عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی مالک اشتر با بیان این مطلب به قدس آنلاین می گوید: پیشرفت های ایجاد شده در زمینه هوش مصنوعی و به ویژه هوش مصنوعی مولد، چالش های زیادی را پیش روی مقوله آموزش رسمی چه در سطوح پیش از دانشگاه و چه در آموزش عالی پدید آورده است.

امیر محترمی می افزاید: شاید چنین چالش هایی را با ظهور فناوری های اطلاعاتی دیگر از جمله اینترنت شاهد بوده باشیم با این وجود سطح و ماهیت این چالش جدید بسیار متفاوت، گسترده و عمیق تر است.

ماشین حساب های الکترونیک

روزگاری با ظهور ماشین حساب های الکترونیک، سنجش دانش و قدرت محاسباتی دانش آموزان به چالش کشیده شد و استفاده از این ماشین ها سر جلسات امتحانی ممنوع شد.

اما، امروز مسئله این است که دامنه حل المسائل هوش مصنوعی دیگر محدود به محاسبات فنی نمی شود.

کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و هوش‌مصنوعی بیان می کند: در هر زمینه ای از نگارش ادبی، شعر، تولید رمان، فیلمنامه نویسی، موسیقی، برنامه نویسی رایانه، طراحی مدارات و حتی هنر و نقاشی نیز این فناوری پا به پای انسان رسیده است.

فرصت ها و تهدیدها

محترمی به فناوری ماهیتا اشاره و بیان می کند: ماهیتا پدیده ای دولبه است چراکه هم فرصت و هم تهدید می آفریند. در حوزه آموزش دانشگاهی پیش از این شاهد رواج پایان نامه نویسی، ترجمه پولی، پروژه های آماده و غیره بودیم که با فراگیر شدن ابزارهای هوش مصنوعی مانند مترجم ماشینی، خلاصه ساز، تولید متن و مقاله این معضل کپی کاری یا برون سپاری تحصیل توسط دانشجویان به هوش مصنوعی بیشتر نمود پیدا کرده است و البته به نظر می رسد طی حداکثر دو سال آینده بحرانی خواهد شد.

او با آوردن مثالی می گوید: به عنوان مثال، ابزارهای هوش مصنوعی مانند ChatGPT، DeepL یا Google Translate می‌توانند در ترجمه متون، بهبود نگارش، و حتی تولید ایده‌های اولیه مفید باشند.

این ابزارها می‌توانند زمان دانشجویان و پژوهشگران را برای تمرکز بر روی جنبه‌های خلاقانه و تحلیلی کارشان ذخیره کنند. اما در مقابل، اگر از این ابزارها به‌ صورت غیر انتقادی و بدون بررسی دقیق استفاده شود، ممکن است منجر به تولید محتوای نادرست یا سطحی شود.

استاد دانشگاه مالک اشتر تصریح می کند: همچنین، استفاده بیش از حد از این ابزارها ممکن است مهارت‌های تحلیلی و نگارشی دانشجویان را تضعیف کند.

آسیب به آموزش

بنابراین استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی به خودی خود هنجارشکنی محسوب نمی‌شود، اما نحوه استفاده از آن‌ها مهم است. چنانچه دانشجویان یا پژوهشگران از این ابزارها به‌عنوان جایگزینی برای تفکر انتقادی و تحلیل عمیق استفاده کنند، هدف آموزش آسیب خواهد دید.

دانشگاه‌ها و استادان معمولاً انتظار دارند که دانشجویان از این ابزارها به عنوان مکمل و نه جایگزین استفاده کنند.

محترمی با اشاره به اینکه چکیده ها ممکن است جزئیات مهم را نادیده بگیرند توضی می دهد: ابزارهای هوش مصنوعی که چکیده مقالات را تولید می‌کنند، می‌توانند در مراحل اولیه پژوهش مفید باشند، اما نباید جایگزین مطالعه کامل و عمیق مقالات شوند. درک عمیق مطالب نیازمند تعامل مستقیم با متن اصلی است، زیرا چکیده‌ها ممکن است جزئیات مهم یا تفاوت‌های ظریف را نادیده بگیرند و استفاده بیش از حد از این ابزارها ممکن است منجر به سطحی‌نگری و کاهش توانایی تحلیل عمیق شود.

بنابراین فرصت های هوش مصنوعی برای کمک به آموزش و مهارت افزایی دانشجویان بسیار است. هوش مصنوعی می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا زمان خود را بهتر مدیریت کنند، ایده‌های تازه ای کشف کنند و حتی در یادگیری مفاهیم پیچیده از طریق توضیحات ساده شده کمک بگیرند. همچنین، این ابزارها می‌توانند در بهبود نگارش و ترجمه متون علمی مفید باشند. در مقابل چالش های این فناوری برای حوزه آموزش نیز جدی است. اگر دانشجویان به جای توسعه مهارت‌های تحلیلی و انتقادی، بیش از حد به هوش مصنوعی وابسته شوند، ممکن است توانایی‌های پژوهشی آن‌ها تضعیف شود. همچنین، استفاده نادرست از این ابزارها ممکن است به سرقت ادبی یا تولید محتوای غیراصیل منجر شود.

برای مواجهه با این چالش ها، اکنون شاهدیم در برخی کشورها استفاده از رایانه و موبایل در مدرسه و یا در امتحانات دانشگاهی جلوگیری می شود اما این هم چاره کار نیست.

توصیه ای برای دانشجویان

این کارشناس حوزه فناوری اطلاعات و هوش‌مصنوعی می گوید: توجه کنیم هر قدر این فناوری به جعل و تقلب کمک می کند بیش از آن در روند آموزش و مهارت افزایی موثر است. بنابراین توصیه ما به دانشجویان استفاده از این ابزارها صرفا به عنوان یک کمک یار است.

از سوی دیگر نیز دانشگاه ها باید به تدوین آیین نامه ها و دستورالعمل هایی برای نحوه مجاز استفاده از هوش مصنوعی در ارزیابی های آموزشی اهتمام جدی داشته باشند. هرچند امروزه ابزارهایی هم ایجاد شده که به کشف تقلب و جعل علمی کمک می کند.