سوال:

زیدیه می گویند روایتی که دلالت بر دوازده امام باشد، ساخته شیعیان است چرا آنها چنین ادعایی را دارند؟

پاسخ:

زیدیه گروهی از شیعیان هستند که امامت را بعد از علی ـ علیه السلام ـ ، امام حسن ـ علیه السلام ـ و امام حسین ـ علیه السلام ـ حق زید بن علی ـ علیه السلام ـ می دانند، با وجود اینکه زید خودش در مسئله امامت عقیدهای بر خلاف شیعه اثنا عشری نداشت و طبق اخباری که از زید و یحیی بن زید در منابع روائی نقل شده هر دو به امامت دوازده امام معتقد بودند و هم چنین هر دوی آنها از سوی امامان شیعه تعریف و تمجید شده اند. ولی بر اساس سیاست تقیه ای که ائمه(ع) در دوران خود داشتند علنا قیام زید و پسرش یحیی و دیگر زیدیان را که در سالهای حضور ائمه ـ علیهم السلام ـ صورت می گرفت، تأیید نکردند.[۱]

اما با گذشت زمان زیدیان نیز همچون دیگر گروه ها و فرق اسلامی به دسته ها و گروه های متعددی تقسیم شدند و هر کدام در باب امامت آراء و عقایدی خاص داشتند و چنان نیست که همه گروههای زیدیه درباره امامت و ائمه دیدگاه یکسان داشته باشند. هر چند که اکثر گروههای زیدی امروزه منقرض شده اند.

اما آنچه مشترک بین تمام فرق زیدی در مورد امامت هست، این است که هیچ کدام از آنها همانند امامیه اثنا عشری معتقد به ۱۲ امام نیستند و بر این اساس روایاتی که در مورد ۱۲ امام، که با تعابیر مختلف در کتب روائی شیعه و سنی و حتی در برخی از کتب خود زیدیها وارد شده قبول ندارند. چنانچه برخی ادعا میکنند که این احادیث را شیعیان امامی ساخته اند. ولی در جواب باید گفت:

اخبار در این باب بسیار زیاد است و راه صحیح آن است که به ناقلان حدیث رجوع کنیم که هم ازطرق اهل سنت نقل شده است به طوری که نزدیک به تواتر است که از عبدالله بن مسعود نقل کرده اند. مسروق میگوید: نزد عبدالله بن مسعود نشسته بودیم و نوشته های خود را از روایات بر وی عرضه می کردیم که جوانی به وی گفت: آیا پیامبرتان به شما سفارش کرده است که پس از وی چند خلیفه خواهند آمد؟ ابن مسعود گفت:

آری پیامبر ما ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به ما سفارش کرده است که پس از وی دوازده خلیفه به عدد نقبای بنی اسرائیل خواهند بود.[۲]

و باز اهل سنت از طریق جابر بن سمرة به طور مستفیض نقل شده است که گفت:

نزد پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بودیم و حضرت فرمود: بر این امت دوازده تن ولایت کنند، راوی گوید: مردم فریاد کردند و من نشنیدم که رسول الله در ادامه چه فرمودند، به پدرم که نزدیکتر بود به رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ گفتم: رسول خدا چه فرمود: گفت: فرمود که ایشان همگی از قریشند و مثل و مانند ایشان دیده نمی شود.[۳]

البته این روایات با تعابیر گوناگون در کتب متعدد اهل سنت نقل شده است.[۴]

علاوه بر اینکه این گونه به طور مستفیض از اهل سنت نقل شده حتی در کتب روایی از خود زید بن علی که زیدیان ادعای امامت وی را دارند نیز نقل شده است. و ایشان همانطور که قبلا اشاره شد همانند شیعیان امامی معتقد به دوازده امام بودند و بر این باور بود که همگی از سوی حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ معرفی شده اند.

از زید بن علی نقل شده است که گفت: از پدرم، از جدم حسین بن علی ـ علیه السلام ـ از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده است که حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمودند: ای حسین تو امام و برادر امام و پدر امام هستی نه نفر از فرزندان تو رهبران معصوم هستند که نهمین آنها مهدیشان هست.

پس خوشا به حال کسی که آنها را دوست بدارند و وای بر کسی که بر آنها غضب کنند.[۵]

هم چنین از یحیی بن زید، امام دیگر زیدیان، نقل شده است که گفت: از پدرم (زید) سئوال کردم ائمه چند نفرند؟ فرمود: دوازده نفر، چهار نفرشان درگذشته اند و هشت نفرشان باقی هستند، آن چهار نفر عبارتند از: امام علی ـ علیه السلام ـ امام حسن ـ علیه السلام ـ امام حسین ـ علیه السلام ـ و امام سجاد ـ علیه السلام ـ و آن هشت نفر باقی مانده عبارتند از: برادرم باقر، جعفر الصادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی و پسرش مهدی ـ علیه السلام ـ یحیی ادامه میدهد، از پدرم پرسیدم آیا شما از امامان نیستید، فرمود: نه، ولکن من از عترت رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هستم عرض کردم پدرجان اسامی ائمه را از کجا آموختید؟

فرمود: این عهد و پیمانی است که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از ما گرفته است.[۶]

بنابراین مشاهده میکنیم علاوه بر آنکه این احادیث که اشاره به دوازده جانشین و امام بعد از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ دارند، از طریق شیعه به طور تواتر (فراوان) نقل شده است که به از جمله ناقلان این اخبار زید و یحیی می باشند. در منابع اهل سنت نیز به طور مستفیض نقل شده است. و وقتی که اسناد روایات مراجعه می کنیم می بینیم که اخباری هستند که از نظر سند و رجال حدیث، صحیح می باشند.[۷] لذا جای هیچ شک و شبهه ای برای صحت و درستی صدور حدیث از سوی پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ وجود ندارد.

و این که زیدیه چنین ادعایی دارند، ادعای دروغی بیش نیست و برای سست کردن عقاید شیعه امامی به چنین دروغ پردازی می پردازند. با اینکه این گونه ادعاها حدود هزار سال پیش از سوی افراد مغرض زیدی مطرح شده است و علمای امامیه همچون شیخ صدوق جواب آن را داده اند ولی گذشت زمان هم بی اساسی این گونه ادعاها را به اثبات رسانده است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱ـ ترجمه کمال الدین و تمام النعمه، منصور پهلوان.

۲ـ فرق و مذاهب کلامی، علی ربانی گلپایگانی.

۳ـ تاریخ تشیع، محمد کاظم خواجویان.

پی نوشت ها:

[۱]. مشکور، محمد جواد، موسوعة فرق الاسلامیه، بیروت، مجمع البحوث الاسلامیه، ۱۴۱۵ق، ص۲۷۰.

[۲]. حنفی قندوزی، ینابیع الموده لذوی القربی، بیروت، دارالاسوة، ۱۴۱۶ق، ج۲، ص۳۱۵.

[۳]. نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، بیروت، دارالفکر، بی تا، ج۶، ص۳؛ سنن ابی داود، ج۲، ص۳۰۹؛ سنن ترمذی، ج۳، ص۳۴۰.

[۴]. ر.ک: صافی گلپایگانی، لطف الله، منتخب الاثر، قم، موسسه سیده معصومه، ۱۴۲۱ق، ص۴۵، ۸۳.

[۵]. خزاز قمی، کفایة الاثر، قم، انتشارات بیدار، ۱۴۰۱ق، ص۳۰۴.

[۶]. همان، ص۳۰۵.

[۷]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۵ق، ص۶۷ ـ ۶۸.

منبع: مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات (حوزه‌های علمیه)