در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه، امیرالمؤمنین علی (ع) خطاب به مالک اشتر، استاندار مصر، دستورالعمل‌های حکومتی و مدیریتی برای اداره صحیح جامعه را بیان می‌فرمایند. این نامه هم شامل دستورالعمل‌های درون‌سازمانی برای مدیریت داخلی است و هم سیاست‌نامه‌ای برای روابط خارجی و امنیت ملی. یکی از نکات کلیدی در این نامه، تأکید بر دشمن‌شناسی و ضرورت بیداری در برابر دشمن، حتی پس از صلح و آتش‌بس است.

امام علی (ع) در این نامه می‌فرمایند: «الحَذَرَ کُلَّ الْحَذَرِ مِنْ عَدُوِّکَ بَعْدَ صُلْحِهِ»، همیشه از دشمنت پس از صلح بر حذر باش. ایشان توضیح می‌دهند که کشورها گاهی با یکدیگر صلح می‌کنند و گاهی می‌جنگند، اما حاکم باید همواره مصلحت ملت و حکومت را در نظر بگیرد. اسلام به صلح تشویق کرده است اما امیرالمؤمنین(ع) هشدار می‌دهند که پس از امضای معاهده صلح یا آتش‌بس، هرگز نباید نسبت به دشمن غافل شد.

ایشان می‌فرمایند: مراقب باش، بیدار باش، به قرارداد صلح وفادار باش اما هرگز به دشمن اطمینان نکن. دشمن ممکن است پس از صلح، با ترفندها و تاکتیک‌های جدیدی وارد عمل شود. «فَإِنَّ الْعَدُوَّ رُبَّمَا قَارَبَ لِیَتَغَفَّل» گاهی دشمن خود را نزدیک می‌کند، روی خوش نشان می‌دهد اما هدفش تنها غفلت توست. او می‌خواهد تو را به خواب ببرد تا بتواند نقشه‌هایش را اجرا کند. دشمن گاهی خود را نزدیک می‌کند تا تو را به غفلت بیندازد. این هشدار به‌خصوص در شرایط کنونی جهان بسیار راهگشاست. دشمنانی که سال‌ها با یک ملت یا آیین دشمنی کرده‌اند، مانند اسرائیل با مردم غزه و فلسطین، یا آمریکا با ملت ایران، ممکن است امروز روی خوش نشان دهند و آماده مذاکره شوند، اما این نزدیکی تنها یک تاکتیک است.

مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود به این موضوع اشاره کرده‌اند و فرموده‌اند: «این دستکش مخملین، روی مشت آهنین است.» ایشان تأکید می‌کنند که نباید به غفلت افتاد و بیداری را از دست داد. نزدیکی دشمن ممکن است تنها یک فریب باشد و فردا این دستکش مخملین کنار رود و مشت آهنین دوباره ظاهر شود.

امیرالمؤمنین علی(ع) همچنین می‌فرماید: حسن ظن (خوش‌گمانی) در برابر دشمن جایز نیست. خوش‌گمانی تنها در میان خودی‌هاست، نه در برابر دشمن. در برابر دشمن باید چشم بیدار داشت، زیرا اگر ما بخوابیم، دشمن هرگز خوابش نمی‌برد. این آموزه‌ها با تأکیدات قرآن کریم نیز همسو است. بر اساس برخی روایات، یک چهارم تا یک سوم قرآن درباره دشمن و دشمن‌شناسی است. قرآن کریم هشدار می‌دهد که دشمنان اسلام و اهل بیت(ع) همواره در کمین هستند و باید با بیداری و هوشیاری با آن‌ها مواجه شد.

نامه ۵۳ نهج‌البلاغه نه تنها یک دستورالعمل حکومتی، بلکه یک راهنمای جامع برای اداره جامعه در سطوح داخلی و خارجی است. امام علی (ع) با تأکید بر ضرورت دشمن‌شناسی و بیداری دائمی، به ما می‌آموزند که صلح و مذاکره هرگز نباید به معنای غفلت از دشمن باشد. این آموزه‌ها در شرایط کنونی جهان، به‌ویژه برای ملت‌هایی که در برابر دشمنان قدرتمند قرار دارند، بسیار راهگشا و حیاتی است.