قدس؛ قطر این طرح را در دهه ۲۰۰۰ مطرح کرد اما بشار اسد، رئیس‌جمهور وقت سوریه از اجرای آن خودداری و با پروژه ایران-عراق-سوریه که با اهداف ژئوپلیتیکی ایران همسو بود، موافقت کرد. پس از آغاز جنگ داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱ این طرح غیرقابل اجرا شد، اما پس از سرنگونی نظام بعثی سوریه، زمزمه‌هایی درباره احیای این پروژه شنیده می‌شود. با وجود این، تحقق این طرح منوط به ثبات کشور سوریه است؛ همچنین وجود نیروهای کرد پ‌ک‌ک خطری برای انجام پروژه است.
تغییر حکومت در سوریه فرصت‌های جدیدی برای همکاری منطقه‌ای و پروژه‌های زیرساخت انرژی ایجاد می‌کند. یکی از مهم‌ترین این پروژه‌ها خط لوله گاز قطر-ترکیه است که ظرفیت تأمین گاز طبیعی و افزایش امنیت انرژی اروپا را داراست. از نظر امکان‌سنجی پروژه باید عوامل مالی و محیطی به‌خوبی مورد ارزیابی قرار گیرد و هنگام تحلیل این طرح مؤلفه‌های مهمی مانند بی‌ثباتی سیاسی در سوریه و تغییر بازارهای انرژی جهانی در نظر گرفته شود. از دیدگاه قطر این پروژه که امکان انتقال گاز به اروپا را از مسیر مستقیم فراهم می‌کند در مقایسه با حمل‌ونقل دریایی بسیار کم‌هزینه‌تر است و مزایای زیادی برای قطر خواهد داشت. قطر با افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی خود می‌تواند جای خالی روسیه را در بازار انرژی اروپا پر کرده و روابط اقتصادی خود را با ترکیه و اروپا تقویت کند. علاوه بر این، پروژه خط لوله راه‌حل‌های به‌صرفه‌تری را برای پاسخ‌گویی به تقاضای فزاینده انرژی اروپا ارائه می‌کند. کشور ترکیه به دلیل موقعیت راهبردی خود که در تقاطع آسیا و اروپا قرار دارد به عنوان یک مرکز مهم انتقال انرژی طبیعی شناخته می‌شود، به همین دلیل خط لوله قطر به ترکیه می‌تواند اهمیت ترکیه را در بازارهای انرژی جهانی تقویت کند.
خط لوله گاز قطر به ترکیه در چارچوب امنیت انرژی اروپا
این پروژه با ارائه منابع متنوع به امنیت عرضه کمک می‌کند، همچنین هزینه‌ها را کاهش داده و امنیت انرژی اتحادیه اروپا را تقویت می‌کند. به گفته کریستین استوفاس، اقتصاددان، این پروژه دارای ظرفیت میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین امنیت انرژی است، زیرا امکان دور زدن مسیر گازی روسیه را فراهم و تا حدودی از حمل‌ونقل اجتناب می‌کند.
کشور قطر اگرچه دارای منابع نفت و گاز غنی است، اما از نظر منابع آبی ضعیف است به‌طوری که ۵۰درصد کل آب مصرفی خود را از طریق نمک‌زدایی بدست می‌آورد. تصفیه آب دریا در کنار آلودگی منابع دریایی سبب مصرف زیاد انرژی نیز می‌شود. باتوجه به نیاز قطر به منابع آبی ممکن است اجرای پروژه حمل‌ونقل آب به موازات پروژه خط لوله گاز طبیعی در نظر گرفته شود.
ترکیه به عنوان کشوری که قادر به انجام ابتکارات هیدروپلیتیکی است در گذشته پروژه‌هایی آبی را انجام داده است. یکی از این پروژه‌ها طرح تأمین آب جریان ماناوگات است. این طرح برای نخستین بار در سال ۱۹۸۷ برای تأمین آب شرب کشورهای دارای تنش آبی خاورمیانه در دستورکار قرار گرفت، اما به مرحله اجرا نرسید و قرارداد فروش آب از تأسیسات ماناوگات به اسرائیل در سال ۲۰۰۶ به‌طور متقابل فسخ شد. کار روی طرح انتقال آب به عنوان راه حلی برای نیاز آبی قطر می‌تواند فرصت همکاری متقابل (برد-برد) برای دو کشور را فراهم کند.
در یک ارزیابی کلی می‌توان اظهار کرد سرنگونی رژیم سوریه فرصت مناسبی برای انجام پروژه خط لوله گاز قطر-ترکیه فراهم کرده است؛ با این حال باید در نظر گرفته شود که این طرح در منطقه‌ای انجام می‌شود که بی‌ثباتی سیاسی و رقابت منطقه‌ای بر آن حاکم است. بنابراین موفقیت این طرح در گرو همکاری بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود. این پروژه علاوه بر تقویت امنیت انرژی اروپا سبب تنوع مسیرهای تأمین گاز اروپا نیز می‌شود. این مزایا درعین جذابیت بخشیدن میان‌مدت و کوتاه‌مدت به این پروژه خطراتی مانند تنش‌های ژئوپلیتیکی، مسائل امنیتی و کاهش احتمالی تقاضای گاز دارد. برای امکان‌سنجی نهایی این پروژه باید تعادل منافع در برابر خطرات در نظر گرفته شود.
خبرنگار: امین نوری
نظر شما