مطابق روایات، فرشته وحی (جبرئیل) با مرکب مخصوصی که آورده بود (براق) پیامبر اسلام (ص) را به آسمان‏ها برد. تمام این مسافرت به وسیله جسم و روح پیامبر و در حال بیداری رخ داد و خداوند نشانه‏هایی از عظمت خود را به پیامبر نشان داد. هدف از این سفر مشاهده آثار عظمت خداوند در جهان بالا بوده است، چه این که در احادیث صحیحه گفته شده است: وقتی پیامبر مراجعت کردند، بعضی از آن نشانه‏ها را برای مردم بازگو کردند، مخصوصاً که در آن روزها علم پیشرفت نکرده و مردم از آسمان‏ها - جز آنچه به ظاهر می‏دیدند - چیزی نمی‏دانستند. البته از این مسافرت یک‏سری دستورهای عبادی و اخلاقی و اجتماعی برای مسلمانان آوردند که در احادیث مربوط به این سفر - که خیلی مفصل است - ذکر شده است.

معراج ، از ضروریات دین
این واقعه بزرگ تاریخ اسلام در روایات امام رضا (ع) نمود خاصی داشته است. اولین موضوع درباره معراج آن است که این واقعه را از ضروریّات دین باید دانست و منکر آن به عنوان کافر شناخته می‌شود. تا جایی که برخی از دانشمندان بزرگ شیعه اقرار به معراج پیامبر اعظم(ص) و سفر به عوالم دیگر را از ویژگی‌های مذهب امامیه بر شمرده اند.(۲) در همین راستا امام رضا علیه السلام می فرماید: من کذّب بالمعراج فقد کذب رسول الله(ص)؛ امام رضا (علیه السلام) فرمود: کسی که داستان معراج را انکار کند، در واقع پیامبر را تکذیب کرده است».(۳)

جایی که پرده ها کنار رفت
دسته دیگر روایات امام رضا(ع) مربوط به مشاهدات پیامبر (ص) در شب معراج است. شیخ صدوق درکتاب توحید می نویسد: بزنطی از امام رضا(ع) نقل می کند: رسول خدا(ص) فرمود: لمّا اُسریَ بی إلی السماءِ بلغ بی جبرئیلُ مکاناً لم یطاهُ جبرئیل ُقطّ، فکشفَ لی فارانی اللهُ عزّوجلّ مِن نورِعظمتهِ ما احبَّ؛ هنگامی که درمعراج به آسمانها سیرداده شدم جبرئیل مرا به مکانی برد که هرگز خود به آن مکان و مقام پا نگذاشته بود. درآن مقام، پرده ها برای من کنار زده شد، پس خداوند از نور عظمت خویش آن مقدارکه دوست داشت،نشانم داد.(۴)

دیدن مقام علی (ع)
در روایتی دیگر امام رضا(ع به نقل از پدران بزرگوار خود از حسین بن علی (علیه السلام) فرمود: شنیدم از جد بزرگوارم رسول خدا(ص) که می فرمود: در شبی که پروردگار من مرا سیر می داد، یعنی در شب‏ معراج‏ فرشته ای را دیدم در بطنان عرش که شمشیری از نور در دست او بود و با آن شمشیر بازی می کرد چنان که علی بن ابی طالب (علیه السلام) با ذو الفقار بازی می کرد و فرشتگان چون مشتاق علی بن ابی طالب (علیه السلام)می شدند بروی آن فرشته نظر می کردند. پس من عرض کردم ای پروردگار برادر من علی بن ابی طالب(علیه السلام) زیاد بروی آن فرشته می ماند و فرمود یا محمد این فرشته است که آن را بصورت علی آفریده‏ام و در بطنان عرش من مرا عبادت می کند و حسنه و تسبیح و تقدیس او از برای علی بن ابی طالب (علیه السلام) نوشته می‏شود تا روز قیامت.(۵)

دیدن ملک الموت
و در روایتی دیگر از امام رضا علیه السلام آمده است که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: در شب معراج در آسمان سوم مردی را دیدم که نشسته و یک پای او در مشرق بود و یک پای او در مغرب و لوحی در دست داشت و در آن نظر می کرد و سر خود را حرکت می داد، گفتم : یا جبرئیل ! این کیست ؟ گفت : ملک موت است .(۶)

عاقبت زنان بی حجاب
در حدیثی زیبا که عبدالعظیم حسنی (ع) از امام محمد تقی (ع) از پدرش امام رضا (ع) به نقل از پدران خویش از امیر المومنین علی (ع) روایت کرده است پیامبر اسلام (ص) از مشاهدات خود در شب معراج درباره عاقبت زنانی که رعایت حجاب و عفت را نمی کنند سخن گفته است. پیامبر (ص ) در بخشی از این مشاهدات نقل می کنند که شبی که مرا به آسمان بردند ، زنانی چند از امت خود را در عذاب شدید دیدم پس از حالت آنها تعجب کردم و از شدت عذاب آنها گریستم.
از جمله می فرماید: زنی را دیدم که به موهایش آویخته شده ، مغز سرش می جوشد .
و زنی را دیدم که تنوری از آتش به پاهایش آویزان بود . و زنی را دیدم که گوشت بدن او از جلو و عقب با قیچی های آتشین بریده می شد و...
سپس می فرمایند: آن زنی که به مو آویخته شده بود ، موی خود را از مردهای نامحرم نمی پوشانده است !
و آن زنی که گوشت بدنش با قیچیهای آتشین قیچی می شد ، خود را به مردان نامحرم نمایش می داده که به او رغبت کنند و...
پس حضرت رسول صلی الله علیه و آله فرمودند: وای بر زنی که شوهر خود را به خشم آورد و خوشا به حال زنی که همسرش از او راضی باشد .(۷)

نویسنده: حسینعلی پورافضلی

پانوشتها:
۱. برای آگاهی بیشتر ر.ک: فروغ ابدیت، جعفر سبحانی.
۲. امالی، صدوق، ص ۵۱۰
۳. بحارالانوار، ج ۱۸؛ ص ۳۱۲، ح ۲۳
۴. بحارالانوار:ج۴ص۳۸ح۱۵و۱۸
۵. عیون أخبار الرضا (ع)، ج‏۲ ؛ ص۳۷۲
۶. عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲، ص ۳۲
۷. عیون اخبار الرضا (ع)، ج ۲ ص ۱۰