به گفته کارشناسان، توسعه فناوری اطلاعات، کلید جهش اقتصادی است و ایران با توجه به نیاز کشورهای منطقه به خدمات نرم‌افزاری و هوش مصنوعی، می‌تواند شریک فناوری کشورهای منطقه باشد، آن هم در شرایطی که تکیه بر منابع خام و صادرات سنتی، پاسخگوی اقتصاد کشور نیست.
در حال حاضر و بنا بر اعلام معاونت ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی مرکز توسعه تجارت به دلیل حکمرانی بد بخش دولتی در صادرات و تجارت در شرایط نابرابر با سایر رقبا، این حوزه با افزایش ۳۰ تا ۴۰درصدی قیمت تمام شده مواجه است و این در حالی است که صادرات این حوزه با محدودیت‌های معمول صادرات کالا ازجمله رفع تعهد ارزی و... مواجه نیست، اما به دلیل تعدد مراجع تصمیم‌گیری در حوزه تجارت، تصمیم‌گیری از سوی افرادی بی‌تجربه، نبود مطالعه بازار، امکان بهره‌مندی کشور از درآمدهای ارزی پایدار از این حوزه محدود و میزان صادرات کل محصولات دانش‌بنیان و غیر دانش‌بنیان حدود۲/۵میلیارد دلار و سهم دانش‌بنیان‌ها در این بین، ۵۰۰ میلیون دلار است.
ضرورت بازتعریف مسیر صادرات
اقتصاد ایران دهه‌ها بر منابع طبیعی و صادرات سنتی متکی بوده است؛ مدلی پرنوسان که در شرایط تحریم، افت قیمت نفت یا اختلال در تدارکات و تعاملات جهانی، اقتصاد کشور را شکننده‌تر کرده است حال آنکه ظرفیت‌های متعددی در حوزه آی‌سی‌تی و توسعه ارزآوری از این محل وجود دارد.
واقعیت است که با حضور پرتعداد جمعیت تحصیلکرده در دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر، ایران سالانه هزاران مهندس نرم‌افزار، داده‌کاو و متخصص امنیت سایبری تربیت می‌کند که این نیروی انسانی به‌ویژه در مراکز فناوری در برابر کشورهای همجوار قدرت رقابت بالایی دارد و در همین حال بازار داخلی به‌ویژه در حوزه‌هایی نظیر بانکداری دیجیتال، نظام سلامت الکترونیک، خدمات شهری هوشمند و آموزش برخط، ظرفیت بالایی برای تست و توسعه محصولات فناوری دارد که این امر به استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان فرصت می‌دهد تا محصولاتی نهایی و آزمون‌شده برای صادرات تولید کنند.
لازم به یادآوری است در چند سال اخیر، خوشه‌های فناوری و صندوق‌های نوپای خطرپذیر در ایران رشد کرده‌اند که این اکوسیستم، امکان ایجاد بسته‌های محصولی، خدمات سفارشی و راهکارهای به‌روز برای بازارهای منطقه را فراهم کرده است. در چنین شرایطی خوشبختانه ایران از نظر زبان، فرهنگ کسب‌وکار و نزدیکی جغرافیایی به بازارهایی مانند عراق، افغانستان، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و آسیای میانه، مزیتی مهم دارد و این شباهت‌ها هزینه‌های فرهنگی و ارتباطی را برای صادرات کاهش و شانس موفقیت را افزایش می‌دهد.
به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران، برخورداری کشورمان از نیروهای جوان و بااستعداد، باانگیزه و خلاق، متخصصان برجسته در عرصه فناوری اطلاعات و شرکت‌های دانش‌بنیان و نوآفرین با ظرفیت‌های صادراتی و همچنین هزینه تولید پایین‌تر نسبت به کشورهای منطقه، مزایا و فرصت‌های قابل توجهی برای حضور ایران در بازارهای جهانی است.
به باور صمد حسن‌زاده اگر در زمینه صادرات محصولات و خدمات حوزه‌های مختلف ازجمله حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌درستی برنامه‌ریزی کنیم، می‌توانیم به درآمدهای پایدار ارزی دست یابیم.
وی ادامه می‌دهد: با بهره‌مندی از این ظرفیت‌ها، تلاش می‌کنیم پنجره‌ای جدید پیش روی فعالان اقتصادی حوزه آی‌سی‌تی گشوده شود و امیدواریم با انسجامی که در تشکل‌های بخش خصوصی به وجود آمده است، بتوانیم برای هماهنگی بیشتر میان برنامه‌های دولت و اقدام‌های بخش خصوصی، گام‌های مؤثری برداریم.
وی تأکید می‌کند: یقین داریم چالش‌های مسیر صادرات آی‌سی‌تی با اراده ملی، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بخش دولتی و خصوصی، قابل مدیریت است و در این راستا نیازمند تدوین بسته‌های حمایتی هوشمند برای صادرات دیجیتال، حضور فعال‌تر در نمایشگاه‌های بین‌المللی و تقویت دیپلماسی فناوری کشورمان هستیم.
صادرات فناورانه، جایگزینی برای دیپلماسی نفت
واقعیت این است که در مسیر تقویت صادرات فناورانه، تحریم‌ها و محدودیت‌های مالی، نبود بسته‌های حمایتی برنامه‌ریزی‌شده (مانند اعتبارات صادراتی، بیمه صادرات، معافیت مالیاتی یا کمک به حضور در نمایشگاه‌ها)، ضعف در محافظت از مالکیت فکری و... موانعی جدی و سخت محسوب می‌شوند. علاوه بر این‌ها کشورهایی مانند ترکیه، هند، امارات و... در زمینه آی‌سی‌تی به‌ویژه در خدمات ابری، امنیت و نرم‌افزارهای مالی، پیشتاز هستند و بازارهای منطقه‌ای‌شان چالشی برای شرکت‌های ایرانی است.در چنین شرایطی و بنا بر اعلام صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست جمهوری ۱۰هزار و ۱۳۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور فعال‌اند که ۷هزار شرکت نوپا (با سرمایه زیر ۵ میلیارد تومان) و مابقی نوآور و فناور هستند و از این محل سهم اشتغال دانش‌بنیان‌ها هم به ۵۲۳ هزار نفر رسیده است. گفتنی است در حال حاضر سهم دانش‌بنیان‌ها از تولید ناخالص داخلی حدود ۵/۲ تا ۳درصد است و این رقم براساس برنامه هفتم توسعه باید به ۷درصد برسد که بخشی از آن از مسیر تقویت صادرات این حوزه میسر است.
در خصوص دستاوردهای صادرات فناوری برای ایران ذکر این نکته ضروری است که صادرات نرم‌افزار، خدمات فناوری ابری، خدمات سفارشی (customized solutions)، آموزش از راه دور و مشاوره فنی می‌تواند به ایجاد درآمد مستقیم ارزی منجر شود و از نگاه فعالان این حوزه، صادرات یک میلیارد دلاری محصولات فناورانه در بازه پنج ساله در صورت به‌کارگیری دیپلماسی اقتصادی فعال و شبکه‌سازی بین‌المللی و تقویت برند ملی فناوری ایران امکان‌پذیر است.
شکی نیست که محصولات فناورانه در مقایسه با منابع طبیعی، ارزش افزوده بالاتری دارند و امکان ایجاد کسب‌وکارهای جانبی مانند خدمات پشتیبانی، آموزش یا بومی‌سازی را فراهم می‌کنند و این یعنی ارزش افزوده‌ای به اقتصاد تزریق می‌شود که به‌مراتب مطلوب‌تر از صادرات نفت خام است.گفتنی است گسترش صادرات فناوری به شکل‌گیری مشاغل تخصصی و سطح‌بالا کمک می‌کند و انگیزه بیشتری برای نگهداشت نخبگان در کشور فراهم می‌آورد و برخلاف مدل سنتی، این مشاغل نیازمند مهارت بالا هستند و به همین دلیل درآمد و کیفیت معیشت بالاتری ارائه می‌دهند. لازم به ذکر است در مسیر صادرات، شرکت‌ها مجبور به رعایت استانداردهای بین‌المللی، جذب مشتریان خارجی و تعامل با بازیگران جهانی می‌شوند که این خود به ارتقای سطح کیفی محصولات و زیرساخت‌های فناورانه کمک می‌کند و این در حالی است که عرضه فناوری، می‌تواند به مثابه ابزاری نوین در روابط منطقه‌ای باشد.
نظر شما