امروز دیگر هیچ تردیدی وجود ندارد که ایران با سرعتی نگران‌کننده به سمت «پیری جمعیت» پیش می‌رود، وضعیتی که می‌تواند تبعاتی جدی برای اقتصاد، نظام سلامت، امنیت اجتماعی و حتی بقای فرهنگی کشور به همراه داشته باشد.
جمعیت؛ مسئله‌ای راهبردی، نه صرفاً اجتماعی
جمعیت، تنها یک شاخص آماری نیست. پشتوانه تمدن‌سازی، قدرت اقتصادی، اقتدار ملی و انسجام فرهنگی، در گرو وجود نیروی انسانی جوان و پویاست. ایران در دهه‌های گذشته به‌واسطه جمعیت جوان خود، موتور محرکه بسیاری از دستاوردهای دفاعی، علمی و صنعتی بود. اما امروز، نرخ باروری در برخی استان‌ها به زیر ۱.۵ رسیده و هرم سنی کشور به‌سرعت در حال واژگونی است.
دولت و مجلس؛ مسئولیت سنگین، عملکرد ضعیف
با وجود هشدارهای مکرر رهبر معظم انقلاب درباره بحران جمعیتی، متأسفانه عملکرد بسیاری از نهادهای مسئول، از جمله دولت و مجلس شورای اسلامی، تا کنون به هیچ وجه در تراز این مسئله ملی نبوده است.
برخی از کوتاهی‌ها:
- قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» که از سال ۱۴۰۰ تصویب شد، هنوز در بسیاری از بندهای اجرایی خود زمین‌مانده است.
- تسهیلات وعده داده شده مانند وام فرزندآوری، زمین، اولویت استخدامی و خدمات بهداشتی برای مادران، یا اجرا نشده یا بسیار کند و ناقص اجرا شده است.
- در حوزه مسکن، طرح‌هایی مانند نهضت ملی مسکن به‌ندرت با نگاه حمایتی نسبت به خانواده‌های چندفرزندی عمل کرده‌اند.
- بسیاری از دستگاه‌ها، بدون شاخص عملکردی مشخص، گزارش‌های غیرشفاف و بی‌نتیجه منتشر می‌کنند.
این در حالی است که موضوع جمعیت یک مسئله بین‌دستگاهی است و نیاز به عزم ملی، نظارت دقیق مجلس و پیگیری قاطع دولت دارد.
تجربه کشورهای اروپایی؛ غرب چگونه با پیری مقابله کرد؟
کشورهای غربی که خود دچار پیری زودهنگام شدند، امروز با هزینه‌های سنگین در حال جبران‌اند:
آلمان:
- پرداخت ماهانه کمک‌هزینه مستقیم به خانواده‌ها بابت هر فرزند تا سن ۱۸ سالگی
- مرخصی سخاوتمندانه زایمان و پدرانه
- مهدکودک‌های رایگان و نیمه‌رایگان با حمایت دولت
- معافیت‌های مالیاتی جدی برای خانواده‌های دارای فرزند
فرانسه:
- افزایش چشم‌گیر نرخ فرزندآوری در دهه ۲۰۰۰ با سیاست‌های تشویقی هدفمند
- ساخت ده‌ها هزار مرکز نگهداری از کودک در محلات
- وام‌های کم‌بهره ویژه خانواده‌های چندفرزندی
- اولویت در استخدام، تحصیلات، حمل‌ونقل و خدمات شهری
انگلیس:
- ارائه کمک‌هزینه‌های نقدی هفتگی برای هر کودک
- حمایت ویژه از مادران شاغل از طریق مرخصی و مراقبت‌های بهداشتی رایگان
- معافیت‌های مالیاتی برای زوج‌های جوان
- این کشورها، برخلاف برخی تصورها، با سیاست‌های تمام‌عیار حمایت از خانواده، سعی در حفظ انسجام ملی خود دارند. سؤال اینجاست: چرا ما که داعیه تمدن اسلامی و خانواده‌محوری داریم، در عمل عقب‌مانده‌ایم؟
جمعیت؛ آزمون بزرگ دولت و حاکمیت
امروز جمعیت، آزمون بزرگی برای همه ساختارهای تصمیم‌ساز کشور است. اگر می‌خواهیم در دهه آینده، ایران اسلامی همچنان مستقل، مقتدر و سرزنده باقی بماند، باید هم‌اکنون تصمیمات بزرگ، ساختاری و عملی گرفته شود.
- نظارت جدی‌تر مجلس بر اجرای قانون جوانی جمعیت
- افزایش بودجه واقعی در حوزه‌های مسکن، سلامت و اشتغال جوانان
- تسهیل ازدواج و حمایت مستمر از مادران و پدران ایرانی
- بسیج رسانه‌ای و فرهنگی برای تغییر نگاه جامعه به خانواده پرجمعیت
امروز، دیگر زمان حرف نیست؛ زمان عمل است. پیری جمعیت، تنها یک آمار نیست؛ زنگ خطری است برای آینده یک ملت. ایران قوی، با خانواده قوی و جمعیت جوان معنا می‌یابد.
نظر شما