دیوارهای شهر فریاد می‌زنند، اما هیچ‌کس صدایشان را نمی‌شنود! تبلیغات غیرمجاز، مانند خال‌های زشت و سرطانی، روی نماهای ساختمان‌ها، درِخانه‌ها و حتی کف خیابان‌ها گسترده شده‌اند. در دنیایی که شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات دیجیتال جهان را متحول کرده‌اند، چرا این روش‌های سنتی و مخرب همچنان پابرجا هستند؟ این گزارش به واکاوی این معضل و راه‌های مقابله با آن می‌پردازد.
شهر نفس‌نفس می‌زند. هر روز که از خانه بیرون می‌روید، دیوارها و معابر با برچسب‌های رنگی لوله‌بازکنی، تعمیرات و خدمات مختلف پوشیده شده‌اند. انگار کسی روی صورت زیبای شهر اسپری‌های تبلیغاتی پاشیده است!
مریم، ساکن منطقه ۶ تهران می‌گوید: «هر هفته باید با تینر این برچسب‌های مزاحم را از روی در و نمای آپارتمانمان پاک کنم. انگار هیچ قانونی وجود ندارد.» رضا، مغازه‌دار نیز گلایه می‌کند: «دیوار مغازه‌ام به تابلو اعلانات تبدیل شده. مگر عصر حجر است که به این شکل به نمای خانه و مغازه‌ها برچسب می‌زنند.»
نادر منصوری، جامعه‌شناس شهری عقیده دارد تبلیغات غیرمجاز نشانه، نا آگاهی و بی‌اعتمادی به سیستم‌های رسمی تبلیغات است. وقتی خدمات‌دهنده‌ای احساس می‌کند راه قانونی نتیجه‌ای ندارد، به روش‌های غیرقانونی متوسل می‌شود.
نازنین، دانشجوی رشته حسابداری عنوان می‌کند: «به جای برچسب زدن به در خانه‌ها و نمای ساختمان‌ها، می‌توان در شهر تابلوهای عمومی گذاشت که همه بتوانند از آن استفاده کنند. البته بهترین، کم هزینه‌ترین و موثرترین روش تبلیغ در این دوره، تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی است که بازدیدکننده زیادی دارد.»
در این زمینه اکبر، لوله‌بازکن قدیمی شهر تهران می‌گوید: «من در دیوار و اینستاگرام هم تبلیغ می‌کنم، اما مردم هنوز به تبلیغات روی دیوار اعتماد بیشتری دارند!»
قوانین خواب‌آلود در برابر متخلفان بیدار
اما سعید محمدی، وکیل پایه یک دادگستری در این زمینه به صراحت اعلام می‌کند: «قانون هست، اما ضعیف. جریمه هست، اما ناچیز. نظارت هم هست، اما ناکارآمد. مشکل اصلی ضعف اجرای قانون است. ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی جریمه‌های ناچیزی برای این تخلف در نظر گرفته که اصلاً بازدارنده نیست و بیشتر شوخی به نظر می‌رسد.»
اکنون دیگر هیچ نقطه‌ای از شهر از گزند تبلیغات غیرمجاز در امان نیست! اگر روزی تنها در و دیوار ساختمان‌ها قربانی این پدیده زشت بودند، امروز کف پیاده‌روها، نیمکت‌های پارک‌ها و حتی تندیس‌های هنری نیز به بوم تبلیغات متخلفان تبدیل شده‌اند. این یورش بی‌امان، احترام به فضای عمومی را نابود می‌کند.
به گفته این وکیل با تجربه، نصب تبلیغات غیرمجاز در فضای عمومی شهر جرم است، اما جریمه آن فقط ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون تومان تعیین شده. حالا بررسی کنید یک لوله‌بازکن و یا تخلیه‌چاهی با چسباندن چند برچسب، روزانه چند مشتری جذب می‌کند، بدون تردید سودش از جریمه بسیار بیشتر است!
در این زمینه آمارهای تکان‌دهنده‌ای وجود دارد، روزانه بیش از ۱۰۰ هزار برچسب غیرمجاز فقط در سطح شهر تهران نصب می‌شود که هزینه پاکسازی این تبلیغات سالانه بیش از ۲۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود.
چرا این معضل جان سخت است؟
تحقیقات میدانی نیز نشان می‌دهد که ۷۰ درصد شهروندان حداقل یک‌بار در سال برای پاک‌کردن این برچسب‌ها و رنگ آمیزی هزینه کرده‌اند.
صادق، بازنشسته فرهنگی است که به زیبایی نمای دیوار و درِخانه بسیار اهمیت می‌دهد. او با اینکه حقوق ماهیانه کمی دارد، اما ناچار است که بخشی از آن را صرف پاکسازی این برچسب‌ها و تبلیغات غیر مجاز کند.
او سال‌ها قبل از یک شرکت تبلیغاتی شکایت کرده، اما نتیجه‌ای مناسبی نگرفته است. این شهروند تعریف می‌کند: «مردم برای شکایت اول باید از مورد عکس بگیرد. بعد به مراجع قضایی یا شهرداری مراجعه کند، ماه‌ها منتظر رسیدگی بماند و در نهایت جریمه آنقدر کم است که متخلفان اهمیتی نمی‌دهند.»
از سنگاپور تا تهران؛ تجربه‌های موفق جهانی
در سنگاپور، دوربین‌های هوشمند به محض شناسایی تبلیغ غیرمجاز، به طور خودکار به مأموران اطلاع می‌دهند. در کمتر از ۲۰ دقیقه، هم تبلیغ پاک می‌شود و هم متخلف به دادگاه احضار می‌شود. آیا چنین سیستمی در ایران هم ممکن است راه‌اندازی شود؟
تحلیل نیلوفر حسینی، کارشناس فناوری این است که در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، سیستم‌های هوشمند به محض شناسایی تبلیغات غیرمجاز، به طور خودکار آن را پاک می‌کنند، اما ما هنوز در ابتدای این راه هستیم و در ایران، شهرداری‌ها هنوز به گزارش مردمی و نیروی انسانی وابسته‌اند.»
وحید، مشاور باسابقه حوزه املاک عقیده دارد که تبلیغات غیرمجاز علاوه بر اینکه چهره شهر را زشت می‌کند، به نوعی جیب مردم را هم خالی می‌کند. اکنون رنگ‌آمیزی مجدد در منزل حداقل ۲ تا ۵ میلیون تومان هزینه دارد. نکته مهم دیگر این است که این تبلیغات غیرمجاز در ساختمان‌ها، موجب کاهش ارزش املاک می‌شود.
در یک نظرسنجی خیابانی، ۸۵ درصد شهروندان از این معضل ابراز نارضایتی کردند. چرا باید هزینه بی‌قانونی دیگران را ما بپردازیم؟، این سوال مشترک بیشتر مصاحبه‌شوندگان بود. برخی حتی پیشنهاد دادند شماره‌های تبلیغاتی مسدود شوند.
مریم صادقی، جامعه شناس در این زمینه می‌گوید: «متاسفانه با افزایش این پدیده زشت در شهر، شاهد بروز نوعی بی‌تفاوتی اجتماعی هستیم. واقعیت این است که مردم به مرور زمان به این وضعیت عادت می‌کنند و دیگر واکنشی نشان نمی‌دهند.»
داود ربانی، محقق و استاد دانشگاه عنوان می‌کند: «دیوارنویسی و برچسب‌های غیرمجاز، میراث یک عصر گذشته هستند. در دنیایی که حتی پیرمردهای محله هم گوشی هوشمند دارند، دیگر توجیهی برای این روش‌های مخرب وجود ندارد. باید با ترکیبی از آموزش، فناوری و قانون، این عادت زشت را برای همیشه از شهرها پاک کنیم.»
امیری، کارشناس امور شهری نیز با توجه به تجربه‌ای که دارد اظهار می‌کند: «دسترسی آسان و بدون نیاز به تخصص مهمترین امتیاز تبلیغات فیزیکی در شهر برای این افراد است. چسباندن یک برچسب یا اسپری کردن یک شماره نیاز به هیچ مهارتی ندارد، درحالی که تبلیغات آنلاین حداقل نیاز به کمی سواد دیجیتال دارد. برخی ترجیح می‌دهند همین امروز یک تبلیغ فیزیکی بزنند تا فردا مشتری بگیرند، بدون اینکه برای تبلیغات آنلاین زمان بگذارند.»
نکته دیگری که این کارشناس امور شهری عنوان می‌کند، عدم تطابق قوانین با واقعیت‌های شهر است. قوانین فعلی تنها به تبلیغات روی دیوارها اشاره دارند و سکوهای شهری، زمین و تندیس‌ها را شامل نمی‌شوند. جریمه‌ها همچنان ناچیز است و حتی اگر کسی روی نیمکت تبلیغ کند، همان ۵۰۰ هزار تومان جریمه می‌شود، در صورتی که پاکسازی و رنگ آمیزی آن بیش از ۳ میلیون تومان برای شهرداری هزینه دارد.
زهرا امیرانی، روانشناس هشدار می‌دهد: «این پدیده به مرور موجب می‌شود شهروندان نسبت به محیط شهری خود احساس بیگانگی کنند و این آسیب‌های روانی در بلندمدت جامعه را دچار مشکل می‌کند.»
محمدی، وکیل پایه یک دادگستری می‌گوید: «اگر جریمه‌ها بازدارنده باشند و فناوری به کمک بیاید، می‌توان امید داشت که دیوارهای شهر دوباره نفس بکشند. افزایش جریمه متخلفان و اجرای قانون جریمه سنگین مثلا ۱۰ میلیون تومان به اضافه محرومیت از فعالیت صنفی برای متخلفان در مرحله اول و جریمه‌های تصاعدی در صورت تکرار تخلف.»
تبلیغات غیرمجاز دیگر فقط یک مشکل زیبایی‌شناختی نیست، بلکه تهدیدی برای هویت شهری و حریم عمومی است. اگر امروز اقدام نکنیم، فردا شاید تمام شهر به یک تابلو تبلیغاتی بزرگ تبدیل شود. آیا می‌توانیم بپذیریم که فرزندانمان در شهری زندگی کنند که هر سانتیمتر آن با شماره تلفن‌های لوله‌بازکن‌ها و ... پوشیده شده باشد؟
شهر زیبا و آراسته با مسئولیت‌پذیری مشترک
همانطور که شهروندان و کارشناسان اشاره کردند، حل این مشکل نیازمند عزم جدی مسئولان و مشارکت مردم است. آیا وقت آن نرسیده که به جای چسباندن برچسب روی دیوارها، به فکر تبلیغات هوشمند و قانونمند باشیم؟
تبلیغات غیرمجاز، نشانه‌ای از ضعف قوانین بازدارنده و بی‌تفاوتی اجتماعی است. در دنیای دیجیتال، روش‌های سنتی تبلیغات دیگر توجیهی ندارد. با وضع قوانین و مقررات سختگیرانه، فناوری و مشارکت مردم می‌توان امیدوار بود که روزی برسد دیوارهای شهر، زیبایی‌های خود را به رخ بکشند.
نظر شما