بیکار از نظر قانون بیمه بیکاری، بیمه‌شده‌ای است که بدون میل و اراده خود بیکار شده و آماده‌به‌کار باشد. تشخیص ارادی یا غیرارادی بودن بیکاری بر عهده کمیته‌ای متشکل از نمایندگان اداره کار و سازمان تأمین اجتماعی است.

کارگران فصلی در صورتی که در اثنای فصل کار اخراج شوند و بیکاری آنان بلااراده تشخیص داده شود، مشمول بیمه بیکاری هستند. کارگران با قرارداد مدت‌دار درصورتی‌که با رأی مراجع حل اختلاف اخراج شوند، مشمول مقرری خواهند شد.

همچنین شاغلان در مشاغل دائم که با قرارداد موقت کار کرده‌اند، در صورت پایان قرارداد و داشتن حداقل یک سال سابقه بیمه در آخرین کارگاه، تحت پوشش قرار می‌گیرند.

افرادی که به دلیل حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ یا آتش‌سوزی بیکار می‌شوند، بدون شرط سابقه بیمه می‌توانند از این حمایت بهره‌مند شوند.

بیکارشدگان باید حداکثر ظرف ۳۰ روز از تاریخ بیکاری موضوع را به اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی اطلاع دهند و آمادگی خود را برای اشتغال در شغل تخصصی یا مشابه اعلام نمایند. همچنین شرکت در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی الزامی است و هر دو ماه یکبار باید گواهی لازم به سازمان تأمین اجتماعی ارائه شود.

شرایط لازم برای دریافت مقرری شامل موارد زیر است: مشمول بودن قانون کار و تأمین اجتماعی، داشتن حداقل ۶ ماه سابقه بیمه (به جز در حوادث غیرمترقبه)، نداشتن تابعیت خارجی، بازنشسته یا ازکارافتاده کلی نبودن و بیمه اختیاری یا مشاغل آزاد نبودن.

مدت پرداخت مقرری بستگی به سابقه بیمه دارد و حداکثر ۳۶ ماه برای مجردان و ۵۰ ماه برای متأهلان است. مقرری از روز اول بیکاری قابل‌پرداخت خواهد بود.

مقرری در موارد زیر قطع می‌شود: اشتغال مجدد بیمه‌شده، نداشتن حضور در دوره‌های آموزشی بدون عذر موجه، امتناع از پذیرش شغل تخصصی یا مشابه، دریافت مستمری بازنشستگی یا ازکارافتادگی، بازگشت به کار اولیه، پایان مدت استحقاقی یا فوت بیمه‌شده.

نکات مهم بیکارشدگانی که به دلیل قصور یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی اخراج شوند، مستحق مقرری نیستند. درصورتی‌که بعد از پرداخت مقرری مشخص شود بیکاری ناشی از اراده شخصی بوده یا فرد پس از اشتغال مجدد همچنان مقرری دریافت کرده است، موظف به بازپرداخت مبالغ به سازمان تأمین اجتماعی خواهد بود.

دوره دریافت مقرری جزو سوابق بیمه فرد محسوب می‌شود و شرکت در دوره‌های مهارتی و سوادآموزی فرصتی برای ارتقای توانمندی و بازگشت سریع‌تر به بازار کار فراهم می‌آورد.