حمام خانی‌بستک که در شهر بستک در غرب استان هرمزگان قرار دارد، یکی از آثار تاریخی جنوب ایران بوده که در دوره قاجار ساخته شده است. این بنا حمامی عمومی است که از دوره قاجار باقی مانده و تا ۱۵۰ سال پیش فعال بوده که به دستور صولت الملک بستکی و توسط معماران چیره‌دست محلی بستک، با نظارت معماری شیرازی در جوار خانه بنی‌عباسی بنا شده است.
این حمام در منطقه به حمام زیرزمینی معروف است؛ چراکه زمین را در ابعاد مختلف و اندازه لازم گود کرده و بنای حمام را در درون زمین ایجاد کردند تا هم استحکام و طول عمر دیوارهای آن بیشتر شود و هم گرمای بیشتری را در فصل سرد زمستان در خود نگه دارد.
بخش‌های مختلف
معماری بنای حمام خانی از نوع چهار طاقی بوده که گنبدی بر بالای چهار طاق ساخته شده است. بنا ۳۷۵ مترمربع مساحت دارد و دارای ۲۱ گنبد بزرگ و کوچک بوده و از بخش‌های مختلف تشکیل شده است که عبارت‌اند از: در ورودی، راه‌پله، راهرو، فضای میانی رختکن و حوض آب سرد، رختکن، نمازخانه، راهرو ورودی یا میان در، دستشویی، حمام عمومی یا گرم‌خانه، حمام خصوصی یا شاه‌نشین، محل نشستن و شست‌وشو در گرم‌خانه، حوض آب ولرم، حوض آب گرم، حوض آب سرد و فضای پشتیبانی (هیزم‌دان، تون یا آتشگاه).
معماری
مصالح به کار رفته در آن سنگ، گچ، خاک رس، ساروج و خاکستر است. این بنا به گونه‌ای ساخته شده که بام آن حدود نیم متر از سطح زمین ارتفاع دارد. از مزایای این نوع معماری، استحکام و طول عمر بیشتر دیواره‌های حمام است که مقاومت آن را در برابر زلزله نیز افزایش می‌دهد و همچنین موجب می‌شود خاک همچون عایق حرارتی عمل کند و گردش هوا در زمستان و تابستان میان داخل حمام و فضای خارج آن به حداقل برسد که موجب گرمای بیشتر داخل حمام در فصل سرد زمستان می‌شود.
بام حمام
در قسمت بالای گنبدها برای تأمین نور و تهویه هوای داخل حمام، حفره‌هایی (جام‌خانه) ایجاد شده که این حفره‌ها با نیمکره‌هایی که چندین سوراخ در آن تعبیه و با شیشه‌های رنگی و محدب تزئین شده بود، پوشانده شده است. دود ناشی از احتراق مواد عالی در آغاز از دودکشی که روی دیوار و در زیر سقف تون (گلخن) قرار داشت، خارج می‌شد و پس از آنکه آتش کاملاً شعله‌ور می‌شد، این دودکش را مسدود کرده، دود و گرمای ناشی از احتراق را وارد شبکه‌ای به نام گربه‌رو در زیر حمام می‌کرده‌اند و ابعاد مسیر گربه‌روها به گونه‌ای بوده که یک انسان بتواند با حالتی خمیده داخل آن رفته و آن را تمیز کند. عبور دود گرم از زیر گرم‌خانه و بینه منجر به گرم شدن فضای گرم‌خانه و بینه می‌شده است.
موقعیت جغرافیایی
حمام خانی‌بستک در ابتدای خیابان مصطفویه و روبه‌روی مدرسه مصطفویه در ضلع غربی قلعه خان بستک قرار دارد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۷۳ خورشیدی بازسازی شده و هم اکنون یکی از جاذبه‌های دیدنی بستک محسوب و به‌عنوان موزه مردم‌شناسی بستک استفاده می‌شود.
نظر شما