به‌گزارش قدس آنلاین، با نگاهی به تاریخ در حوزه تجارت یکی از نکاتی که قابل توجه است مسیرهای تجاری هستند که گاهی اثرات آن‌ها در عصر حاضر وجود داشته و هنوز هم از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند که نمونه بارز آن جاده ابریشم است.مثال عینی دیگر که در هفته‌های اخیر بار دیگر در صدر اخبار بین‌المللی قرار گرفت کریدور زنگزور بود.
آنچه مسلم است کریدورهای بین‌المللی به عنوان شریان‌های حیاتی اقتصاد جهانی، نقش کلیدی در تسهیل تجارت، حمل‌ونقل کالا و ارتباطات میان کشورها ایفا می‌کنند. این مسیرهای ترانزیتی نه‌تنها به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و افزایش سرعت مبادلات تجاری کمک می‌کنند؛ بلکه با ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه زیرساخت‌ها، محرک رشد اقتصادی و توسعه منطقه‌ای نیز هستند.
در کنار موارد ذکر شده موقعیت ژئواستراتژیک ایران در قلب منطقه خاورمیانه و در چهارراه اتصال آسیا به اروپا، آفریقا و قفقاز، این کشور را به بازیگری بالقوه و تأثیرگذار در شبکه کریدورهای بین‌المللی تبدیل کرده است. بر همین اساس در این گزارش نگاهی تحلیلی به ضرورت توجه بیش از پیش به این موضوع خواهیم داشت.
اهمیت کریدورهای بین‌المللی در اقتصاد جهانی
کریدورهای بین‌المللی از جنبه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی حائز اهمیت هستند؛ چراکه با ایجاد مسیرهای مستقیم و کارآمد زمینه‌ساز کاهش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شوند. این امر به بهبود شاخص‌های رقابت‌پذیری محصولات و خدمات و درنتیجه افزایش حجم تجارت جهانی می‌انجامد.همچنین بهبود قابلیت پیش‌بینی و پایداری زنجیره تأمین از طریق مسیرهای ترانزیتی پایدار، کاهش احتمال اختلال‌های ناشی از محدودیت‌های مرزی یا بحران‌های منطقه‌ای را به همراه دارد. از سوی دیگر مزایایی برای صنایع کلیدی شامل صنایع سبک و سنگین، کشاورزی، صنایع معدنی و فراورده‌های نفتی-گازی دارد که می‌توانند از کاهش فاصله زمانی بین تولید و بازار مصرف بهره‌مند شوند.
توسعه زیرساخت‌ها و ایجاد اشتغال
توسعه کریدورها مستلزم سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساخت‌های راه، راه‌آهن، بنادر، فرودگاه‌ها، تعمیر و نگهداری و مدیریت ترافیک است. این سرمایه‌گذاری‌ها به ایجاد فرصت‌های شغلی مستقیم و غیرمستقیم و همچنین توسعه صنایع مرتبط می‌انجامد.پروژه‌های بزرگ زیرساختی منجر به ایجاد اکوسیستم‌های لجستیک، کارگاه‌های ساختمانی، خدمات پشتیبانی و فناوری‌های نوین می‌شود که به بهره‌وری اقتصادی مناطق عبوری کمک می‌کند.اثرات چندبعدی بر اقتصاد محلی و فرامنطقه‌ای موجب بهبود سطح درآمد و کاهش فقر در مناطقی می‌شود که پیش از این از مزایای ترانزیت بی‌بهره بوده‌اند. به طور مثال دولت‌ها از طریق عوارض ترانزیت، حقوق گمرکی، خدمات بندری و گمرکی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر خدمات مرتبط، درآمدهای پایدار کسب می‌کنند و ایجاد خدمات ارزش افزوده مانند بیمه حمل‌ونقل، خدمات نگهداری و تعمیر ناوگان و خدمات پس از حمل به افزایش درآمدهای ترانزیتی کمک می‌کند.
تقویت ارتباطات و امنیت ملی و نفوذ ژئوپلیتیکی
کریدورها به عنوان پل‌های ارتباطی میان کشورها نقش کلیدی در تقویت روابط دیپلماتیک، فرهنگی و اقتصادی دارند. پروژه‌های مشترک در حوزه‌های توانمندی‌های لجستیکی، استانداردسازی، امنیت مرزی و همکاری‌های مالی می‌تواند به حل و فصل مسائل منطقه‌ای کمک کند. همچنین همکاری‌های چندجانبه در قالب تفاهم‌نامه‌های ترانزیتی، موافقت‌نامه‌های حمل‌ونقل و هماهنگی‌های بین‌المللی می‌تواند به کاهش موانع تجاری و افزایش گردش کالا کمک کند.نکته قابل تأمل دیگر اینکه با توجه به گسترش تعاملات تجاری در دنیای امروز، نفوذ ژئوپلیتیکی کشورها در شبکه کریدورهای ترانزیتی، از طریق مشارکت در تصمیم‌گیری‌های کلان و مدیریت پروژه‌های منطقه‌ای، تقویت می‌شود و نیز حضور فعال در کریدورهای بین‌المللی موجب افزایش امنیت ملی از طریق بهبود کنترل‌های مرزی، محافظت از زیرساخت‌ها و کاهش وابستگی به مسیرهای فرعی می‌شود.
جایگاه ایران در کریدورهای بین‌المللی
ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربه‌فرد خود، ظرفیت بالایی برای تبدیل شدن به هاب اصلی ترانزیت در منطقه و جهان دارد. قرار گرفتن در مسیر کریدورهای مهمی مانند شمال-جنوب، جاده ابریشم جدید و کریدور شرق-غرب، فرصت‌های بی‌نظیری را برای این کشور فراهم کرده است.
کریدور شمال-جنوب شامل مسیرهای زمینی، دریایی و ریلی است که ایران را به عنوان حلقه مرکزی اتصال هند به روسیه و اروپا در نظر می‌گیرد. تکمیل این مسیر می‌تواند زمان حمل‌ونقل کالا میان هند و اروپا را به نصف کاهش دهد و به افزایش حجم تجارت ایران با کشورهای عضو کمک کند.مزایا برای ایران شامل تسهیل دسترسی به بازارهای جهانی، کاهش وابستگی به مسیرهای سنتی و تقویت موقعیت ایران در زنجیره تأمین منطقه‌ای است.
اما در حال حاضر ارتقای سریع زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای، هماهنگی با شرکای بین‌المللی و تأمین سرمایه‌گذاری از نیازهای جدی تحقق این هدف هستند.کریدور مهم دیگر جاده ابریشم جدید است که به عنوان یک طرح گسترده جاده‌ای و دریایی با محوریت چین، ایران را به عنوان حلقه کلیدی در اتصال شرق و غرب جهان نشان می‌دهد.با توسعه زیرساخت‌های ریلی و جاده‌ای در ایران، این کشور می‌تواند به عنوان بخشی از شبکه لجستیک این محور به کارایی و سرعت بالاتری دست یابد.
جذب سرمایه‌گذاری‌های بزرگ، توسعه بندرگاه‌ها و بنادر خشک و افزایش تبادلات تجاری با کشورهای آسیا و اروپا از مهم‌ترین مزایای این پروژه است .کریدور بعدی کریدور شرق-غرب که ایستگاه مهمی در اتصال شرق آسیا به اروپا از طریق ایران است. ایران می‌تواند با تقویت زیرساخت‌های ترانزیتی در مسیر شرق-غرب، نقش کلیدی در تدارکات میان اروپا و آسیا ایفا کند. توسعه حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای، ایجاد مراکز لجستیک از مزایای این مسیر برای ایران محسوب می‌شوند.
اولویت‌های ایران در تکمیل کریدورهای ترانزیتی
برای بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های موجود، ایران باید بر اولویت‌های زیر تمرکز کند:
توسعه و مدرنیزاسیون شبکه راه‌آهن و جاده‌ای، به‌ویژه در مسیر کریدورهای اولویت‌دار.
تکمیل راه‌آهن رشت-کاسپین که اتصال ریلی شمال کشور را تقویت می‌کند.
توسعه بنادر جنوبی مانند چابهار و بندرعباس به منظور افزایش ظرفیت ورود و خروج کالا از طریق دریایی.
بهبود سیستم‌های ترافیک، ایمنی خطوط و تجهیزات حمل‌ونقل با فناوری‌های نوین نظیر سامانه‌های خودکار کنترل بار.
ایجاد پیوست‌های محلی برای آموزش نیروی کار و انتقال فناوری به مناطق روستایی و شهری در راستای افزایش اشتغال و کارایی.
ساده‌سازی قوانین و مقررات، کاهش زمان ترخیص کالا.
استفاده از فناوری‌های نوین در گمرکات، دیجیتال‌سازی مستندات و امضای دیجیتال و به‌روزرسانی سیستم‌ها برای جلوگیری از تأخیرها.
توجه به مشارکت‌های سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی، به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل و لجستیک .
ارائه مشوق‌های مالی، تعرفه‌های ترجیحی و تیم‌های پشتیبانی برای سرمایه‌گذاران خارجی.
ایجاد صندوق‌های تخصصی برای حمایت از پروژه‌های زیرساختی و توسعه لجستیک با مدیریت حرفه‌ای.
گسترش همکاری‌های ترانزیتی با کشورهای همسایه.
ایجاد شبکه‌های توافق‌نامه‌های حمل‌ونقل و عضویت در کنفرانس‌ها و سازمان‌های بین‌المللی.
ارائه خدمات لجستیکی متنوع و با کیفیت ازجمله انبارداری، بیمه، خدمات ارزش‌افزوده، تنظیمات گمرکی و مدیریت موجودی.
توسعه توانمندی‌های استانداردسازی خدمات لجستیک، کیفیت خدمات و پاسخ‌گویی سریع به تغییرات بازار.
ایجاد بنادر خشک و مراکز لجستیکی در نقاط استراتژیک کشور برای توزیع کالا و افزایش کارایی شبکه ترانزیت.
نتیجه‌گیری
ایران با موقعیت ژئواستراتژیک منحصربه‌فرد خود، ظرفیت عظیمی برای تبدیل شدن به بازیگر اصلی در شبکه‌های ترانزیتی جهانی دارد. بهره‌برداری کامل از این ظرفیت نیازمند برنامه‌ریزی جامع، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، تسهیل رویه‌ها و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای است. با تمرکز بر اولویت‌های فوق، ایران می‌تواند نه فقط از درآمدهای ترانزیتی قابل‌توجهی بهره‌مند شود؛ بلکه جایگاه خود را در اقتصاد منطقه‌ای و جهانی ارتقا داده و به توسعه پایدار کشور کمک کند. این مسیر نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند؛ بلکه موجب افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی و تقویت امنیت ملی نیز خواهد شد.
نظر شما