یک کارشناس اقتصاد انرژی اما بر این عقیده است که مسئله ناترازی انرژی در کشور ارتباطی با مصرف‌کنندگان نهایی ندارد و نباید با ادبیاتی همچون «ایرانی‌ها فرهنگ مصرف انرژی ندارند» و «مصرف انرژی در ایران نسبت به میانگین جهانی بالاست» و یا «قیمت‌ها باید به فوب خلیج‌فارس برسد»، مسئله‌ای مصنوعی ایجاد و اتلاف بسیار زیاد انرژی در مرحله عرضه و توزیع را کتمان کرد. همت قلی‌زاده در گفت‌وگو با قدس تأکید می‌کند: در دوران پساکرونا نه‌تنها افزایش مصرف انرژی نداشته‌ایم، بلکه در مقایسه با دیگر کشورها، در «عصر یخبندان» مصرف انرژی هستیم.
مصرف انرژی در ایران، یخ زده است!
این کارشناس اقتصاد انرژی در پاسخ به این پرسش که برای کنترل مصرف انرژی در کشور، افزایش قیمت حامل‌ها مؤثرتر است یا اصلاحات ساختاری، می‌گوید: انرژی بخش‌های زیادی دارد، اما در رسانه‌های ایران بیشتر روی گاز، برق و بنزین مانور می‌دهند. در زمستان هر سال هشدار مصرف گاز، در تابستان برق و در کل سال هم با مصرف بالای بنزین جو رسانه‌ای ایجاد می‌شود، اما اساساً مصرف انرژی در ایران بالا نیست. شرکت‌های ملی گاز و نفت و تا حدودی توانیر (در تابستان‌ها) مسئول بحث بالا نشان دادن مصرف حامل‌ها در ایران هستند. از ۱۷ سال پیش تاکنون مقوله دادن یارانه پنهان انرژی به مردم مطرح می‌شود و هدف‌گذاری کشور هم این است که قیمت حامل‌ها باید به فوب خلیج‌فارس برسد. هرچند مبانی نظری آن پس از جنگ یعنی از سال ۶۹ شکل گرفته اما از مصادیق امواج منفی دادن به اقتصاد و دولتمردان است.
قلی‌زاده ادامه می‌دهد: ما آنچه را که امروز در حوزه انرژی کشور رخ داده و آمار آن را تأیید می‌کند، اثر «چرخ دنده‌ای» در اقتصاد می‌نامیم که گویای این است مصرف انرژی توسط مصرف‌کننده نهایی در ایران بسیار کمتر از آمار جهانی است. در حال حاضر اگر با تغییرات متعارفی بین ۲۰ تا ۳۰درصد (در سطح تورم) قیمت حامل‌ها را بالاتر ببریم، مورد پذیرش جامعه است، اما اگر جهش‌های قیمتی نامتعارف داشته باشیم نه‌تنها مصرف جامعه کمتر نمی‌شود، بلکه احتمالاً شاهد اعتراض‌های اجتماعی شبیه به سال ۹۸ خواهیم بود.
اتلاف نزدیک به ۶۰۰ میلیون بشکه‌ای انرژی!
به گفته وی، در ایران مبتنی بر آمار عرضه انرژی اولیه نفت خام و گاز خام، مصرف انرژی را بالا توصیف می‌کنند، اما این رقم به هیچ‌وجه بیانگر میزان مصرف نهایی نیست و اتلاف انرژی در ایران در مرحله تبدیل و فراوری نزدیک به ۶۰۰ میلیون بشکه معادل نفت خام است. وی تأکید می‌کند: با بررسی جزئیات آمار نهایی مصرف، به این نتیجه می‌رسیم که نباید به استناد آمار انرژی اولیه برای مصرف‌کننده نهایی تجویز قیمت کنیم. ایران امروز در عصر «یخبندان مصرف انرژی» است، یعنی مصرف غیرمتعارف در جامعه نداریم. در عصر پساکرونا و توأم با فعال شدن اقتصادهای جهان در ترکیه مصرف انرژی ۲۶درصد بالا رفته و در مجموع کشورهای صنعتی از ۵ تا ۱۲درصد رشد مصرف انرژی داشته‌اند. حال آنکه بنابر آمار بریتیش پترولیوم در ایران کمترین میزان رشد مصرف یعنی حدود یک درصد به ثبت رسیده است.
او می‌گوید: انرژی کالای مصرفی و عامل تولید است و امکان ندارد جی‌دی‌پی (تولید ناخالص داخلی) کشوری بدون رشد مصرف انرژی، رشد کند.
در بررسی آمار ۱۰۰ساله اقتصاد ایران در دو نظام مختلف هم این امر تأیید می‌شود. پس با ابزار قیمت اگر بخواهیم مصرف نهایی انرژی را سرکوب کنیم امکان ندارد اقتصادمان رشد کند و در بهترین حالت شاید رشد یکی دو درصدی داشته باشد.
اتلاف ۱۲درصدی در شبکه گاز کشور
وی ضمن اشاره به اتلاف حدود ۱۲درصدی گاز در کشور به جز فلرهای گازی (دستگاه احتراقی در واحدهای صنعتی همچون پالایشگاه‌های نفت و گاز و در محل تولید چاه‌های نفتی و گازی به‌خصوص در سکوهای دریایی) می‌گوید: این اتلاف در سمت عرضه، تولید، انتقال و توزیع است و به مصرف‌کننده نهایی ربطی ندارد. مصرف سرانه خانوارها مبتنی بر گزارش‌های شرکت ملی گاز از سال ۸۶ که سهمیه‌بندی انرژی و جهانی‌سازی قیمت‌ها رخ داد تا امروز، دائم نزولی بوده است. مشکل حوزه گاز ما این است که مبتنی بر یک سیاست‌گذاری غلط و برخلاف نُرم جهانی، با گسترش شبکه، حجم مصرف را بالا برده‌ایم که این مشکل با ابزار قیمت قابل حل نیست، اما دولت همواره مردم را پرمصرف توصیف می‌کند و هشدار می‌دهد.
قلی‌زاده با بیان اینکه در حوزه گاز توان تولید کشور کاهش یافته و سرمایه‌گذاری‌های لازم صورت نگرفته است، اضافه می‌کند: مصرف گاز در کشور بالاست چون در چنین شرایطی هر سال شبکه گازرسانی را توسعه می‌دهیم و اصولاً این کار جزو افتخارات دولت‌ها و نمایندگان است تا جایی که چند ده هزار کیلومتر لوله‌کشی کرده‌ایم و گازرسانی به مطالبه مردمی تبدیل شده در حالی که در جهان چنین رویه‌ای مرسوم و مقرون‌به‌صرفه نیست. ضمن اینکه به دلیل کمبود دانش فنی و تحریم هم با نارسایی‌هایی در این زمینه مواجه‌ایم.
خبرنگار: فرزانه غلامی
نظر شما