هفته گذشته محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت و سلامت در بیست‌ودومین مجمع خیرین امدادگران عاشورا در مورد بیماری‌های شایع سرطانی در کشور عنوان کرد: مقوله پیشگیری و آموزش در کاهش ابتلا به بیماری‌های صعب‌العلاج، به‌ویژه سرطان‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر بتوانیم به سطحی از تشخیص زودهنگام و بهنگام دست یابیم، امکان درمان بسیاری از بیماران فراهم خواهد شد. در میان بانوان، سرطان پستان و در میان آقایان، سرطان پروستات، شایع‌ترین انواع سرطان محسوب می‌شوند. نکته حائز اهمیت این است که هر دوی این بیماری‌ها در صورت تشخیص زودرس، قابل درمان قطعی هستند. بی‌توجهی به این امر، منجر به تبدیل یک بیماری ساده و قابل‌درمان به بیماری‌ای صعب‌العلاج خواهد شد که علاوه بر افزایش رنج بیمار، هزینه‌های درمانی را نیز به‌مراتب بیشتر می‌کند.

ظفرقندی درباره درمان سرطان اظهار کرد: در بسیاری از موارد، درمان‌هایی همچون شیمی‌درمانی و رادیوتراپی، به‌رغم هزینه‌های بالا و سختی‌هایی که برای بیمار به همراه دارد، به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. ازاین‌رو، انجام اقدامات سازمان ‌یافته در این حوزه، یک ضرورت اجتناب‌ ناپذیر است. حدود ۲۰سال پیش، بررسی‌های انجام‌شده در کشور نشان داد که بیش از ۷۰ درصد موارد سرطان پستان در بانوان، در مراحل سوم و چهارم (استیج ۳ و ۴) تشخیص داده می‌شود. این مراحل به معنای گسترش بیماری، متاستاز و در بسیاری از موارد، غیرقابل‌درمان بودن آن است.

در مورد اینکه چرا روش‌های فعلی درمان سرطان با وجود هزینه‌های زیادی که دارد نتیجه مطلوب را به همراه ندارد با دکتر یاشا مخدومی، متخصص و رئیس انجمن رادیو آنکلوژی ایران گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.

مهمترین علائم سرطان

دکتر یاشا مخدومی، متخصص سرطان و رئیس انجمن رادیو آنکلوژی ایران نشانه‌های اولیه سرطان را اینگونه تشریح کرد: اولا سرطان یک بیماری نیست؛ بلکه رشد غیر قابل کنترل تومور است که ممکن در جاهای مختلف بدن رشد کند و نظر بجای رشد این تومور علائم مختلفی را دارد. اما شایع‌ترین علائم که نباید نادیده گرفته شود عبارتند از؛ کاهش وزن بدون دلیل حداقل ۱۰درصد در چند ماه‌ اخیر، خستگی‌های مداوم، ضخامت و تغییرات در پوست. یعنی قسمت از پوست ضخیم شود و تغییرات رنگ جدی و خاص اتفاق بیفتد، خون‌ریزی‌های غیر عادی از دماغ، دلثه، دیدن خون در ادرار و مدفوع، دیده شدن خون در هنگام سرفه نشانه‌های برای احتمال بیماری سرطان است.

وی در ادامه افزود: بیماری که سرفه مداوم و تغییر صدا دارد. یعنی در یک سرماخوردگی ساده، سرفه و هم تغییر صدا وجود دارد. اگر این وضعیت مداوم باشد و زمان بیشتر از حد معمول ادامه داشته باشد ممکن است این روند سرطان ریه و حنجره را در پی داشته باشد. تغییر در مزاج و دردهای مزمنی که علت خاصی برای آن پیدا نمی‌شود. زخم‌های که بعد از گذشت مدت نسبتا طولانی هنوز خوب نشده‌اند باید مورد بررسی متخصص قرار بگیرد.

این متخصص سرطان در مورد اینکه چرا دو سرطان سینه و پروستات در میان ایرانی‌ها شایع‌تر است بیان داشت: بعضی ژن‌ها را داریم که احتمال بروز سرطان در قسمت‌های خاصی از بدن وجود دارد؛ که از طریق تغییر کد ژنتیک و عوامل محیطی، سرطان به نسل‌های بعدی به ارث می‌رسد. براساس مطالعاتی که انجام شده سرطان پستان نزد خانم‌ها و پروستات نزد آقایان از طریق ژنتیک منتقل می‌شود. این دو سرطان نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر هم شایع است. یکی از دلایل شایع شدن سرطان پروستات در آقایان بالا رفتن متوسط طول عمر است. یعنی با کنترل خیلی از بیماری‌های عفونی احتمال مبتلا شدن به سرطان در سنین بالا نیز افزایش پیدا می‌کند چنان که در سنین پایین کمتر این اتفاق رُخ می‌دهد. اما برای خانم‌ها عوامل ژنتیکی، محیطی، تغییر در سبک زندگی، تغییر در تغذیه و مواد شیمایی که در محیط وجود دارد از عومل مبتلا شدن به سرطان پستان در خانم‌ها است.

چگونه باید سرطان را زودتر تشخیص بدهیم؟

مخدومی، در مورد روش‌های تشخیص زودهنگام سرطان تصریح کرد: برای تشخیص زودهنگام سرطان دو راه وجود دارد. یک، غربالگری یعنی اینکه با تعریف یک جامعه هدف که هیچ علامتی نداشته باشند را مورد بررسی قرار بدهیم. که این روش در بعض کشورها به دلیل هزینه‌های زیاد انجام نمی‌شود و تعداد کمی از کشورها قادر هستند از این روش استفاده کنند.

وی در ادامه افزود: دوم، با بروز نشانه‌های ابتدایی سرطان پروستات باید به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه شود تا تست‌ها و آزمایش‌های بالینی که اطلاحا مارکی (PSA) نامیده می‌شود گرفته شود. اگر جواب این آزمایش مثبت بود، سنوگرافی و نمونه‌برداری از مراحل بعدی تشخیص زودرس است. اما مهمترین نکته برای سرطان پستان آموزش از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است؛ که خانم‌ها با این آموزش‌ها می‌توانند سرطان را تشخیص بدهند و دکتر خودشان باشند. در صورتی علائمی بروز پیدا می‌کند باید به متخصص زنان و یا جراح مراجعه شود.

این متخصص یکی از راه‌های تشخیص سرطان در زنان را تصویربرداری عنوان کرد گفت: تصویربرداری در کشورهای مختلف متفاوت است. اما تصویربرداری به صورت سونوگرافی و ماموگرافی از سن ۳۵ سالگی شروع می‌شود و بعد از سن ۴۰سالگی حتی اگر علائمی وجود نداشته باشد؛ باید ۱یا ۲سال یکبار این آزمایش‌ها انجام شود. اگر در خانوده‌ای حداقل دو نفر مبتلا به بیماری سرطان باشد، برای آن‌ها حداقل ۵سال زودتر آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود.

عوامل ابتلا به سرطان

رئیس انجمن رادیو آنکلوژی ایران درباره عوامل افزایش خطر ابتلا به بیماری سرطان را اینگونه اظهار کرد: عوامل محیطی شامل آلودگی فزیکی، آلودگی شیمیایی مواد غذایی، اشعه‌های مختلف، آلودگی‌های صنعتی، استعمال سیگار و الکل، چاقی بیش ازحد، غذاهای سرخ کرده و غذاهای که در آن از مواد نگهدارنده استفاده می‌شود می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش بدهد. رژیم غذایی مناسب، ورزش منظم، کاهش استرس کمک تا انسان زندگی سالم‌تری داشته باشد.

مخدومی در باره اینکه چرا روش‌های فعلی درمان سرطان با وجود هزینه‌های زیاد نتیجه مطلوب را به همراه ندارد تصریح کرد: هر چقدر بیماری سرطان زودتر تشخیص داده شود، به همان اندازه روش‌های درمان آن ساده‌تر خواهد بود. جراحی آخرین راه برای درمان خیلی از بیماری‌ها است. اما روش‌های دیگری مثل رادیوتراپی و شیمی درمانی در بعضی سرطان‌ها نقش دارند که بستگی به نوع سرطان و مرحله‌ آن نیز دارد. به هر اندزه طول عمر سرطان بیشتر باشد، درمان آن نیاز به زمان بیشتری دارد.

وی ادامه داد: برای درمان سرطان می‌شود ترکیب از روش‌ها را براساس راهنمایی‌های بالینی استفاده کرد. روش‌های جدیدی نیز استفاده می‌شود و نسبت به روش‌های قبلی که نامبرده شد مدرن هستند. ایمونوتراپی، سلول‌های اصلاح شده و تقویت شده‌ است که در روند درمان موثر واقع می‌شود. استفاده از حرارت که چند روش دارد از جمله رادیو فرکانسی و ترمالتراپی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد که با در نظر داشت طول عمر یا مرحله و محل سرطان توسط پزشک بالینی تجویز می‌گردد.

مخدومی در پایان خاطرنشان کرد که طب سنتی در درمان کلاسیک سرطان هیچ جایگاهی ندارد.

خدابخش حکیمی_خبرنگار تحریریه جوان قدس