کارشناسان بخش کشاورزی و منابع طبیعی همدان معتقدند آبخیزداری راهکار کلیدی برای مقابله با کم‌آبی و بحران آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک در این استان است و این روش با مدیریت صحیح منابع آب و خاک در حوزه‌های آبخیز، موجب افزایش ذخایر آب زیرزمینی، کاهش تبخیر و فرسایش خاک می‌شود و در نتیجه به تامین آب پایدار برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی و شرب کمک می‌کند.
خشکسالی ناشی از کاهش بارندگی و بروز برخی عوامل طبیعی، بخش های مختلف استان همدان را دچار مشکل کرده است و طبق اظهار نظر کارشناسان کشاورزی خشکسالی ۱۵ تا ۳۰ درصد، به اراضی دیم و ۱۰ درصد به طور میانگین به اراضی آبی این استان خسارت وارد کرده است.
با توجه به خشکسالی چند ساله اخیر تاثیر این پدیده در بخش های مختلف کشاورزی مشهود بوده و در سال های کم ترسالی نیز با درنظر گرفتن پراکنش و توزیع بارندگی تاثیرات چشمگیری بر این بخش وارد کرده است.
تاثیر خشکسالی بر اراضی دیم
به اعتقاد این کارشناسان، خشکسالی بیشترین تاثیر خود را بر اراضی دیم گذاشته و با توجه به کاهش آب سراب ها، چشمه ها، قنات و چاه های آبیاری در بخش زراعت آبی، نیز تاثیرات زیادی داشته که کاهش تولید در گیاهان علوفه ای دیم و مراتع و اراضی آبی، زمینه افزایش هزینه تولید محصولات در بخش های دامپروری و صنایع وابسته به آن را نیز فراهم کرده است.
بررسی عوارض به وجود آمده ناشی از خشکسالی بیانگر این واقعیت است که می توان مشکلات به وجود آمده در اثر تغییرات اقلیمی را با مدیریت مناسب خسارت های خشکسالی به میزان قابل توجهی کاهش داد.
آبخیزداری یکی از جدیدترین شیوه‌های حفاظت آب و خاک و مهار سیلاب‌ها است و همدان یکی از هفت استان در بحران آب کشور است و عملیات آبخیزداری مهمترین راهکارهای مهار بحران کم‌آبی در آن محسوب می شود.
به گفته کارشناسان، آبخیزداری علاوه بر مهار و کنترل سیلاب‌ها، نقش بسیار مؤثری برای افزایش تولید غذا دارد که امروز با کمک آبخیزداری می‌توان با همان منابع محدود و با مدیریت درست، بهینه و بازنگری در شیوه‌های پیشین و جایگزینی با راه‌های نو، به تولید مواد غذایی بیشتر و بهتری همت گماشت.
برنامه‌های حفاظت خاک و آبخیزداری همسو با توسعه پایدار و با اعمال مدیریت مسوولانه بر منابع، علاوه بر نیازهای امروز به منافع آینده نیز توجه دارد که در این راستا استفاده از دانش و اطلاعات فراهم آمده از طریق پژوهش‌های علمی و تلفیق آن‌ها با علوم طبیعی، آموزش، فرهنگ، ارتباطات و علوم اجتماعی از اهمیت و حساسیت ویژه‌ای برخوردار است.
در دو دهه گذشته ۶ هزار هکتار بیایان در دشت قهاوند همدان وجود داشت که این رقم به علت شوری خاک و کاهش پوشش گیاهی به بیش از ۶۵ هزار هکتار رسیده است در حالی که استان همدان در منطقه ای سردسیر و کوهستانی قرار دارد، توسعه بیابان در این استان موید مواجه شدن همدان با پدیده بیابان زایی است.
بیش از یک میلیون از اراضی همدان مستعد عملیات آبخیزداری
رئیس سازمان جهادکشاورزی همدان با بیان اینکه سطح اراضی ملی استان ۷۳۵ هزار هکتار است، گفت: استان همدان یک استان مرتعی بوده و سطح مراتع استان بر اساس آخرین نقشه پوشش گیاهی بالغ بر۶۶۵ هزار و ۹۰۹ هکتار بوده که این سطح تقریباً ۴۳ درصد مساحت استان و کمتر از یک درصد مراتع کشور را شامل می شود.
رضا بهراملو افزود: این مراتع با تولید علوفه مرتعی به میزان ۱۰۹ هزار تن، سه درصد از کل تولید علوفه مرتعی کشور را به خود اختصاص داده است.
وی ادامه داد: در استان همدان براساس نقشه‌های مطالعات توجیهی آبخیزداری سطح اراضی مستعد عملیات اجرایی آبخیزداری بالغ بر یک میلیون و سیصد هزار هکتار است که تاکنون ۹۱۱ هزار و ۳۷۵ هکتار از آن مطالعات اجرایی و از این مقدار ۳۶۹ هزار و ۸۲۴ هکتار عملیات اجرایی آبخیزداری صورت گرفته است.
وی اضافه کرد: از سال ۱۳۷۱ تاکنون اثربخشی عملیات آبخیزداری باعث کنترل خسارات حاصل از ۹۶ میلیون مترمکعب سیلاب سالانه شده و در نتیجه سبب استفاده بهینه ازحجم ۲۸ میلیون مترمکعب سیلاب و کنترل ۷۰۰ هزار تن رسوب شده است.
اجرای ۲۵۸ هزار هکتار عملیات سازه ای آبخیزداری در همدان
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان نیز با بیان اینکه اجرای طرح های آبخیزداری در مقابله با کم‌آبی بسیار حایز اهمیت است افزود: آبخیزداری با اجرای طرح‌هایی مانند بندهای خاکی و سنگی، پخش سیلاب و کاشت گیاهان مناسب، به نفوذ بیشتر آب به داخل زمین و افزایش ذخایر آب زیرزمینی کمک می‌کند.
اسفندیار خزائی ادامه داد: کاهش تبخیر و فرسایش خاک که به دلیل تغییرات اقلیمی افزایش یافته و با مدیریت صحیح آبخیز، از هدر رفت آب به دلیل تبخیر و فرسایش خاک جلوگیری می‌شود و آب بیشتری برای استفاده در دسترس قرار می‌گیرد.
وی تاکید کرد: با افزایش ذخایر آب زیرزمینی و کاهش هدررفت آب، آبخیزداری می‌تواند به تأمین آب برای مصارف کشاورزی، شرب و سایر نیازهای محلی کمک کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان اضافه کرد: آبخیزداری به عنوان یک راهکار مؤثر در مقابله با کم‌آبی و بحران آب، می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار مناطق خشک و نیمه‌خشک ایفا کند و با اجرای طرح‌های آبخیزداری و مدیریت صحیح منابع آب و خاک، می‌توان از هدررفت آب جلوگیری کرد، ذخایر آب زیرزمینی را افزایش داد و به تأمین آب پایدار برای مصارف مختلف کمک کرد.
وی با بیان اینکه هدف اصلی آبخیزداری حفاظت از منابع طبیعی، کنترل فرسایش خاک، جلوگیری از سیلاب و حفظ کیفیت آب است، ادامه داد: در عملیات آبخیزداری در یک حوزه آبریز نحوه مدیریت و بهره‌برداری بهینه از منابع آب و خاک مطالعه و اجرا می شود.
خزائی تاکید کرد: در اجرای عملیات آبخیزداری جابجایی در خاک و فرسایش به ویژه در دامنه های شیبدار و رودخانه های جوان به حداقل ممکن و نفوذ آب در خاک به حداکثر می رسد.
وی مشخصات حوزه آبریز، وضعیت جریان آب و مشخصات خاک را سه عامل مهم در آبخیزداری عنوان کرد و افزود: حفاظت از خاک و جلوگیری از فرسایش آن در بالادست باعث غنی شدن پوشش گیاهان مرتعی و تراس بندی در بخش های شیبدار باعث کاهش سرعت جریان آب و در نتیجه کاهش فرسایش در بالادست سدها و مخازن شده و عمر مفید سدها را افزایش می دهد.
۳۵۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای طرح های آبخیزداری
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری همدان افزود: آبخیزداری از مهمترین اقدامات اجرایی منابع طبیعی استان است به طوری با توجه به شرح خدمات وسیع منابع طبیعی سالانه بیش از ۵۰ درصد اعتبارات استانی و ملی به اجرای پروژه های آبخیزداری اختصاص داده شده است که تاکنون با اجرای حدود ۲۵۸ هزار هکتار از استان عملیات سازه ای جز استانهای موفق کشور هستیم
وی تاکید کرد: حدود ۲۴ هزار سازه کوچک و بزرگ در استان تاکنون ایجاد شده و امسال هم از حدود ۷۰۰ میلیارد ریال اعتبار ملی مصوب برای منابع طبیعی و آبخیزداری استان است که ۳۵۰ میلیارد ریال آن برای آبخیزداری هزینه می شود.
نظر شما