یک توافق ساده یا صفحه‌ای تازه از جنگ نیابتی؟
در ۲۴ ژوئیه ۲۰۲۵، تایوان با سومالی‌لند – منطقه‌ای خودمختار و به‌رسمیت‌نشناس در شاخ آفریقا – توافقی امنیتی در حوزه دریایی امضا کرد. هرچند در نگاه نخست این پیمان ساده به‌نظر می‌رسد، اما در پس آن، رقابت قدرت‌های بزرگ، استراتژی‌های مهار، و چالش‌های ژئوپولیتیکی پیچیده‌ای نهفته است.
این توافق شامل سه محور کلیدی است: همکاری در امنیت دریایی، توسعه اقتصاد آبی، و انتقال فناوری‌های مرتبط با نظارت ساحلی و گارد مرزی. تایوان می‌گوید هدفش مقابله با نفوذ چین در منطقه دریای سرخ و خلیج عدن است – منطقه‌ای که چین از طریق پروژه "کمربند و راه" و حضور نظامی در جیبوتی در آن نقش فزاینده‌ای ایفا می‌کند.
سومالی‌لند؛ بازیگر حاشیه‌ای، نقش محوری
سومالی‌لند از سال ۱۹۹۱ خود را کشوری مستقل اعلام کرده، اما تاکنون هیچ کشور بزرگی آن را به‌رسمیت نشناخته است. با این حال، موقعیت جغرافیایی حساس این منطقه – با بیش از ۸۵۰ کیلومتر ساحل در امتداد خلیج عدن – آن را به یکی از نقاط کلیدی در معادلات امنیت دریایی جهان بدل کرده است.
دولت هرگیسا با استفاده از رقابت چین و آمریکا، تلاش دارد از وضعیت خود به‌عنوان بازیگری «غیررسمی اما استراتژیک» برای جذب سرمایه، حمایت نظامی، و در نهایت کسب شناسایی بین‌المللی بهره ببرد.
چین چه می‌گوید؟ تهدیدی علیه اصل "چین واحد"
پکن بلافاصله به این توافق واکنش نشان داد. سفارت چین در سومالی آن را نقض آشکار اصل «چین واحد» خوانده و هشدار داده که چنین اقداماتی حاکمیت و تمامیت ارضی چین را تهدید می‌کند. چین همچنین نسبت به ثبات منطقه‌ای هشدار داده و آن را مخل صلح در شاخ آفریقا دانسته است.
چین هم‌اکنون دارای پایگاه نظامی در جیبوتی است و حضورش در منطقه نه‌تنها از منظر اقتصادی، بلکه به‌لحاظ نظامی نیز برای واشنگتن نگران‌کننده است. حضور تایوان در سومالی‌لند به‌نوعی ورود یک متحد غیررسمی آمریکا به حیاط‌خلوت پکن در شرق آفریقا تلقی می‌شود.
واشنگتن در سایه، تایوان در صحنه
اگرچه دولت آمریکا تاکنون درباره این توافق موضع رسمی نگرفته، اما شواهدی از حمایت پشت‌پرده دیده می‌شود. رئیس‌جمهور تایوان، لای چینگ-ته، در دیدار با مقام‌های سومالی‌لند از امکان گسترش همکاری با «کشورهای هم‌فکر مانند آمریکا» سخن گفت.
از سوی دیگر، کمیته ویژه کنگره آمریکا در امور چین، در ژانویه ۲۰۲۵ خواستار افتتاح دفتر نمایندگی آمریکا در سومالی‌لند شد تا به‌طور مستقیم با نفوذ چین مقابله شود.
این تحرکات در چارچوب استراتژی جدید ایالات متحده قابل فهم است: استفاده از بازیگران حاشیه‌ای، مناطق خاکستری دیپلماتیک، و حضور نیابتی به‌جای تقابل مستقیم با چین.
پایگاه اسرائیل در راه سومالی‌لند؟
اما تایوان تنها بازیگر متحد آمریکا نیست که به سومالی‌لند علاقه‌مند شده. گزارش‌ها حاکی از آن است که امارات در حال میانجی‌گری توافقی نظامی میان اسرائیل و سومالی‌لند است که به‌موجب آن، تل‌آویو بتواند پایگاهی در این منطقه احداث کند – درست در مقابل سواحل یمن و تنگه استراتژیک باب‌المندب.
اسرائیل پیش‌تر با امارات پایگاهی اطلاعاتی در جزیره سقطری یمن راه‌اندازی کرده بود و این حضور در سومالی‌لند، عملاً مکمل آن خواهد بود. این محور امنیتی در کنار تایوان، می‌تواند توازن منطقه‌ای را به‌شدت برهم بزند.
نقش نیروهای مقاومت و محور چین‌گرا
در سوی دیگر این میدان، نیروهای مقاومت منطقه‌ای نظیر انصارالله یمن (که دولت صنعا را کنترل می‌کنند)، در حال تقویت حضور خود در دریای سرخ هستند. این گروه تنها نیرویی است که آشکارا با حضور آمریکا و اسرائیل در منطقه مقابله می‌کند.
چین اگرچه هنوز رسماً دولت صنعا را به‌رسمیت نشناخته، اما ارتباطات پنهان با رهبری انصارالله دارد و احتمال می‌رود در صورت تشدید فشارهای غرب، به‌سمت شناسایی این گروه حرکت کند.
ترکیه نیز که با سومالی دارای همکاری نظامی نزدیک است، نگران نفوذ فزاینده امارات و اسرائیل در سومالی‌لند است. حضور آنکارا در موگادیشو، در تضاد با محور ابوظبی–هرگیسا قرار دارد و احتمال تنش‌های بیشتر میان این دو نیز وجود دارد.
بازی بزرگ در خلیج عدن؛ پیامدهای جهانی
تنگه باب‌المندب، جایی که روزانه حدود ۱۰ درصد از تجارت جهانی انرژی از آن عبور می‌کند، اکنون به صحنه‌ای از رقابت نیابتی میان ابرقدرت‌ها بدل شده است. ورود تایوان به این معادله، و تبدیل سومالی‌لند به نقطه تقاطع منافع امنیتی آمریکا، اسرائیل، و امارات، توازن قوا را در دریای سرخ به‌شدت متحول کرده است.
در مقابل، چین، انصارالله، و احتمالاً ترکیه، به‌دنبال شکل‌دهی به یک محور مقاومت در برابر این نفوذ هستند. هرگونه خطای محاسباتی از سوی هر یک از طرف‌ها می‌تواند آتش درگیری‌های نظامی را در منطقه‌ای که همین حالا هم ناآرام است، شعله‌ور کند.
دیپلماسی بدون پرچم
ورود تایوان به سومالی‌لند را باید بخشی از استراتژی گسترده‌تر مهار چین در جنوب جهانی دانست. این بازیگر کوچک اما مصمم، به‌دنبال اثبات حضور خود در نقشه ژئوپولیتیکی جهان است، حتی اگر با بازی در میدان‌های خاکستری و کشورهای به‌رسمیت‌نشناس باشد.
در نهایت، ممکن است تایوان از سومالی‌لند به‌عنوان سکویی برای دیده‌شدن استفاده کند، اما این بازی پرریسک است؛ چرا که منطقه‌ای مملو از رقابت‌های امنیتی، اقتصادی و ایدئولوژیک را وارد فاز تازه‌ای از درگیری‌ها خواهد کرد.
نظر شما