این مراسم در آستانه سالگرد ازدواج پیامبر اعظم (ص) با حضرت خدیجه (س)، با حضور جمعی از مدیران و کارشناسان سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، اهل تاریخ و پژوهش قوچان و اهداکنندگان آثار، ۱۱ شهریورماه ۱۴۰۴، در محل مجتمع فرهنگی و کتابخانه امام رضا (ع) این شهرستان، اجرا شد.
اسناد اهدایی به مرکز مطالعات تاریخ شمال ایران
در این برنامه، علیرضا جنتی سراب، پژوهشگر تاریخ محلی، بیان کرد: این دو سند نکاح مربوط به سال‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۱۷ هجری قمری در عصر ناصرالدین شاه قاجار، است که به مرکز مطالعات تاریخ شمال ایران، در محل این مجتمع فرهنگی، اهدا شده است.
وی افزود: خوانش این نکاح‌نامه‌ها به سه دلیل رنگ‌پریدگی، تاخوردگی و پارگی آنها، با مشکلاتی همراه بود. البته این اسناد در کتابخانه آستان قدس رضوی در مشهد مرمت شده است که در این مراسم، تصویر قبل و بعد مرمت آنها نیز به نمایش، گذاشته شده است.
این پژوهشگر تاریخ محلی، با تأکید بر اهمیت تاریخی و اجتماعی این دو نکاح‌نامه در خطه قوچان، گفت: هر دو نکاح‌نامه با آیاتی از قرآن و احادیث نبوی، آغاز شده که حلاوت و شیرینی خاصی به مخاطبان می‌بخشد.
همچنین در متن سند، عروس و داماد و خانواده‌های آنان، با القاب شریفه، تکریم می‌شود که روایتگر جایگاه اجتماعی این خانواده‌ها همچون، خاندان زاهدی است.
وی ضمن خوانش متن این اسناد تاریخی قوچان، بیان کرد: در این میان، جالب‌توجه است که متن این اسناد، مملو از آرایه‌های ادبی زیبایی در آن روزگار است و با خط شکسته‌نستعلیق، به زیبایی، نگارش‌یافته است.
جنتی سراب، در این مراسم، به معرفی دو نمونه ازدواج از حاکمان و امرای دوره‌های افشار و قاجار با دختران حاکمان قوچان بر اساس اسناد و کتاب‌های تاریخی همچون، کتاب «عالم‌آرای نادری» اثر محمدکاظم مروی، باهدف آشنایی حاضران با تاریخ این مرزوبوم، پرداخت.
وی در این مراسم، به جایگاه خوب و دیرینه خبوشان یا قوچان قدیم در منطقه باتوجه‌به مستندات تاریخی موجود نیز، اشاره کرد.
وجود ۲۰۰ قباله ازدواج در اداره اسناد
در ادامه مراسم، علی سوزنچی، کارشناس پژوهش اداره اسناد آستان قدس رضوی با تأکید بر اینکه قباله‌های ازدواج، از جمله اسناد شرعی محسوب می‌شود، اظهار کرد: حدود ۲۰۰ قباله ازدواج مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی در آرشیو اسناد این آستان مقدس، نگهداری می‌شود.
وی ضمن اشاره به برخی از قباله‌های ازدواج نفیس و تاریخی موجود در کتابخانه‌ها و موزه‌های آستان قدس رضوی از جمله قباله ازدواج حمزه میرزا، برادر شاه‌عباس صفوی، گفت: قسمت عمده قباله‌های ازدواج موجود در آرشیو اسناد آستان قدس رضوی مربوط به شهرهای مختلف خراسان است که آنها را می‌توان از نظر ساختار ظاهری، محتوا و آرایه‌های هنری، بررسی کرد.
سوزنچی ادامه داد: به طور مثال، بررسی این اسناد نشان می‌دهد، از اواخر دوره قاجار، قباله‌های ازدواج دفترچه‌ای، شکل می‌گیرد. جنس کاغذ این قباله‌ها نیز بیشتر فرنگی و به رنگ نخودی، بوده است و متن اصلی فارسی سند نیز، به خط نستعلیق، نگارش‌یافته است.
وی همچنین مطالبی با محوریت ساختار ظاهری، سبک نگارش قباله‌ها، آیات و احادیث ذکر شده در آنها، انواع مهریه درج شده در این اسناد و آرایه‌های هنری به‌کاررفته در آنها، بیان کرد.
این کارشناس پژوهش اسناد، تصریح کرد: قباله‌های تاریخی ازدواج، اهمیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و مردم‌شناسی برای اهل علم و پژوهش دارد که در آنها مفاهیمی همچون سن ازدواج، چگونگی انتخاب همسر، نقش پدر، بحث مهریه، جهیزیه و...، نهفته است.
سوزنچی، افزود: ازدواج، به‌عنوان پیمانی مقدس، همیشه قداست و اهمیت ویژه‌ای در بین ایرانیان داشته و مبانی آن جشن‌وسرور بوده است و دراین‌بین، هر منطقه جغرافیایی، دارای آداب ازدواج خاص خود، بوده است.
وی، خاطرنشان کرد: در طول سال‌ها فعالیت مرکز مطالعات تاریخ شمال ایران در مجتمع فرهنگی و کتابخانه امام رضا (ع) قوچان، اسناد ارزشمند بسیاری به آن، اهدا شده است.
همچنین مصاحبه‌های تاریخ شفاهی بسیاری با افراد مختلف در این مرکز تهیه شده که تمامی این منابع تاریخی در این مرکز وابسته به سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در قوچان، نگهداری می‌شود.
نظر شما