اما این اتفاق در مرداد ۱۳۳۲ در ایران رخ داد؛ روز ۲۵مرداد کودتا علیه دولت مصدق ناکام ماند، اما روز ۲۸مرداد موجب سقوط دولت وی شد. در کودتای ۲۵مرداد یا به تعبیر انگلیسیها «عملیات چکمه»، مانند کودتای ۲۸مرداد یا به تعبیر آمریکاییها «عملیات آژاکس» محور اصلی، شخص شاه و دربار بود. شاید نخستین دلیل شکست کودتای ۲۵مرداد را بتوان در سادهانگاری و تقلیل اهمیت امور از سوی کودتاچیان یافت. درواقع برنامه یا «پلن A» برای برکناری مصدق، بیش از حد سادهانگارانه بود و این سادهانگاری، در شکل کودتا نیز خود را نشان داد؛ به این معنا که تصور میکردند با ابلاغ برکناری مصدق از نخستوزیری، وی نیز بهراحتی از آن تمکین میکند؛ اما مصدق درحالی که همان «پیژامه تاریخی» خود را بر تن داشت، حکم را دریافت کرد و آن را «غیرقانونی» خواند و حاضر به تمکین از آن نشد. واقعیت آن است کودتای ۲۵مرداد از اساس دارای «ایراد فرمی» بود؛ کودتاچیان وقت چندانی برای طراحی آن اختصاص نداده بودند و دقیقاً به دلیل همین مسئله بود که بلافاصله پس از شکست در کودتا نیز درصدد مصالحه با دولت مصدق برآمدند. هرچند همین افراط در سادهانگاری امور را مصدق و یارانش نیز پس از کودتای نافرجام داشتند و ماجرا را تمامشده تلقی کردند. عامل دیگری را که شاید بتوان در زمره دلایل نافرجام ماندن کودتای ۲۵مرداد ۱۳۳۲ برشمرد، اطلاع قبلی مصدق و یارانش، حتی از جزئیات شکلگیری و نحوه اجرای کودتا بود. سه گروه گارد سلطنتی از سوی کودتاچیان از مقر خود در باغ شاه خارج شده بودند و نصیری با همراهی یک خودرو زرهی، دو دستگاه جیپ و دو کامیون نظامی مملو از سربازان مسلح، به سوی منزل مصدق حرکت کرد. اما وقتی نصیری به محل اقامت مصدق رسید، خود را در برابر نیرویی قویتر دید. ظاهراً دکتر مصدق از طریق نورالدین کیانوری و حزب توده، درباره نقشه کودتا اطلاعات دقیقی بدست آورده بود و آمادگی لازم را برای برخورد با آنها داشت. با این حال، برخی بر این باور هستند که کودتای نافرجام ۲۵مرداد، ماکت طرحی بود که در ۲۸مرداد، شکل نهایی خود را بروز داد؛ برخی نیز کودتای نافرجام ۲۵مرداد را مصداق «سنگ مفت؛ گنجشک مفت» آمریکا، انگلیس و دربار تلقی میکنند، اما شاید نگاه واقعبینانه این باشد که کودتاچیان و بهویژه آمریکاییها، از شکست در کودتای ۲۵مرداد درس گرفتند و زمینه را برای موفقیت نهایی در ۲۸مرداد فراهم کردند.
۲۷ مرداد ۱۴۰۴ - ۰۵:۱۷
کد خبر: ۱۰۸۹۴۶۷
۲۵ تا ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، سه روز سرنوشتساز در تاریخ معاصر ایران محسوب میشود. شاید کمتر نمونهای را بتوان در دنیا پیدا کرد که در یک بازه سهروزه، دو کودتا با شرایط و بازیگران یکسان، اما در شکلی متفاوت رخ داده و نتایج مختلفی از آن حاصل شده باشد.

زمان مطالعه: ۱ دقیقه
منبع: روزنامه قدس
نظر شما