به مناسبت فرخنده زادروز امام رضا(ع)، حجت الاسلام عیسی عیسی زاده، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در یادداشتی تحلیلی به تبیین «سبک زندگی قرآنی بر اساس آموزه‌های نورانی امام هشتم شیعیان» پرداخته است. این نوشتار با استناد به آیات قرآن کریم و روایات امام رضا(ع)، الگویی جامع از زیستن در مسیر رضایت الهی را ارائه میکند که همپای نیازهای دنیوی و اخروی انسان، بر پایهی تقوا، احسان و تعامل اخلاقی استوار است.

این یادداشت، سومین بخش از مجموعه مباحث «سبک زندگی قرآنی» را در ادامه می‌خوانید:

سبک تعامل با اهل بیت(علیهم السلام)

از نظر اسلام نیت خوب و عمل صالح است که انسان را بالا می برد(فاطر، آیه 10) هر چند که اموری دیگر چون محبت و مودت اهل بیت (ع) نیز نقش دارد که خود بخشی از عمل صالح و ایمان واقعی است. اما انسان باید مواظب باشد که بدون عمل صالح و یا تنها بسنده کردن به محبت اهل بیت نمی تواند کارساز باشد. امام رضا(ع) به شیعیان هشدار می دهد و می فرماید: لاتَدَعُوا الْعَمَلَ الصّالِحَ وَ الإجْتِهادَ فی الْعِبادَةِ، اتِّکالاً عَلی حُبِّ آلِ محمّدٍ علیهم السلام؛ کار شایسته و کوشش در پرستش و عبادت را، تنها به اعتماد و پشت گرمی محبّت آل محمّد رها نکنید. (فقه الرضا(ع)، ص 339)

اگر بخواهیم داستان چنین افرادی را تمثیل وار بیان کنیم باید گفت چنین اشخاصی مثل کسی هستند که گوشه ای نشسته و می خواهند خرما به دهانشان بیاید؛ در حالی که خداوند حتی به حضرت مریم(س) فرمان می دهد که یک تکانی به خودش دهد و درخت خرما را بتکاند تا رطب تازه بریزد و از آن بهره مند شود. یعنی تنها به اتکای دعا نباشد بلکه تلاشی هم داشته باشد. (مریم،آیه 25)

امام رضا(ع) نیز می فرماید: مَنْ سَأَلَ اللّهَ التَّوفیقَ وَ لَمْ یجْتَهِدْ، فَقـَدِاسْتـَهْزَءَ بِنـَفْسِهِ؛ هرکس از خداوند، توفیق بطلبد ولی تلاش نکند، او خـود را مسـخره کـرده اسـت. (مسند الامام الرضا(ع)، ج 1، ص 283)

سبک تعامل با زشتی های دیگران

از دیگر اعمال اجتماعی هر مسلمانی امر به معروف و نهی از منکر است و گرنه اگر سکوت کند همانند اصحاب السبت جزو زشت کاران شمرده و مجازات می شود و اگر همدلی کند که دیگر همراهی آن یقینی است چنانکه گذشت.

خداوند قـرآن را به عنوان راه هـدایت فرستاده و ما باید از آموزه های آن درس بگیریم و راه دیگر را نرویم که گمراه می شویم. ریان بن صلت می گوید: از حضرت رضا(ع) پرسیدم: ای پسر پیامبر! درباره قرآن چه می فرمایی؟ فرمود: قـرآن کلام خــداست، از آن فـراتر نـرویـد و هدایت را در غیر قرآن مجویید که گمراه می شوید. (مسند الامام الرضا(ع)، ج 1، ص 308)

همین قرآن به ما می آموزد که امر به معروف و نهی از منکر و توصیه دیگران به حق و صبر در راه حق در کنار عمل صالح و نیت خیر تنها راه رهایی از خسران ابدی انسان است.(سوره عصر) پس باید همواره این مسئله را در نظر داشته باشیم. اگر این گونه رفتار نکنیم آثار زیانباری در دنیا و آخرت گریبانگیر ما خواهد شد.

امام رضا(ع) در این باره هشدار داده و می فرماید: حتـما امر به معروف و نهی از منکر کنید، وگرنه اشرارتان بر شما مسلّط و حاکم می شوند، آنـگاه خوبانتـان هم دعـا می کنند، امّا دعـایشان مستجـاب نمی شـود. (وسائل الشیعه، ج 11، ص 394)

اصولا بسیاری از بلایا و گرفتاری های ما به سبب همین ترک امر به معروف و نهی از منکر است؛ زیرا دنیا جایی است که عـمل ها در همین دنیا عکس العـمل هایی را به دنبال دارد. از جمله از امام رضا(ع) روایت شده است که فرمود: هرگاه زمامداران دروغ بگویند، خشکسالی می شود. هرگاه حاکم، ستم کند، حـکومت سست می شود. و هرگاه زکات نپـردازند، چهـارپایان می میرند.(امالی، شیخ مفید، ص 310)

گاهی بی توجهی به امری کوچک زمینه را برای کارهای بد و زشت بزرگ فراهم می آورد، حتی می توان گفت ریشـه گنـاهان بزرگ نایده گرفتن برخی از کارهای کوچکی است که مرتکب می شویم و یا می بینیم و سکوت می کنیم. امام رضا(ع) فرمود: گناهان کوچک، راهی به سوی گناهان کبیره است. هر کس کـه در گنـاهان کوچـک از خــدا نترسـد، در مورد گناهان بزرگ و بسیار هم از او نمی ترسد. (مسند الامام الرضا، ج 1، ص 290)

از نظر آموزه های اسلامی هر گـناه نـو، بـلای نـو را به دنبال می آورد.عباس بن هلال شامی می گوید شنیدم امام رضا(ع) می فرمود: هـرگاه که بندگان، گناهان تازه پـدید آورنـد که قبلاً مرتکب نمی شدند، خداوند بلای تازه ای برایشان پیش می آورد که قبلاً نمی شناختند. (وسائل الشیعه،ج 11، ص 240)

سبک تعامل با نعمت های خداوند

انسان مومن باید حلال خور و بخشنده باشد. هم خود از نعمت های الهی بهره گیرد و هم به دیگران بدهد و خیرات و انفاق داشته باشد.

حلال خوری در همین دنیا آثار و برکاتی دارد که از جمله آن چیزی است که امام رضا(ع) فرموده است: کسی که به مال حلال اندک، راضی شود، مخارجش سبک می شود، خانواده اش برخوردار می گردند، خداوند او را به درد و درمان دنیا بینا می کند و ا و را سالم و بی گناه از دنیا به دارالسلام بهشت بیرون می برد. .(مسند الامام الرضا(ع)،ج 1)

همچنین حلال خور باید بخشنده باشد؛ چرا که بخشندگی جزو اصول اسلام است که خداوند در ایات قرآن از جمله آیه 3 سوره بقره انفاق را در کنار عبادت خویش قرار داده است. پس مومن همواره باید سخاوتمند بوده و از بخل پرهیز کند؛ زیرا بخیل از زندگی اش خیر نمی بیند. امام رضا فرمود: بخشنده و سخاوتمند، از غذای مردم می خورد، تـا از غـذایش بخـورنـد، ولی بخیل از غذای دیگران نمی خورد، تـا از غذای او نخورند.(مسند الامام الرضا(ع)،ج 1)