به همین دلیل است که اخبار و گزارش ها نه تنها حاکی از افزایش جراحی های زیبایی مثل بازسازی گوش، پیکرتراشی، زاویه دادن به گونه و چانه، لیفت گردن، لیزر پوست، جوانسازی دست، کوتاه کردن انگشتان پا، لیفت بازو و ....، در بین زنان و مردان ایرانی است بلکه نشان از پایین آمدن سن دریافت خدمات زیبایی دارد.

همین چند ماه پیش بود که علیرضا صابری، دبیر انجمن جراحان پلاستیک و زیبایی ایران، در نشست رسانه ای گفته بود که بیشتر مراجعان برای جراحی زیبایی بین ۲۰ تا ۳۰ سال دارند ولی متاسفانه در افراد زیر ۲۰ سال هم رو به افزایش است که باید فکری جدی به حال آن کرد.

با این همه پرسش این است که گرایش روز افزون به جراجی زیبایی در مردان ایرانی ریشه در چه عمده عواملی دارد؟ و مهمتر این که آیا این گرایش و ایجاد زیبایی، زشتی و ترسناکی مصنوعی از سوی مردان جامعه ما ناهنجاری اجتماعی محسوب می شود یا خیر؟ و اگر پاسخ مثبت است برای مقابله با این پدیده چه باید کرد؟

ضرورت آگاهی بخشی به جامعه

دکتر زین العابدین جعفری، جامعه شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی، در پاسخ به قدس می گوید: در خصوص هنجار یا نابهنجار بودن گرایش به جراحی زیبایی در مردان باید این پدیده را مبتنی بر ارزش های یک جامعه دید. مثلا اگر از دید جوامع غربی به موضوع نگاه کنیم که در آن ها آزادی فردی رسمیت یافته و اتفاق افتاده است. یعنی فرد می گوید بدن متعلق به من است و خودم درباره آن تصمیم می گیریم. خب در چنین جوامعی گرایش مردان به اینگونه کارها یا مدیریت بدن هنجار تلقی می شود.

اما در جامعه ایران که ارزش های اسلامی و دینی در آن اهمیت زیادی دارد -به طوری که بعضی از فقها مردان را از مدیریت بدن به نحوی که شخصیت مردانه شان به ویژگی های زنانه نزدیک شود، منع کرده اند- این پدیده نابهنجاری اجتماعی محسوب می شود؛ چون دیگر بحث اصلاح ناهنجاری بدن مثل برداشتن خال صورت هم مطرح نیست، بلکه بیشتر موضوع زیبایی های فانتزی مطرح است. مثلا عده ای با جراحی، گوش های خود را به شکل گوش های حیوانات در می آورند و... ، که چنین تغییراتی در اعضای بدن حتی در عرف جامعه ما نیز قابل پذیرش نیست و هنجار محسوب نمی شود.

وی به دلایل افزایش گرایش مردان ایرانی به جراحی زیبایی می پردازد و می گوید: با توجه به تحقیقی با کمک چند نفر از همکارانم در این زمینه با رویکرد واقع گرایی انتقادی داشتیم و در آن مکانیسم های علمی و ساختارهای اجتماعی را بررسی کردیم به این نتیجه رسیدیم که افزایش روز افزون گرایش مردان ایرانی به جراحی زیبایی ریشه در عوامل مختلفی از جمله نارضایتی از تصویر بدنی، نبود اعتماد به نفس کافی، نیاز به تایید اجتماعی، دیده شدن و نیاز به ارتباطات اجتماعی مطلوب‌تر، تبلیغات رسانه های خارجی که ارزش های زیبا پسندانه خاصی را تبلیغ می کنند، رشد مادی گرایی در جامعه، فاصله گرفتن از رویکردهای دین مدارانه، درحال گذار بودن جامعه ایران از سنت گرایی به مدرن گرایی و...، دارد. مثلا مرد 41 ساله ای که جراحی زیبایی بینی و کاشت مو انجام داده بود در خصوص احساس خود می گفت:«این اواخر خیلی احساس بدی داشتم. از کچلی سر و از بینی بزرگ که داشت بیشتر صورتم را می گرفت؛ بدم می آمد.می خواستم هرچه زودتر از شرشان خلاص شوم. »

جعفری، همچنین از بازار اقتصادی پررونق حوزه جراحی زیبایی به عنوان یکی دیگر از عوامل مهم در افزایش گرایش مردان ایرانی به جراحی زیبایی یاد می کند و می افزاید: این حوزه چنان پر سود است که بعضی افراد که حتی مجوز فعالیت جراحی زیبایی ندارند وارد این کار شده اند یا حتی بعضی از جراحان عمومی صرفا به این خاطر که با جراحی قادر به تامین زندگی شان نیستند به جراحی زیبایی رو آورده اند که این موضوع هم در رواج گرایش مردان به دریافت خدمات زیبایی در کشور تاثیر داشته است.

این پژوهشگر اجتماعی در خصوص نقش ساختارهای اجتماعی و فرهنگی در شکل گیری پدیده مذکور هم می گوید: بدون شک در توجه افراد به بدن خود با شیوه‌های مختلف مثل جراحی زیبایی نمی توان نقش کم رنگ شدن جایگاه مراجع اجتماعی در یک دهه اخیر در میان مردم و همچنین نبود نظارت کافی وزارت بهداشت بر فضای پزشکی و جراحی زیبایی در کشور را به دلیل مشغله های اقتصادی و امکانات نادیده گرفت. یعنی این عوامل هم تاثیر قابل توجهی در رواج جراحی های زیبایی در کشور داشته است. مثلا وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت جامعه بدون توجه به وضعیت جامعه پزشکان زیادی را در این حوزه تربیت می کند؛ در حالی که شاید جامعه نیاز بیشتری به جراحان قلب و مغز داشته باشد.

وی با اشاره به این که آمار دقیقی در کشور در خصوص جراحی زیبایی وجود ندارد، می افزاید: 5 سال پیش پزشکان جراحی زیبایی می گفتند که مراجعه مردانی ایرانی برای جراحی زیبایی 10 برابر شده است که در این مدت به احتمال قوی این رقم افزایش داشته است.

وی در خصوص پیامدهای پدیده یاد شده هم می گوید: گاهی فرد، جراحی بینی می کند اما نتیجه کار خوب نیست بنابراین بار دیگر این کار را تکرار می کند. یعنی جراحی های متعدد شکل می گیرد به طوری که گاهی چهره فرد از شکل انسانی اش خارج می شود.

ضمن این که در بسیاری مواقع جراحی های زیبایی آسیب های جسمی نیز متوجه افراد می کند. مثلا شخصی که اسلیو انجام می دهد تا مدت ها دچار مشکل می شود. حتی گاهی به مرگش منجر می شود مثلا سال گذشته حداقل دو نفر در کشور بر اثر اسلیو جان دادند. یا طبق آمار انجمن های بین المللی در همه عمل‌های زیبایی به طور متوسط حدود ۵ تا ۱۰ درصد ممکن است افراد نیاز به ترمیم پیدا کنند که متاسفانه در برخی از موارد، دیگر قابل اصلاح و ترمیم هم نخواهد بود.

وی می گوید: برای کنترل این پدیده باید مجموعه مختلفی تلاش کند. مثلا دولت و رسانه ها باید درگیر شوند. رسانه ها و حتی پیام رسان های اجتماعی می توانند به کنترل این موضوع کمک کنند. وظیفه متولیان فرهنگی، رسانه ها و دستگاه های اجرایی مثل وزارت بهداشت و.. آگاهی بخشی در خصوص آسیب های جراحی زیبایی است. این که مثلا بگویند جراحی لیپوساکشن و یا اسلیو گاهی عوارض مرگباری به همراه دارد.

برای اطلاق عنوان نابهنجاری اجتماعی باید احتیاط کرد

نیره توکلی، یک جامعه شناس دیگر هم با اشاره به این که رواج جراحی زیبایی در بین مردان یک پدیده جهانی است، می افزاید: البته این پدیده در ایران و دیگر جوامع سنتی کمتر رواج دارد و در واقع سایه ای از آنچیزی است که در جوامع صنعتی دیده می شود.

وی با بیان این که برای اطلاق عنوان نابهنجاری اجتماعی به پدیده رواج جراحی زیبایی در کشور باید احتیاط کرد، می گوید: این که انسان ها بخواهند زیباتر باشند و اقدام به اصلاح ناهنجاری های بدن شان کنند، به هیچ وجه بد نیست. حتی در بعضی مواقع انجام جراحی زیبایی ضرورت پیدا می کند. مثلا در بسیاری از ناهنجاری های مادرزادی و یا پس از حوادث سوختگی و تصادفات، عمل جراحی لازم است؛ اما گاهی اوقات واقعا نیازی به انجام جراحی زیبایی نیست و افراد بدون هیچ ضرورتی و بیشتر تحت تاثیر یکسری تبلیغات فریبنده اقدام به عمل جراحی زیبایی می کنند که در چنین حالتی رواج جراحی زیبایی به عنوان یک ناهنجاری اجتماعی و پدیده منفی مطرح می شود. چون چنین چیزی بر واقعیت های اجتماعی سایه می افکند و روی هویت ملی و ارزش های دینی، فرهنگی و انسانی جامعه و حتی روی آرمان های جهانی انسان هم تاثیر منفی می گذارد. مثلا در جنگ غزه هر روز تعدادی از مردم شهید، مجروح و آواره می شوند اما قدرت ها و کمپانی های تولید کننده سلاح با روش های مختلف مثل تبلیغات گسترده در زمینه پرورش اندام، جراحی زیبایی و... توسط رسانه ها و سلبریتی ها و امثالهم،اذهان عمومی را از این حوادث تلخ دور می کنند و یا حتی آن ها را عادی جلوه می دهند.

وی درباره چگونگی مقابله با رواج جراحی های زیبایی در بین مردان هم می گوید: برای مقابله با این پدیده باید در جامعه همدلی ایجاد کرد و روی هویت و آرمان های ملی و انسانی تاکید کرد؛ در این صورت افراد به سوی انجام برخی امور غیر ضروری مثل انجام جراحی زیبایی نمی روند بلکه در صدد اموری بر می آیند که در کشور و جهان دارای اهمیت هستند.