تحریم‌های اعمال شده بر ایران، به‌ویژه در سال‌های اخیر، تأثیرات عمیقی بر بخش‌های مختلف اقتصادی کشور گذاشته است که صنعت داروسازی و دسترسی مردم به داروها از جمله آسیب‌پذیرترین حوزه‌ها در برابر این فشارها بوده‌اند.

این تحریم‌ها با ایجاد محدودیت‌های بانکی، مالی و لجستیکی، چرخه تولید، واردات مواد اولیه، و توزیع دارو را با چالش‌های جدی مواجه کرده‌اند.

یکی از اصلی‌ترین مشکلات ناشی از تحریم‌ها، کمبود مواد اولیه دارویی (API) است؛ چراکه بخش قابل‌توجهی از مواد اولیه موردنیاز برای تولیددارو در ایران وارداتی است.

تحریم‌ها، علاوه بر اینکه خرید این مواد را دشوار و پرهزینه‌تر کرده‌اند، منجر به قطع همکاری بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی فعال در این حوزه با ایران شده‌اند.

این موضوع، شرکت‌های داروسازی داخلی را مجبور به جستجو برای تأمین‌کنندگان جایگزین، اغلب باکیفیت پایین‌تر و قیمت بالاتر، یا کاهش ظرفیت تولید کرده است. علاوه بر مواد اولیه، واردات داروهای خاص و های‌تک نیز با مشکلات فراوانی روبرو شده است. بسیاری از بیماران خاص، از جمله مبتلایان به بیماری‌های نادر، سرطانی، ام‌اس و... نیازمند داروهایی هستند که در داخل کشور تولید نمی‌شوند و باید وارد گردند.

علاوه بر این، بالارفتن هزینه‌های حمل‌ونقل، بیمه، و دسترسی به ارز، به‌طورکلی قیمت دارو را در بازار داخلی بالا برده است.

این افزایش قیمت، توان خرید مردم، به‌ویژه اقشار کم‌درآمد، را کاهش داده و دسترسی عادلانه به خدمات بهداشتی و درمانی را تضعیف کرده است.

مجید جزنی، داروساز در گفت‌وگویی درباره تأثیر گذاری تحریم‌ها بر تأمین دارو، با بیان اینکه تحریم‌ها به شکل غیرمستقیم بر صنعت داروسازی کشور فشار وارد کرده‌اند، گفت: دارو رسماً در فهرست تحریم‌ها قرار ندارد، اما موانع ناشی از تحریم موجب شده فرایند خرید دارو و مواد اولیه بسیار دشوار شود.

وی با اشاره به فشارهای ناشی از محدودیت‌های بین‌المللی گفت: اگرچه ۹۷ درصد داروها در داخل کشور تولید می‌شود، اما تداوم تحریم‌ها می‌تواند دسترسی بیماران به داروهای حیاتی را به خطر بیندازد.

این داروساز افزود: وقتی می‌گویند دارو تحریم نیست، این فقط در ظاهر درست است؛ زیرا مشکلات انتقال پول و حمل‌ونقل، مسیر تأمین دارو را مختل کرده و همین موضوع بیماران خاص را با هزینه‌های سنگین مواجه ساخته است.

جزنی با اشاره به ظرفیت‌های تولید داخل افزود: امروز نزدیک به ۹۷ درصد داروهای موردنیاز در کشور تولید می‌شود و حدود ۷۰ درصد مواد اولیه نیز ساخت داخل است. بااین‌حال، همچنان برای بخشی از داروهای خاص نیازمند واردات هستیم که تحریم‌ها روند تأمین آن‌ها را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده است.

این داروساز در ادامه به تجربه دوران همه‌گیری کرونا اشاره کرد و گفت: از همان روزهای ابتدایی پاندمی، پژوهشگران ایرانی موفق شدند فرمولی طبیعی برای کنترل عوارض ریوی کرونا طراحی کنند که امروز به محصولی دارویی تبدیل شده و توانسته است در بهبود بیماران نقش مؤثری ایفا کند.

جزنی تصریح کرد: اگرچه صنعت داروسازی ایران باتکیه‌بر توان علمی داخلی مسیر خودکفایی را طی کرده است، اما ادامه تحریم‌ها بدون دسترسی پایدار به تجهیزات و منابع مالی می‌تواند تهدیدی جدی برای آینده این صنعت باشد.