این تغییر که تحت هدایت ولیعهد محمد بن سلمان و برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ دنبال می‌شود، به‌طور ویژه با محوریت کاهش وابستگی به نفت و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و هیدروژن سبز شکل گرفته است. این تحول، علاوه بر ابعاد اقتصادی، پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌ای دارد که محور اصلی آن، اتحاد راهبردی رو به گسترش ریاض با پکن است. در این گزارش، به بررسی ابعاد مختلف این تحول و پیامدهای آن پرداخته می‌شود.
برای دهه‌ها، اقتصاد عربستان سعودی به‌شدت به درآمدهای نفت خام متکی بود. این وضعیت که اساس «قرارداد اجتماعی» پادشاهی بود، اکنون در حال تغییر است. برنامه چشم‌انداز ۲۰۳۰ که در سال ۲۰۱۶ توسط محمد بن سلمان معرفی شد، نقشه راهی جامع برای کاهش وابستگی به نفت و تنوع‌بخشی به اقتصاد فراهم کرده است. در این چارچوب، سهم درآمدهای غیرنفتی در بودجه دولت به ۴۰درصد رسیده و این روند رو به رشد است.
اهداف کلیدی این برنامه شامل افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، تقویت بخش خصوصی، توسعه صادرات غیرنفتی و رشد صنایع استراتژیکی مانند گردشگری، معدن، انرژی‌های تجدیدپذیر و صنایع دفاعی است. از نظر انرژی، سرمایه‌گذاری عظیمی در حوزه‌های خورشیدی، بادی و به‌ویژه هیدروژن سبز صورت گرفته است. پروژه‌هایی مانند ابتکار انرژی تجدیدپذیر ملک سلمان و شهر هوشمند نئوم، نمادهای این تحول هستند.
از برجسته‌ترین محورهای تحول انرژی عربستان، تمرکز ویژه بر هیدروژن سبز است؛ نوعی سوخت پاک که با استفاده از برق تجدیدپذیر برای شکستن مولکول‌های آب تولید می‌شود. پروژه نئوم گرین هیدروژن، در حال ساخت بزرگ‌ترین کارخانه تولید آمونیاک مبتنی بر هیدروژن سبز است که نمادی از تعهد عربستان به اقتصاد کم‌کربن و تنوع انرژی محسوب می‌شود.
این رویکرد نه تنها به عربستان امکان می‌دهد اقتصاد خود را از نفت جدا کند، بلکه به آن فرصت تبدیل شدن به صادرکننده عمده انرژی پاک را نیز می‌دهد. همکاری با شرکت‌های بزرگ جهانی و سرمایه‌گذاران چینی در فناوری‌های پاک، این هدف را تسهیل می‌کند.
یکی از مؤلفه‌های کلیدی موفقیت این تغییرات، اتحاد راهبردی عربستان با چین است. در دو دهه گذشته، عربستان به‌طور آشکار جهت‌گیری صادرات نفت خود را به سمت شرق، به‌ویژه چین تغییر داده است. آمارهای صادرات نفت نشان می‌دهد چین در سال ۲۰۲۵ حدود ۲۴درصد از نفت عربستان را دریافت کرده، در حالی که سهم کشورهای غربی به‌شدت کاهش یافته است.
فراتر از نفت، عربستان در زمینه انرژی‌های پاک نیز با چین همکاری‌های جدی دارد. پروژه‌های مشترک در حوزه انرژی خورشیدی و هیدروژن سبز، از جمله مشارکت در نیروگاه‌های خورشیدی و ذخیره‌سازی باتری، نشان‌دهنده تعمیق این همکاری‌هاست.
عربستان با بهره‌گیری از منابع طبیعی گسترده، به‌ویژه زمین‌های مناسب برای انرژی خورشیدی و مسیرهای بادی توانسته هزینه‌های تولید انرژی را به حداقل برساند. این کشور اکنون در منطقه پیشرو است و انتظار می‌رود ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر تا پایان سال ۲۰۲۵ تقریباً دو برابر شده و به حدود ۱۲.۷گیگاوات برسد.علاوه بر پروژه‌های خورشیدی و بادی، عربستان در زمینه ذخیره‌سازی انرژی نیز برنامه‌های توسعه‌ای دارد تا نوسان‌های تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را مدیریت کند. قیمت بسیار رقابتی برق خورشیدی، عربستان را به یکی از بازیگران مهم در بازار انرژی سبز تبدیل کرده است.
تغییر جهت عربستان به سمت شرق، به‌خصوص چین به معنای کاهش نفوذ غرب به‌ویژه آمریکا در منطقه انرژی خاورمیانه است. با رشد نقش چین به عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت و شریک راهبردی در حوزه انرژی‌های نو، ساختار قدرت جهانی در حال بازتعریف است.
این تغییر نه تنها به معنای پایان عصر نفت و ظهور انرژی‌های نو، بلکه نمایانگر تغییر محور قدرت جهانی از اقیانوس اطلس به اوراسیاست. عربستان به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، با این رویکرد، نقش کلیدی در شکل‌دهی نظم نوین جهانی ایفا می‌کند.