نگهداری به ناوگان داخلی و بین‌المللی، هنوز جای کار فراوان دارد.
استخراج مواد معدنی از بستر دریا: برخی از سواحل و مناطق دریایی ممکن است حاوی مواد معدنی ارزشمند باشند که اکتشاف و استخراج آن‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری و فناوری است.
حمل‌ونقل و لجستیک
ترانزیت کالا: با توجه به موقعیت ایران، ظرفیت تبدیل شدن به یک هاب ترانزیتی دریایی برای منطقه، به‌ویژه در کریدور شمال-جنوب، بسیار بالاست، اما نیازمند توسعه زیرساخت‌های لجستیکی و تسهیل قوانین گمرکی و بندری است.
ناوگان مسافری و گردشگری دریایی: توسعه خطوط کشتیرانی مسافری بین بنادر شمالی و جنوبی و همچنین میان ایران و کشورهای همسایه، که می‌تواند بخشی از گردشگری دریایی را نیز پوشش دهد.
دلایل فراموش شدن یا کم‌توجهی به این ظرفیت‌ها
کمبود سرمایه‌گذاری: بسیاری از این حوزه‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری کلان در زیرساخت‌ها، فناوری و آموزش هستند.
بروکراسی و قوانین دست‌وپاگیر: پیچیدگی‌های اداری و نبود قوانین حمایتی کافی برای سرمایه‌گذاران.
نبود دانش و فناوری به‌روز: در برخی زمینه‌ها مانند انرژی‌های تجدیدپذیر دریایی، نیاز به بومی‌سازی یا انتقال دانش فنی وجود دارد.
اولویت‌بندی‌های دیگر: تمرکز بیشتر بر درآمدهای حاصل از نفت و گاز موجب شده تا به سایر ظرفیت‌های اقتصادی دریا کمتر توجه شود.
نگرانی‌های زیست‌محیطی: نبود چارچوب‌های قوی برای ارزیابی و مدیریت اثرات زیست‌محیطی فعالیت‌های دریایی.برای بهره‌برداری از این ظرفیت‌های فراموش شده، نیاز به یک رویکرد استراتژیک ملی، سرمایه‌گذاری هدفمند، اصلاح قوانین و مقررات و توسعه دانش و فناوری در حوزه دریاست.
نظر شما