از ابتدای طرح، یکی از محورهای بحث‌برانگیز، هزینه نهایی هر مترمکعب آب بوده که در گزارش‌ها و مصاحبه‌های رسمی اعداد مختلفی از سوی مسئولان استانی و کارشناسان برای آن ذکر شده و این پرسش را مطرح می‌کند که بالاخره مرجع رسمی اعلام قیمت آب انتقالی از دریای عمان به شرق کشور کجاست؟
نکته اساسی در طرح انتقال آب به شرق کشور، در نظر گرفتن این موضوع است که این طرح توسط شرکت‌های فولادی و معدنی با عنوان شرکت تأمین آب صنایع و معادن یا ایمواسکو صورت می‌گیرد که سهامداران آن شرکت فولاد مبارکه، شرکت گل‌گهر، شرکت ملی صنایع مس ایران، شرکت چادرملو، شرکت فولاد خراسان، شرکت اپال سنگان و شرکت گهر زمین، از شرکت‌های تابعه و وابسته به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران یا همان ایمیدرو وابسته به وزارت صمت برشمرده می‌شوند.
در بررسی اخبار و اطلاعات در سال‌های گذشته اعلام قیمت‌های متفاوتی وجود دارد؛ به عنوان مثال عباسعلی قره‌سوفلو، رئیس پژوهشکده محیط‌های خشک ایران، در ۲۳ آذر سال ۹۴ قیمت هر مترمکعب آب انتقالی را ۳۰ هزار تومان اعلام کرد (قیمت یورو در سال ۹۴ حدود ۴هزار و ۴۰۰ تومان و قیمت دلار ۳هزار و ۶۸۰ تومان بود) یا علیرضا طاهری، مدیر عامل سابق آب منطقه‌ای خراسان رضوی در مصاحبه‌ای مربوط به تیر ماه سال ۱۳۹۵ انتقال هر مترمکعب آب را ١٥ هزار تومان اعلام کرده است. ضمن آنکه در مصاحبه‌ای دیگر مربوط به سال ۹۵ سعید باستانی، نماینده مه‌ولات، تربت‌حیدریه و زاوه قیمت هر مترمکعب آب انتقالی از عمان به مشهد را ۷ تا ١٠ هزار تومان عنوان کرد و در همان سال علیرضا رشیدیان، استاندار وقت خراسان رضوی بر همین قیمت تأکید و قیمت هر مترمکعب آب انتقالی را ۱۰ هزار تومان اعلام کرده است. (قیمت یورو در سال ۱۳۹۵، ۴هزار و ۲۰۰ تومان و قیمت دلار ۴ هزار تومان بود).
ادامه بررسی‌ها نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۶ نصیر گیفانی، مدیر وقت طرح انتقال آب دریای عمان به خراسان رضوی در نشستی با عنوان «از دریا تا کویر؛ بررسی پیامدهای طرح‌های انتقال آب دریای خزر و عمان و تأثیرات آن بر محیط زیست» عنوان کرده است: هزینه کل انتقال آب از دریای عمان به مشهد ۱۵ هزار میلیارد تومان است؛ بر این اساس پیش‌بینی می‌شود قیمت هر مترمکعب آب در سیستان و بلوچستان ۶ تا ۷ هزار تومان، در خراسان جنوبی ۸تا ۹ هزار تومان و در مشهد ۱۱ تا ۱۲ هزار تومان باشد (قیمت یورو در سال ۱۳۹۶ حدود ۵ هزار و ۸۰۰ تومان و قیمت دلار ۴ هزار و ۴۰۰ تومان بود).
نکته قابل توجه تغییرات قیمت آب شیرین شده انتقالی به خراسان رضوی این است که تغییرات ادامه‌دار بوده و با افزایش نوسان‌های دلاری قیمت آب انتقالی هم افزایش پیدا کرده است. به طور مثال علی عبداللهی، مجری سابق طرح مطالعات شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای عمان به استان‌های مرزی شرق کشور در شهریور ۹۸ در یک مصاحبه رسمی قیمت هر مترمکعب آب شیرین را که از دریای عمان به خراسان رضوی و مشهد می‌رسد ۳/۲ دلار برآورد کرده و در دوم مرداد ۹۸، محمد علایی، مدیر عامل وقت آب منطقه‌ای خراسان رضوی قیمت آب انتقالی از دریای عمان به مشهد را به ازای هر مترمکعب ۲/۵ تا ۳ یورو برآورد می‌کند. (متوسط قیمت فروش یورو و دلار در سال ۹۸ به ترتیب ۱۴ هزار و ۴۲۷ تومان و ۱۲ هزار و ۹۱۸ تومان بود).
یا در جایی دیگر علیرضا طاهری، مدیر عامل سابق آب منطقه‌ای خراسان رضوی در اسفند ۱۴۰۱ در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود هزینه انتقال هر مترمکعب آب به مشهد ۲/۹ یورو است. (قیمت یورو در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۱ هزار تومان بود).
و در نهایت غلامحسین مظفری، استاندار خراسان رضوی انتقال آب از دریای عمان به استان را در
۲۹ بهمن ۱۴۰۳ در سی و هشتمین دوره معرفی و تجلیل از قهرمانان تولید در بخش کشاورزی استان به ازای هر یک مترمکعب آب، پنج دلار اعلام و بر ضرورت استفاده بهینه آب در کشاورزی تأکید کرده است. (قیمت یورو در این تاریخ حدود ۹۵ هزار تومان و قیمت دلار حدود ۹۱ هزار تومان عنوان شده بود).
ارزش ذاتی آب در مشهد بیشترین قیمت را دارد
جدا از اظهار نظر مسئولان در این موضوع تحلیل‌ها و پژوهش‌هایی وجود دارد که در آن به قیمت آب پرداخته شده و در این راستا رضا براتی، رئیس گروه توسعه مدیریت شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی در نشریه خانه هم‌افزایی آب و انرژی خراسان رضوی منتشر شده در زمستان ۱۴۰۳ توضیح داده است: در یک پژوهش با در نظر گرفتن چندین سناریو، یارانه آب در شهر مقدس مشهد محاسبه شد. نتایج نشان داد یارانه پنهان هر مترمکعب آب خام بر اساس تأمین آب از منابع مختلف شامل تخمین ١- ارزش ذاتی آب در طبیعت براساس شرایط محیطی شهر مشهد، ٢-قیمت شیرین‌سازی و انتقال آب از دریای عمان، ٣- انتقال آب دریای خزر به مشهد، ۴- قیمت آب در بازار آب خراسان رضوی و ۵- هزینه تأمین آب از سد دوستی به ترتیب برابر با ۱۸/۹۹ و ۷/۸۹ و ۴/۹۲ و ۰/۳۵ و ۰/۱۲ دلار آمریکاست. همچنین یارانه پنهان انرژی در فرایند تصفیه و انتقال آب به مصرف‌کنندگان معادل ۰/۱۹ دلار تخمین زده شده است. این نتایج نشان می‌دهد میزان تخمینی یارانه پنهان آب در شهر مقدس مشهد با توجه به سناریو لحاظ شده می‌تواند بسیار متغیر باشد. با وجود این، مقدار آن قابل توجه است.
اما مدیر عامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن در خصوص موضوع تعیین قیمت آب انتقالی از دریای عمان به شرق کشور عنوان کرد: مرجعی که در حال حاضر به صورت موثق می‌تواند اعلام کند قیمت آب انتقالی از دریای عمان به چه صورت تعیین می‌شود و هزینه‌های واقعی مترتب بر آن چیست، شرکت ایمواسکو است که عملاً مجری و سرمایه‌گذار این طرح به شمار می‌آید.
محمدحسن اسدی در تکمیل توضیحات خود ادامه داد: مدل مالی واقعی براساس هزینه‌های سرمایه‌گذاری و چگونگی تأمین مالی و هزینه‌های دوران بهره‌برداری تهیه می‌شود و قیمت‌هایی که تاکنون توسط مراجع دیگر اعلام شده، احتمالاً بر پایه تخمین برآورد هزینه‌های طرح است که با هزینه‌های واقعی فاصله دارد. از این رو قیمت قابل وثوق اعلامی توسط شرکت ایمواسکو ملاک عمل خواهد بود.
وی با اشاره به شیوه قیمت‌گذاری آب شرب تشریح کرد: طبق بند ۵ آیین‌نامه اجرایی مصوب هیئت محترم وزیران که ناظر بر قانون انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان است، قیمت آب شرب در همه نقاط مصرف معادل قیمت آب نمک‌زدایی شده پای آب‌شیرین‌کن است و هزینه انتقال از طریق مشوق‌های سرمایه‌گذاری دولت که در بند ۱۵ آیین‌نامه ناظر بر قانون انتقال آب از دریای عمان به سیستان و بلوچستان قید شده، در قالب بسته‌های مشوق سرمایه‌گذاری در نظر گرفته شده است.
آب در برابر معدن
مدیر عامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن در پاسخ به این پرسش که آیا مشوقی از جنس املاک یا زمین به ایمواسکو تعلق گرفته یا خیر، توضیح داد: مشوق‌ها از نوع املاک یا زمین نیست و ممکن است از جنس معادنی باشد که از طریق دولت و ایمیدرو به طرح اختصاص می‌یابد یا در قالب تهاتر قیمت آب و برق مصرفی پروژه انتقال آب باشد. بنابراین املاکی به طور خاص به این پروژه اختصاص پیدا نخواهد کرد.
اسدی گفت: در مورد قیمت آب در نقاط مختلف، مدل مالی براساس هزینه‌های سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری طرح و متناسب با هزینه‌های تأمین مالی تهیه شده و این مدل مورد تأیید ایمیدرو و سهامداران شرکت قرار گرفته که یک مدل کلی است و به طور خاص برای بخش شرب همان آیین‌نامه اجرایی ناظر بر قانون انتقال آب دریا به شرق کشور مصوب هیئت وزیران مدنظر قرار دارد. طبق ماده ۵ آیین‌نامه اجرایی مقرر شده وزارت نیرو با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور برای تأمین آب شرب از محل طرح، در چارچوب ماده ۲۰ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم‌بخشی از مقررات مالی دولت(۲) و دستورالعمل اجرایی آن، قرارداد خرید تضمینی آب شرب با شرکت را منعقد کند. در این راستا مدل شاهد برای وزارت نیرو ارسال شده و در مراحل پایانی بررسی و تصویب قیمت آب شرب با وزارت نیرو و سازمان برنامه هستیم.
مدیر عامل شرکت تأمین آب صنایع و معادن در توضیح شیوه سودآوری این پروژه افزود: با توجه به اینکه پروژه‌های انتقال آب از جنس پروژه‌های زیرساختی و utilityمحسوب می‌شوند، برای این طرح‌ها سود خاص و قابل توجهی متصور نیست و این آب به عنوان نهاده تولید برای مجموعه‌های صنعتی و معدنی کشور و در زنجیره تولید و صنعت سبب ایجاد ارزش افزوده خواهد شد و سودآوری ملی را برای کشور به همراه خواهد داشت.
آب مورد نیاز برای فولاد در حد شرب است
وی در پاسخ به این پرسش که آیا آب شرب انتقالی نیازمند تصفیه دوباره است که هزینه دیگری را شامل شود، اظهار کرد: آبی که از دریای عمان به سمت شرق کشور منتقل می‌شود، آب شیرین است و این آب با استاندارد ۱۰۵۳ ایران و با کیفیت شرب نمک‌زدایی می‌شود. به عبارت دیگر هیچ نمکی وارد سرزمین نمی‌شود و تمام شوری و نمک در همان نقطه برداشت با رعایت ضوابط و معیارهای ملی و بین‌المللی و مطابق دستورالعمل‌های سازمان محیط زیست کشور به دریا برمی‌گردد و آبی که وارد سرزمین می‌شود، از همان پای آب‌شیرین‌کن، آبی با کیفیت شرب است. صنایعی مثل فولاد آب باکیفیت شرب نیاز دارند و آب مصرفی برای تولید شمش فولاد باید در حد آب شرب باشد و سایر صنایع اگر آب باکیفیت بالاتری نیاز داشته باشند، خودشان باید کیفیت آن را بالا ببرند. در مجموع آبی که برای شرب به مشهد می‌رسد، نیاز به تصفیه دوباره ندارد و در طول مسیر ایستگاه‌های کلرزنی وجود دارد و این آب می‌تواند به مخازن شرکت آب و فاضلاب تحویل و به شبکه تزریق شود.
و در نهایت...
پروژه انتقال آب از دریای عمان به شرق کشور، نمادی از تلاش برای تأمین امنیت آبی و پایداری صنعتی در منطقه است؛ اما تنوع گسترده در اعلام قیمت هر مترمکعب آب، نشان‌دهنده نبود وحدت رویه و شفافیت در اعلام هزینه‌هاست در صورتی که همیشه بر انجام طرح‌های مطالعاتی تأکید و به این دلیل قیمت‌ها براساس یورو و دلار اعلام شده تا با نوسان کمتری روبه‌رو باشیم. با این حال، تأکید مدیر عامل ایمواسکو بر مدل مالی دقیق و تعیین شده، نقطه پایانی بر اختلاف‌نظرهاست. روشن است قیمت واقعی تنها با در نظر گرفتن همه هزینه‌های سرمایه‌گذاری، بهره‌برداری و چارچوب‌های قانونی قابل تعیین است و باید دید نسخه قیمت نهایی آب شرب مشهد چند پیچیده می‌شود.
نظر شما