میراث خدمت به زائران امام مهربانی‌ها این روزها بیش از گذشته دارد به شکل‌های مختلف به نسل جدید می‌رسد، نسل دهه هشتادی‌ها و نودی‌هایی که جز کتاب و دفتر و مدرسه چیزی ندیده‌اند و در جنگ ۱۲ روزه ثابت کردند که شهادت نیز چقدر بر تنش خوش می‌نشیند، برخلاف همه قضاوت‌های نابجای بزرگترها قاسم‌ها و سکینه‌هایی از دلشان بیرون آمدند که هر کدام نوید آینده‌ای زیباتر را می‌دهند.
این روزها اگر مشهد باشی و پایت را در میدان شهدا بگذاری، حضور فعال این نسل را در گوشه گوشه عرصه میدان می‌بینی، نوجوانان پسری که کاورهای مخصوص خدمت پوشیده‌اند و در حال پذیرایی از زائران با آب هستند، برخی‌هایشان در حال گلاب‌پاشی به روی زائران و برخی نیز در چایخانه قاسم بن الحسن(ع) در حال پذیرایی از زائران با چای هستند. چند نفری نیز کفش‌های زائران را واکس می‌زنند.
مشغول عکس و فیلم گرفتن از نوع خدمت‌هایشان می‌شوم که یکی از نوجوانانی که کاور خاکی راهنمای زائر بر تن دارد، شکلاتی را به من تعارف می‌کند، چند نوجوان هم با کاورهای سبز در عرصه میدان در حال توزیع آب با لیوان استیل هستند و بعد از اینکه یک زائر با آن لیوان آب می‌خورد، تلاش می‌کنند که لیوان را در همان وسط میدان طوری آب بزنند که شسته شده و زائر بعدی با خیال راحت‌تری از دستشان آب بگیرد.
دو نوجوان دیگر که اختلاف قدی‌شان نشان می‌دهد ۷ سالی اخلاف سنی دارند با لباس‌های فیروزه‌ای پاکبانی، سطل زباله و جارو و خاک‌اندازی که در دست دارند به کمک پاکبانان شهر آمده‌اند و در عرصه میدان شهدا زباله‌ها را جمع می‌کنند.
گفت‌وگوها و شیطنت‌های نوجوانانه البته چاشنی شیرینی کار آن‌ها است، گفت‌وگوهایی که به یکباره جمعشان را وسط میدان جمع می‌کند و باز پراکنده می‌شوند و هر کس سر خدمت خود می‌رود.
بچه‌های چایخانه قاسم بن الحسن(ع) اما حال و هوای خاص دیگری دارند و طبق یک تقسیم وظیفه‌ای جدی چای‌ریزها، کسانی که قند توزیع می‌کنند، کسانی که استکان و نعبکی‌ها را می‌شویند و نیروهای انتظامات با چوب‌پرهایشان همه سر پست خود ایستاده‌اند و جدی‌تر از همیشه در حال خدمت هستند. با وجود اینکه سه سالی هست که این چایخانه برپا شده اما دیدن پسران نوجوان مشهدی در این نقش جدی و مسئولیتی که برعهده گرفته‌اند، برای همه بزرگترها جذاب است.
ایستگاه واکس عاشقی اما گوشه دیگری از خدمات این نوجوانان مشهدی است، آنجا که گرد راه را از کفش زائران می‌گیرند تا با ظاهری آراسته‌تر به زیارت بروند، برخی از بزرگترها هم کنار این نوجوانان می‌نشینند تا با صدا زدن واکس صلواتی زائران را متوجه آن‌ها کند.
خادمی بیش از سه هزار نوجوان دختر و پسر مشهدی
برای اینکه بخواهم قصه این گردهمایی زیبای نوجوانان را متوجه شوم به سراغ محمود خدیوی، مدیر مراکز فرهنگی شهرداری مشهد می‌روم تا از کم و کیف این اتفاق با خبر شوم. او درباره این برنامه می‌گوید: سومین سالی است که طرح «قرار نوجوانی» در عرصه میدان شهدا طی پنج روز پایانی ماه صفر اجرا می‌شود و بیش از سه هزار نوجوان دختر و پسر مشهدی در این طرح خدمتگزار زائران امام مهربانی‌ها هستند.
مدیر مراکز فرهنگی شهرداری مشهد می‌افزاید: پسران نوجوان در هشت زمینه در حال خدمت‌رسانی به زائران هستند، خدمت نوجوانان در چایخانه حضرت قاسم بن الحسن(ع)، نظافت و پاکبانی عرصه میدان شهدا، واکس صلواتی، گلاب‌پاشی و آبپاشی، سقایی آب، راهنمایی زائر و خوشامدگویی از جمله این خدمات پسران نوجوان مشهدی است.
خدیوی خاطرنشان می‌کند: دختران نوجوان مشهدی در موکب سوغات هنر مشغول تولید دستسازه‌های هنری هستند و در روز پایانی که مصادف با شهادت امام رضا(ع) است، دستسازه‌هایی با برند امام رضا(ع) و مشهد را به‌عنوان یک سوغات معنوی به دختران کودک و نوجوانی که پیاده به حرم مشرف می‌شوند، هدیه می‌دهند.
او با بیان اینکه پسران نوجوان در این طرح از ۸ تا ۱۸ سال و دختران نیز از ۱۰ تا ۱۸ ساله هستند، متذکر می‌شود: در این پنج روز پایانی ماه صفر پسران از ۸ صبح تا ۱۲ شب در شیفت‌های سه ساعته خدمت‌رسانی هستند که در هر شیفت نیز ۱۵۰ تا ۲۰۰ پسر نوجوان حضور دارند، از ۸ صبح تا ۸ شب هم شیفت دختران است که هر سه ساعت شیفت‌هایشان تغییر می‌کند و در هر شیفت ۲۰۰ دختر نوجوان در حال خدمت‌رسانی هستند.
هدیه‌هایی که تولید دختران مشهدی است
به سمت «موکب سوغات و هنر دختران نوجوان مشهدی» می‌روم، موکبی که روی دیوارهای بیرونی آن عکس شهدای دختر جنگ تحمیلی ۱۲ روزه آویزان شده و آینه‌ای که برش نقشه ایران خورده در کنار آن‌هاست، بچه‌های انتظامات از همان ابتدای ورودم برای نظم بیشتر موکب می‌پرسند، با چه کسی کار دارید؟ اسم رمز هم خانم سیدی مسئول موکب است تا بتوانم وارد موکب شوم، دختران نوجوان هر کدام در بخشی از موکب مسئولانه در حال انجام خدمتی هستند، در قسمت پذیرش ورود و خروج افراد را براساس شیفت‌بندی ثبت می‌کنند و اگر زائری بخواهد در این خدمت سهیم باشد، ثبت نامش را انجام می‌دهند. نظافت و سقایی نیز در اینجا پابرجاست و بیشتر دختران به صورت جدی مشغول انجام خدمات تعریف شده خود هستند.
بر سر هر میزی که می‌روم، آموزش‌ها تمام شده و همه متربی‌ها سخت مشغول ساخت اثر هنری‌شان هستند، برخی آهوی نمدی، برخی گلدوزی گنبد بر روی جانماز، برخی بافت دستبند، برخی نقاشی بر روی کتیبه‌های امام رضایی را دست گرفته‌اند.
آن چیزی که بیش از همه برایم جالب است، دوربین گریزی نوجوانان دختر است که تا متوجه می‌شوند دوربینی بالای سرشان در حال گرفتن عکس و فیلم است، یا خودشان را از تیررس دوربین دور می‌کنند یا حجابشان و سفت و سخت‌تر می‌گیرند. اخلاص زیبایی است که در این سنین آن‌ها را جذاب‌تر می‌کند.
برای اینکه جزئیات بیشتری از این خدمت زیبا توسط این نوجوانان مخلص مشهدی بدانم با سیده طاهره سیدی، مسئول موکب سوغات و هنر دختران نوجوان مشهدی گفت‌وگویی می‌کنم، او ابتدا با اشاره به اینکه این موکب زیرمجموعه طرح قرار نوجوانی ۳ و باشگاه مانای فرهنگسرای گفت‌وگو است، می‌گوید: ما معتقدیم که تربیت در میدان واقعی اتفاق می‌افتد، یکی از این میدان‌های واقعی همین بحث خدمت‌رسانی در دهه پایانی ماه صفر بود که از خود نوجوانان برای راه‌اندازی این موکب کمک گرفتیم. دختران نوجوان در این موکب در قالب کار هنری هدیه‌هایی را تولید و بسته‌بندی می‌کنند و روز شهادت امام رضا(ع) به زائران و مجاوران کودک و نوجوان تقدیم می‌کنند.
سیدی درباره شیوه کار و آموزش‌های هنری این موکب خاطرنشان می‌کند: طی دو سال گذشته نوجوانان در این طرح آموزش دیدند و مهارت یاد گرفتند و امسال از متربی‌های دو سال گذشته به‌عنوان مربی استفاده کردیم، یعنی دختران نوجوان به این مسئولیت‌پذیری رسیده‌اند که امسال به همسن و سالان خودشان آموزش دهند و آن‌ها را راهبری کنند.
مسئول موکب سوغات و هنر دختران نوجوان مشهدی درباره شیفت‌بندی‌های این موکب بیان می‌کند: با وجود اینکه شیفت‌ها سه ساعته تعریف شده اما دختران نوجوان بعد از دیدن فضای موکب تقاضای افزایش ساعت شیفت‌هایشان را دارند تا فعالیت بیشتری در موکب داشته باشند. نکته‌ای که در این موکب به کار گرفته‌ایم این است که نوجوان باید بیشتر خدمت‌دهنده باشد تا خدمت‌گیرنده، به همین خاطر همان مربی نوجوانی که انتخاب کردیم، طی این چند روز کمک مربی خود را از نوجوانانی که با آن‌ها کار کرده انتخاب کرده است.
خادمی در اینجا مرزی ندارد
او می‌افزاید: در این موکب حدود ۱۵ نیروی نوجوان ثابت داریم اما دخترانی که به‌عنوان متربی وارد می‌شوند و آموزش می‌بینند، بعد از اینکه محصولاتی تولید و بسته‌بندی می‌کنند، دوست دارند جایگاه‌های دیگری همچون پذیرش، انتظامات، نظافت و سقایی آب را تجربه کنند و این افراد جزو خادمان متغییر هستند.
سیدی در پاسخ به این سؤال که آیا زائران نوجوان نیز می‌توانند در این خدمت مشارکت کنند؟ می‌گوید: در کنار نوجوانان مجاوری که از قبل اعلام آمادگی کرده بودند، زائران نیز در این پنج روزی که در عرصه میدان شهدا هستیم درخواست می‌دهند که به‌عنوان متربی محصولات فرهنگی تولید کنند، موکبداران همسایه ما در عرصه میدان شهدا هم که با خانواده آمده‌اند، دختران نوجوانشان را به غرفه ما می‌آورند تا در این خدمت سهیم باشند، ما هم برای آن‌ها شیفت‌ها یک تا دو ساعته تعریف کرده‌ایم.
مسئول موکب سوغات و هنر دختران نوجوان مشهدی ادامه می‌دهد: پیشنهاد ما به زائرانی که به غرفه ما می‌آیند این است که محصولی که تولید می‌کنند را با خودشان به‌عنوان سوغات ببرند، برخی از زائران حتی از هدیه خودشان هم می‌گذرند و می‌گویند که آن را به دیگر زائران از طرف من هدیه بدهید.
در میانه گفت‌وگویم یک زائر نوجوان بجنوردی که با خواهرش دستبندی را ساخته بود از خانم سیدی اجازه گرفت که دستسازه خودشان را به‌عنوان سوغات ببرند، خانم سیدی هم تأکید داشت که پک بسته‌بندی را برایشان بگیرد و با بسته‌بندی سوغاتی دستسازشان را ببرند.
گفت‌وگویم را بعد از تحویل هدیه آن زائران ادامه می‌دهم و سیدی درباره انواع سوغاتی‌هایی که دختران نوجوان در این غرفه تولید می‌کنند، متذکر می‌شود: سوغاتی‌های هنری در چند بخش دوخت آهوی نمدی، رنگامیزی کتیبه‌های امام رضایی، ساخت ملیله کاغذی با نماد شمس الشموس، بافت دستبند با قلب «یا رضا(ع)» و گلدوزی جانماز است، همه محصولاتی که در این غرفه تولید می‌شود، پیوست امام رضایی دارد تا نوجوانان درگیر خدمت به امام رضا(ع) شوند.
نوجوانانی که به دنبال نقش خود در شهر هستند
او درباره مفاهیم تربیتی که در این موکب به دختران منتقل می‌کنند، توضیح می‌دهد: بچه‌هایی که برای خدمت به این غرفه می‌آیند، سر هر میز مهارتی مربی‌ها بعد از اتمام محصولشان یک قطعه از یک پازل را به آن‌ها می‌دهند و اینگونه سر همه میزهای مهارتی می‌روند، در این پازل‌ها با چند حرف می‌خواهیم مفاهیمی را منتقل کنیم از جمله این حروف و مفاهیم خلوص، دوستی، محبت و تلاش است، وقتی هر کدام از مهارت‌ها را انجام می‌دهند و تولیدشان را تکمیل می‌کنند، پازل‌هایشان تکمیل می‌شود و با این مفاهیم می‌خواهیم نوجوانان به مفهوم «منِ خادم» برسند، اینکه نوجوان تلاش کرده دوستی را رقم بزند و محبتش را نسبت به امام رضا(ع) تقویت کند و خلوصش را در این خدمت دخیل کرده است تا به هویت «منِ خادم» برسد، تا در شهر امام رضا(ع) خدمت کرده و نقش خودش را در این شهر پیدا کند.
مسئول موکب سوغات و هنر دختران نوجوان مشهدی درباره تعداد تولیدات دختران و نحوه توزیع این هدایا خاطرنشان می‌کند: تا روز چهارم یک هزار و ۸۰۰ سوغاتی معنوی را دختران نوجوان تولید کردند و از بعد از ظهر روز چهارم توزیع این هدایا را آغاز و تا روز پنجم که روز شهادت امام رضا(ع) است، اهدای هدایا ادامه دارد. در کنار توزیع هدایا که تیم ویژه خودش را دارد، تولید هدایا متوقف نمی‌شود. تمام تلاش ما این است که بچه‌ها در همه مهارت‌ها نقش داشته باشند و همه آن‌ها در تولید، بسته‌بندی و توزیع هدایا دخیل شوند تا این احساس خوشامدگویی به زائران کودک و نوجوان و اینکه من این هدیه را برای تو تولید کرده‌ام و بازخوردی که از کودکان و نوجوانان زائر می‌گیرند را تجربه کنند.
نظر شما