طبق اصل ۴۴ قانون اساسی با وجود آنکه تعاون یکی از ارکان مهم اقتصاد کشور و یک بخش کاملاً پذیرفته شده در کنار دو بخش دولتی و خصوصی است و از این قابلیت برخوردار بوده که نقش قابل توجهی در توسعه پایدار و رونق اقتصادی ایران ایفا کرده و به ایجاد اشتغال، افزایش تولید و توسعه زیرساخت‌ها کمک کند اما متأسفانه مرور فعالیت‌های اقتصادی در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد این بخش از اقتصاد که به عنوان اقتصاد مردمی شناخته می‌شود با اقبال و رونق چندانی روبه‌رو نبوده، از این رو نیاز است نقاط ضعف و قوتی که درباره تعاونی‌ها مطرح است، شناسایی شده تا مشخص شود چرا تعاونی‌ها نتوانسته‌اند جایگاه ویژه‌ای به لحاظ اقتصادی در کشور بدست آورند.
از جمله استان‌هایی که در زمینه رونق‌بخشی به حوزه تعاون می‌تواند موفق ظاهر شود سیستان و بلوچستان بوده که با داشتن ظرفیت‌های ویژه از جمله موقعیت مرزی، اقتصاد دریامحور و منابع طبیعی غنی یکی از مناطقی است که اگر حوزه تعاونی‌ها مورد توجه قرار بگیرد می‌تواند نقش بسزایی را در رونق تولید، صادرات و اشتغال‌زایی رقم بزند.
منحصر به فرد بودن این استان با وجود گذرگاه‌های مرزی مانند مرز میرجاوه که نقش بسزایی در توسعه تجارت مرزی ایفا می‌کند موجب شده تعاونی‌های مرزنشین، علاوه بر تسهیل صادرات کالاهایی مانند سیمان، مواد غذایی و محصولات کشاورزی بتوانند با ایجاد شغل برای مرزنشینان مانع مهاجرت جمعیت بومی شوند.
۴۰درصد تعاونی‌های استان غیرفعال هستند
با این حال و با وجود این همه ظرفیت، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی سیستان و بلوچستان تعداد کل تعاونی‌های فعال استان را ۲هزار و ۸۹۱ واحد اعلام می‌کند که اغلب آن‌ها در حوزه‌های کشاورزی و خدماتی فعالیت دارند.
اله‌نظر شه‌بخش در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار قدس معتقد است: ۴۰درصد تعاونی‌های این استان غیرفعال هستند. وی درباره میزان شغل‌هایی که تعاونی‌های این استان ایجاد کرده‌اند، می‌گوید: در سال گذشته تعاونی‌های فعال استان موفق شدند ۳هزار و ۲۲۶فرصت شغلی ایجاد کنند و میزان صادرات تعاونی‌های سیستان و بلوچستان در فصل بهار سال جاری یک میلیون و ۸۹۱ هزار و ۱۴۸ دلار و میزان واردات نیز ۶۸۶ میلیون و ۴۷۱ هزار و ۲۷۸ دلار بوده است.وی مهم‌ترین مشکلات و موانع پیش روی تعاونی‌ها در استان سیستان و بلوچستان را نبود آشنایی کافی مدیران تعاونی‌ها با قوانین و مقررات بخش تعاون و فرهنگ تعاون دانسته و خاطرنشان می‌کند: از جمله مشکلات دیگر می‌توان به عدم اعتماد مدیران دستگاه‌های اجرایی استان به بخش تعاون، نداشتن ابزار و منابع کافی برای تداوم فعالیت شرکت‌های تعاونی، عدم استفاده از مدیران جدید در تعاونی‌ها، لحاظ نشدن مزیت‌های قانونی تعاونی‌ها در مزایده‌ها و مناقصه‌های برگزار شده، کارت‌های بازرگانی اجاره‌ای در برخی تعاونی‌ها و برخی مشکلات در حوزه تعاونی‌های مرزنشین اشاره کرد.
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی سیستان و بلوچستان در پاسخ به این پرسش که به نظر شما تعاونی‌ها می‌توانند مشکلات بیکاری استان را کاهش دهند و چه موانعی در این مسیر وجود دارد نیز معتقد است: برنامه جامع و هدف وزارت کار و تعاون این است که با تعاون، کار ایجاد شده و از این مسیر رفاه اجتماعی در جامعه ایجاد شود. از این رو تعاونی‌ها در صورت فعال شدن می‌توانند برای تحقق اهداف خود با جذب دانش‌آموختگان و صاحبان فنون مهارتی مورد نیاز سبب کاهش مشکل بیکاری در استان شوند که حمایت دولت در پرداخت قسمتی از بیمه تأمین اجتماعی دانش‌آموختگان دانشگاهی و دارندگان مهارت‌های فنی و همچنین اعطای تسهیلات کم‌بهره برای راه‌اندازی کسب و کارهای تعاون خرد می‌تواند رونق را به حوزه تعاونی‌ها برگردانده و مشکلاتی از جمله بیکاری را کاهش دهد. شه‌بخش درباره دیگر مشکلات جدی که پیش روی تعاونی‌های استان سیستان و بلوچستان به ویژه تعاونی‌های مرزنشین قرار دارد به موضوع مالیات شرکت‌های تعاونی اشاره و اذعان می‌کند: این مسئله از طریق اداره کل امور مالیاتی استان در مرحله پیگیری قرار دارد.
رویکرد نوآورانه در ایجاد تعاونی‌ها
عالی‌ترین مقام کار و تعاون استان سیستان و بلوچستان در پاسخ به این پرسش که برنامه اداره تعاون سیستان و بلوچستان برای افزایش کمی و کیفی حوزه تعاونی‌ها شامل چه مواردی است، می‌گوید: یکی از برنامه‌های جدی ما برای امسال و سال آینده تأسیس تعاونی‌هایی با ماهیت و هدف جدید به عنوان یک رویکرد نوآورانه در حوزه اقتصاد با هدف استفاده از ظرفیت‌های خرد مردمی برای تأمین مالی و توسعه فعالیت‌های اقتصادی به منظور مردمی‌سازی اقتصاد و تحقق توسعه و اشتغال پایدار است. همچنین تأکید ما بر این است که تعاونی‌ها در زمان تشکیل سرمایه اولیه حداقلی به مبلع ۲۰میلیون تومان را تأمین کنند. وی در ادامه توجه به ارزش‌آفرینی تعاونی‌ها برای اعضا به منظور تشویق بیشتر آن‌ها در امر مشارکت در تشکیل تعاونی‌ها را لازم و ضروری دانسته و خاطرنشان می‌کند: توجه به فرصت‌های نسبی اقتصادی و ظرفیت‌های موجود در سواحل مکران و تشکیل تعاونی‌هایی که مبتنی بر اقتصاد دریامحور هستند نیز جزو مواردی است که باید به طور جدی در سال‌های آینده به آن‌ها توجه شود. همچنین با توجه به مزیت تابش خورشید در ساعت‌های بسیاری از روز در منطقه و همین طور بادهای ۱۲۰ روزه سیستان که شرایط را برای نصب توربین بادی برای تأمین انرژی فراهم می‌کند بر اساس برنامه‌های ابلاغی باید ۷۶ شرکت تعاونی به ویژه تعاونی‌های نیروگاه خورشیدی با هدف دستیابی به ظرفیت ۷ مگاوات برق تولیدی در این استان تشکیل شوند که ما درصدد برنامه‌ریزی برای اجرای آن‌ها و تحقق این موضوع با توجه به ناترازی انرژی در کشور هستیم. از طرفی در حال حاضر مراحل نهایی راه‌اندازی شرکت تعاونی توسعه و عمران شهرستان زاهدان در حال پیگیری است و این شرکت تعاونی در نخستین اقدام، نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۲۰ مگاوات ایجاد خواهد کرد که مردم سهامدار آن خواهند بود.شه‌بخش پیگیری تشکیل تعاونی‌های متعارف کارگری برای کارگران کارخانه‌ها، واحدهای صنعتی و شرکت‌ها با همکاری معاونت امور اجتماعی اداره کل و همچنین اجرای دوره‌های آموزش حضوری براساس نیازسنجی از تعاونی‌ها در گرایش‌های مختلف با هدف بهبود مدیریت و اداره تعاونی‌ها، آشنایی اعضای تعاونی‌ها با حقوق قانونی و کمک به ایجاد خلاقیت و نوآوری در تعاونی‌های تولیدی و خدماتی را از جمله موارد دیگری دانست که در حوزه تعاونی‌های سیستان و بلوچستان باید به آن‌ها توجه جدی صورت گیرد.
نظر شما