روستای زرگر در شهرستان آبیک استان قزوین، یکی از معدود نقاط ایران است که زبان رومانی در آن هنوز زنده است، زبانی که ریشه‌هایش به جوامع کوچ‌نشین و پراکنده رومانی‌تبار در نقاط مختلف جهان بازمی‌گردد.
این زبان نه‌تنها یک وسیله ارتباطی، بلکه حامل فرهنگی غنی، آداب، رسوم و تاریخ شفاهی منحصربه‌فرد است که نسل‌ها آن را سینه‌به‌سینه منتقل کرده‌اند. امروز، زرگر آخرین سنگر این زبان در ایران به شمار می‌رود و هر کلمه‌ای که در این روستا به رومانی گفته می‌شود، در واقع بخشی از یک میراث نادر جهانی را زنده نگه می‌دارد.
روند فراموشی این زبان نگران‌کننده است
با این حال، روند فراموشی این زبان نگران‌کننده است و تعداد گویشوران آن به‌طرز چشمگیری کاهش یافته و بیشتر سخنوران روان آن در سنین بالای ۵۰ یا ۶۰ سال قرار دارند.
تغییرات اجتماعی، مهاجرت، و آمیختگی با زبان‌های ترکی و فارسی، به‌مرور باعث کم‌رنگ شدن جایگاه زبان رومانی در زندگی روزمره مردم شده است و اگر امروز اقدامی جدی برای ثبت، آموزش و گسترش این زبان انجام نشود، در آینده‌ای نه‌چندان دور ممکن است آخرین گویشوران آن نیز خاموش شوند و زبان، تنها در کتاب‌ها و پژوهش‌ها باقی بماند.
زبان رومانی در زرگر تنها یک گویش محلی نیست، این زبان بخشی از هویت جمعی و سرمایه فرهنگی مردم این روستا است که باید همانند آثار تاریخی و طبیعی، حفاظت و پاسداری شود.
توجه نهادهای فرهنگی، ایجاد مراکز آموزش زبان، و فراهم کردن بسترهایی برای استفاده عمومی از آن می‌تواند نه‌تنها این میراث را حفظ کند، بلکه زرگر را به مقصدی شاخص در گردشگری فرهنگی ایران و حتی جهان تبدیل نماید؛ با این نکته که بی‌توجهی امروز، می‌تواند به معنای از دست رفتن بخشی از تاریخ زنده ما باشد.
فقدان مکانی اختصاصی برای ارایه خدمات فرهنگی به گردشگران
محمد صالحی، دهیار روستای زرگر که سابقه هشت سال فعالیت در این مسوولیت را دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا از کاهش چشمگیر استفاده از زبان رومانی در میان ساکنان این روستای خاص و تاریخی ابراز نگرانی کرد.
وی با بیان اینکه بیشترین جذابیت روستای زرگر برای گردشگران، زبان منحصر به‌فرد مردم این منطقه است، تصریح کرد: امسال گردشگران داخلی عمدتا دانشجویانی بودند که با چند دستگاه اتوبوس آمدند و تنها ۲ گردشگر خارجی از زرگر بازدید کردند، با این حال، ما با مشکل جدی در زمینه نبود مکانی اختصاصی برای حضور و استقرار گردشگران روبه‌رو هستیم.
صالحی ادامه داد: اگر مکانی مناسب برای حضور پژوهشگران و راهنمایان گردشگری در روستا وجود داشت، می‌توانستند به‌صورت مطلوب‌تری اطلاعات لازم را به گردشگران منتقل کنند؛ حتی می‌شد در آن محل بازارچه محصولات محلی نیز راه‌اندازی کرد، اما متاسفانه زرگر هیچ تولید خاصی ندارد و در گذشته دوغ محلی تولید می‌شد، که حالا دیگر نیست.
دهیار روستای زرگر با بیان اینکه بزرگ‌ترین انگیزه بازدید گردشگران از این روستا، زبان رومانیایی خاص و در حال فراموشی آن است، یادآور شد:اکنون تنها کمتر از هشت نفر در این روستا بالای ۸۰ سال سن دارند که به زبان رومانیایی مسلط هستند و بقیه نیز در بازه سنی ۵۰ تا ۶۰ سال قرار دارند، این درحالی است که زبان ترکی و لری نیز با این زبان آمیخته شده و فقط کمتر از ۱۰ خانواده هنوز در خانه به این زبان سخن می‌گویند.
تلاش‌های مردمی برای حفظ زبان رومانی
ابوالفضل زرگر، از ساکنان این روستا و عضو انجمن بین‌المللی زبان‌های در حال انقراض و میراث فرهنگی (ولاچ) در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: در سال جاری ۶ اتوبوس از دانشجویان مردم‌شناسی و عمران از دانشگاه‌های مختلف به زرگر آمدند و من به‌تنهایی کار راهنمایی و توضیح مسائل فرهنگی را برعهده داشتم و شورا و دهیاری تنها در حد تهیه چای و آب و خوراک همراهی می‌کنند.
زرگر: زبان رومانی که زبانی کمیاب و پراکنده در دنیا است، به حال خود رها شده است، این زبان بخشی از هویت و فرهنگ مردم است و نباید اجازه دهیم خاموش شود.
وی با اشاره به حضور گردشگران اتریشی و لهستانی در این روستا، گفت: همه این فعالیت‌ها صرفا از روی عشق و علاقه است و هیچ آورده مالی برایم ندارد، مردم روستا نیز از آمدن گردشگران خوشحال هستند، اما متاسفانه، هیچ زیرساختی برای اسکان و استراحت آن‌ها وجود ندارد.
زرگر با تاکید بر اینکه زبان رومانی در ایران تنها در زرگر زنده است، اظهار داشت: ما دایم روی گویش‌های محلی در قزوین مانور می‌دهیم، اما زبان رومانی که زبانی کمیاب و پراکنده در دنیا است، به حال خود رها شده است، این زبان بخشی از هویت و فرهنگ مردم است و نباید اجازه دهیم خاموش شود.
این فعال فرهنگی تاکید کرد: زرگر حتی یک فضای ساده برای پذیرایی از مهمان ندارد، کافی است مقایسه‌ای با شمال کشور داشته باشید که در آنجا مکان‌های متعدد اقامتی برای گردشگران مهیا شده است.
نادر محمدی، معاون گردشگری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قزوین در واکنش مطالبات مردمی روستای زرگر اظهار کرد: موضوع زبان را در دستور کار بخش مردم شناسی اداره کل قرار خواهیم داد تا بتوانیم تصمیمات مناسبی در این رابطه داشته باشیم.
آیین‌نامه مشخصی برای ایجاد مکان‌های گردشگری در روستاها وجود ندارد
وی اضافه کرد: در ساختار دولت، آیین‌نامه مشخصی برای ایجاد مکان‌های گردشگری در روستاها وجود ندارد، اما اگر تقاضای مردمی باشد، تسهیلات و مجوزهای مناسبی داده خواهد شد.
محمدی ادامه داد: مردم روستای زرگر می‌توانند با اخذ مجوزهای مربوط به مراکز اقامتی، مجموعه‌ای را نیز در کنار آن برای معرفی و تبلیغ فرهنگ و زبان خاص این روستا نیز راه‌اندازی کنند.
برای حفظ و احیای زبان رومانی در روستای زرگر، نخستین گام ایجاد برنامه‌های آموزشی هدفمند است، ابتدا می‌توان با تشکیل کلاس‌های زبان برای کودکان و نوجوانان، تولید محتوای آموزشی (کتاب، فایل صوتی، ویدیو) و ثبت واژگان و دستور زبان این گویش، از انتقال آن به نسل‌های آینده اطمینان حاصل کرد؛ همچنین برگزاری جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی با محوریت زبان رومانی، فرصت استفاده زنده از این زبان را فراهم کرده و انگیزه مردم برای به‌کارگیری آن را افزایش می‌دهد.
نظر شما