در شرایطی که برخی قدرت‌های فرامنطقه‌ای در پی ایجاد شکاف و بی‌ثباتی در مسیرهای ترانزیتی و انرژی منطقه هستند، امضای ۱۰ سند همکاری میان ایران و ارمنستان در حوزه‌های راهبردی، پیامی روشن به جهان مخابره کرد: تهران در معادلات قفقاز یک بازیگر منفعل نیست، بلکه با دیپلماسی فعال، جایگاه طبیعی خود را تثبیت کرده است. این اسناد نه تنها بُعد اقتصادی و اجتماعی دارند، بلکه در حکم خط بطلانی بر تلاش دشمنان برای منزوی‌سازی ایران و قطع پیوندهای حیاتی شمال ـ جنوب محسوب می‌شوند.
در این میان اتصال ریلی خلیج فارس به دریای سیاه، مسیری راهبردی است که از دیرباز جزو اولویت‌های ایران بوده و جزو مواردی عنوان شده که بناست به عنوان دستاورد سفر رئیس جمهور به ارمنستان پیگیری شود.
وزیر راه و شهرسازی که رئیس جمهور را در سفر به ارمنستان همراهی می‌کند، دیروز در تشریح توافق‌های ایران و ارمنستان، از تلاش برای اتصال استراتژیک خلیج فارس به دریای سیاه خبر داد و گفت: اتصال ریلی تا جلفا وجود دارد و امتداد آن از نخجوان تا ایروان مورد تأکید و تأیید قرار گرفته و با تفاهماتی که در آینده صورت خواهد گرفت، خط ریلی میان ایران، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به اروپا بسیار اثرگذار خواهد بود.
مسیر راهبردی ایران در شمال غرب
«محسن مقصودی» کارشناس روابط بین‌الملل و تهیه‌کننده برنامه تلویزیونی «ثریا» در گفت‌وگو با قدس، مهم‌ترین مسئله راهبردی ایران در شمال غرب کشور را اتصال خلیج فارس به دریای سیاه می‌داند و بر ضرورت تقویت این مسیر تأکید می‌کند. وی با اشاره به مسیرهای موجود، می‌گوید: این مسیر باید مستقل از خاک آذربایجان و با عبور از داخل ارمنستان به سمت دریای سیاه و اروپا باشد.
وی مسیر ریلی و جاده‌ای از طریق نخجوان را موضوعی حاشیه‌ای می‌خواند و می‌افزاید: بحث‌های جانبی مانند باز شدن مسیر از نخجوان بحث‌های انحرافی است و اهمیتی ندارد. مسیر اصلی ما همان است که از مرز «نوردوز» عبور می‌کند و بدون نیاز به عبور از خاک آذربایجان به سمت گرجستان و دریای سیاه و اروپا می‌رود و تاکنون ۴۴ کیلومتر آن هم آماده شده است.
مقصودی با هشدار جدی نسبت به پروژه موسوم به «دالان زنگزور» که به گفته او طراحی دشمن است و اکنون با نام جدیدی دنبال می‌شود، می‌گوید: اجرای دالان زنگزور با هر توجیهی به ضرر منافع ملی ایران در صدها سال آینده خواهد بود. ما باید موضعی صریح در مقابل حضور شرکت‌های آمریکایی در این پروژه و پروژه‌های مشابه داشته باشیم.
این کارشناس روابط بین‌الملل با تأکید بر اهمیت استقلال مسیر دسترسی ایران به اروپا، یادآور می‌شود: این مسیر نباید تحت تأثیر طرح‌های خارجی و حضور ناتو و آمریکا در ارمنستان قرار بگیرد؛ چرا که در آینده می‌تواند دسترسی ایران به اروپا و دریای سیاه را مختل کند.
مقصودی معتقد است: تقویت مسیر جاده‌ای و برنامه‌ریزی برای توسعه ریلی در آینده امکان‌پذیر است، اما اولویت اصلی، حفاظت از استقلال و امنیت مسیر راهبردی ایران است.
تضمینی برای استقلال و امنیت ایران
دکتر «احسان موحدیان» کارشناس مسائل قفقاز هم در گفت‌وگو با قدس تأکید می‌کند: در شرایطی که تهدیدهای خارجی و تلاش برای نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه افزایش یافته، ایران می‌تواند با تقویت مسیرهای ترانزیتی خود به سمت ارمنستان و دریای سیاه، استقلال و امنیت تجاری و راهبردی خود را پیگیری کند.وی به تشریح مسیرهای ترانزیتی ایران و ضرورت تقویت آن‌ها می‌پردازد و می‌گوید: در مذاکرات رئیس‌جمهور در ارمنستان توافق شده تأسیساتی در چابهار ایجاد شود تا مسیر ریلی ایران از شرق کشور به غرب و در ادامه به ارمنستان و نخجوان وصل شود و در حوزه گمرک و تبادلات مرزی هم همکاری بیشتری میان دو کشور شکل بگیرد.
موحدیان در توضیح این همکاری‌ها می‌افزاید: پل دوم مرزی روی رودخانه ارس و پل دوم نوردوز نیز بناست ظرف چند ماه آینده ساخته شود تا تبادلات مرزی و تجارت میان دو کشور که سابقاً ۳۰۰ میلیون دلار بوده، ولی اکنون به
۷۰ میلیون دلار کاهش یافته است، بهبود یابد.
وی به اهمیت توسعه حمل و نقل هوایی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: گسترش پروازها بسیار مهم است تا ایران وابسته به مسیرهای محدود و تحت کنترل آذربایجان و روسیه نباشد و در صورت بروز مشکل بتواند مسیر جایگزین هم داشته باشد.
موحدیان همچنین درباره تهدیدهای خارجی هشدار می‌دهد: آمریکا به سمت ارمنستان آمده تا حضور خود را در قالب پروژه‌های ترانزیتی تثبیت کند. ما نباید منفعل باشیم، باید زودتر حضور خود را در این منطقه تقویت کنیم، زیرساخت‌های مرزی و ترانزیتی خود را توسعه دهیم تا مسیر راهبردی مورد نظر ما دچار اختلال نشود.
این کارشناس مسائل قفقاز در ادامه به اقدام‌های ترکیه و ناتو در منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: ناتو و ترکیه تحت هدایت آمریکا در منطقه فعال هستند و پروژه‌هایی مانند «دالان زنگزور» با همکاری اردوغان پیشنهاد و عملیاتی می‌شوند. در این شرایط منطقی نیست ایران در مقابل این تهدیدها انفعال نشان بدهد و ابتکارات خود را پیگیری نکند.
موحدیان با اشاره به سفر مقامات ارشد ایرانی به ارمنستان تأکید می‌کند: اقدام‌های انجام شده از سوی آقایان روحانی و پزشکیان در زمینه توسعه مسیرهای ترانزیتی اقدامی پسندیده و ضروری است تا ایران دچار مشکلات ژئوپلیتیکی و اختلال در تجارت و حمل و نقل نشود.
نظر شما