بر اساس آمارهای رسمی اقلام غذایی ۸۵ میلیون نفر از جمعیت کشور را کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی تأمین می‌کنند و در این میان نقش ۴۰۰ هزار کشاورز مازندرانی در زمان حاضر با تولید حدود ۸ میلیون تن محصولات مختلف، بسیار مهم و حیاتی است.
استان مازندران با دارا بودن ۱/۵ درصد از اراضی کشور و ۲/۵ درصد اراضی کشاورزی کشور، ۱۱ درصد ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی را به خود اختصاص داده است.
طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی مازندران بخشی از اراضی شالیزاری استان در غرب مازندران وجود داشت که تا سه چهار دهه پیش بوی شالی و برنج در اطراف جاده‌های اصلی و روستایی غرب مازندران حس می‌شد، اما اکنون خبری نیست و ویلاها جای این محصولات را گرفته‌اند.
وسعت باغ‌های چای در روستاهای شهرستان‌های عباس‌آباد، تنکابن و رامسر بسیار زیاد بود، اما اکنون حدود ۲ هزار و ۳۵۰ هکتار باغ در این خطه غربی استان باقی مانده که هزار و ۲۵۰ هکتار آن در شهرستان‌های تنکابن و عباس‌آباد و هزار و ۱۰۰ هکتار آن در رامسر است.
همچنین در شهرستان‌های غرب مازندران باغ‌های مرکبات زیادی وجود داشت که طبق آمار سازمان جهاد کشاورزی استان اکنون به کمترین میزان خود رسیده و همین مقدار باقیمانده نیز به خاطر گران شدن زمین از گردونه تولید در حال خارج شدن است و بیم آن می‌رود در آینده نه چندان دور به ویلا و شهرک‌سازی اختصاص یابد. نکته دیگر اینکه در شهرستان‌های غرب مازندران در مقایسه با دیگر مناطق کشور بیشترین بنگاه‌ها و دفاتر املاک فعالیت دارد و این پرسش مطرح است که این دفاتر در کنار هم برای رونق کسب و کار و توسعه منطقه فعالیت دارند یا تهدیدی جدی برای منطقه به شمار می‌آیند.
غلبه جمعیت غیربومی بر ساکنان بومی
دور از واقعیت نیست اگر بگوییم در روستاهای غرب مازندران افرادی که از ساکنان بومی روستا باشند به تعداد انگشتان دست رسیده و بافت روستا به تاریخ پیوسته است. به طوری که وقتی به مشتریان نانوایی‌های روستاها در این خطه نگاه می‌کنیم، افراد غیربومی، ساکنان تهرانی و اقوام مهاجر بیشتر از روستاییان حضور دارند که بیشتر آن‌ها با خرید ملک و زمین از کشاورزان و تغییر کاربری توانسته‌اند در کوچه پسکوچه‌های روستاها ویلاسازی کنند و با قیمت گزاف به دیگران بفروشند.
به اعتقاد کارشناسان رشد بی‌رویه قیمت زمین‌های کشاورزی و باغ‌ها و عدم حمایت مسئولان در کاهش هزینه‌های فرایند تولید محصولات کشاورزی، روستاییان را به سمت فروش زمین‌هایشان برای خانه‌سازی و شهرک‌نشینی سوق داده است و دیگر فضایی برای تولید وجود ندارد، ضمن آنکه ساخت‌وساز بی‌رویه ویلا در استان‌های شمالی منجر به ایجاد مشکلاتی از جمله افزایش جمعیت، بالا رفتن قیمت مسکن و از بین رفتن فضای طبیعی گردشگری و جنگلی شده و این درد دیگری است که از هم اکنون و تا دیر نشده باید برای درمان آن چاره‌اندیشی کرد.
ضرورت اختصاص تسهیلات کم‌بهره به بخش تولید
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور در خصوص تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی در روستاهای استان‌های شمالی به ویژه مازندران به ما می‌گوید: ما در حوزه معاونت دهیاری‌ها با عنایت به اینکه در قانون، دهیاری‌ها خودکفا شناخته شدند چون بر اساس ماده واحده‌ای که در تاریخ ۱۴ تیر ۱۳۷۷ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، به وزارت کشور اجازه داده شد به منظور اداره امور روستا سازمانی مستقل و خودکفا به نام دهیاری تأسیس کند، در این راستا همه اقدام‌های ما در راستای توانمندسازی و هدایت دهیاری‌ها به سمت افزایش تولید و درآمدزایی برای روستاییان است که در یکی دو سال گذشته تفاهم‌نامه‌هایی با پست‌بانک و بانک کشاورزی برای ارائه تسهیلات کم‌بهره و اختصاص آن به طرح‌های درآمدزا در نواحی روستایی منعقد شده است. به طوری که در سال گذشته ۸ هزار میلیارد تومان در کمیته ملی، وام با اولویت اجرای طرح‌های درآمدزا از جمله نیروگاه‌های خورشیدی با هدف رفع ناترازی برق در کشور تصویب شده تا علاوه بر جبران ناترازی برق، درآمد پایداری برای روستاییان ایجاد شود. بنابراین سیاست ما در سازمان شهرداری و دهیاری کشور به سمت اجرای طرح‌های درآمدزا و حمایت از تولیدات – به خصوص در سالی که رهبر معظم انقلاب آن را «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری کرده‌اند- است.
تبدیل میلیون‌ها هکتار زمین کشاورزی به ویلا
علی قربانی با اشاره به اینکه مناطق شمالی کشور به لحاظ تفریحی مناطق خوش آب و هوایی هستند و بعضاً آدم‌های پولدار جذب ویلاسازی یا خرید زمین در این مناطق می‌شوند، می‌افزاید: متأسفانه در چند سال گذشته میلیون‌ها هکتار از بهترین اراضی کشاورزی به ویلاسازی اختصاص یافته است در حالی که ویلاسازی یا خرید و فروش زمین‌های باغی و کشاورزی در این مناطق به هیچ عنوان مورد تأیید ما نیست و ما از این رویکرد حمایت نمی‌کنیم.
به گفته دکتر قربانی زمین‌های کشاورزی مناطق روستایی شمال کشور سرمایه‌های ملی هستند که باید برای نسل آینده حفظ شوند بنابراین نباید این منطقه بکر کشور که دارای بهترین شرایط آب و هوایی و زمین‌های طبیعی مرغوب است به ویلاسازی اختصاص یابد، از این رو همواره در جلساتی که داریم به معاونان عمرانی استانداری‌ها و مدیران کل بنیاد مسکن تأکید می‌شود در بازنگری طرح‌های هادی - طرح هادی تقریباً برای همه روستاهای بالای ۲۰ خانوار تهیه شده - به این مسئله توجه کنند و ابعاد زمین‌ها برای کاربری‌های ویلایی و مسکونی خیلی بزرگ دیده نشود و به طور دقیق کنترل و نظارت شود تا این زمین‌ها که در واقع بهترین زمین‌های کشور برای تولید محصولات کشاورزی و باغی هستند برای ساختمان‌سازی مورد استفاده قرار نگیرند.
افزایش ۲۰ برابری ملک عامل کاهش تولید
این مسئول در پاسخ به این پرسش که چرا کسی به فکر ساخت کارخانه یا سرمایه‌گذاری در بخش تولید در این مناطق نبوده است، اظهار می‌کند: در این خصوص دو بحث مطرح است؛ نخست اینکه در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در بخش تولید چندان اقتصادی نبوده و مشاغل واسطه‌گری و دلالی مثل خرید دلار و سکه و خرید و فروش زمین و ملک در کشور ارزش بیشتری پیدا کرده است یعنی در چند سال گذشته به دلیل نوسان قیمت‌ها تولید مقرون به صرفه نیست، ضمن آنکه فرایند صدور مجوزها و بروکراسی اداری برای دریافت مجوزها پیچیده‌تر از قبل شده و به موقع صادر نمی‌شود به همین دلیل مردم به سمتی می‌روند که سود بیشتری داشته باشد و از آنجا که طی این سال‌ها بخش تولید در مقایسه با بخش‌های خدماتی، واسطه‌گری و سفته‌بازی سود کمتری داشته کسی جذب سرمایه‌گذاری در بخش تولید و ساخت کارخانه نشده است.
قربانی ادامه می‌دهد: از سویی دیگر با توجه به اینکه طی سال‌های اخیر به ویژه از سال ۱۳۹۶ تاکنون پس از قیمت سکه بیشترین سود در زمین بوده به طوری که قیمت‌ها ده‌ها برابر افزایش پیدا کرده -حداقل در زمینه ملک ۲۰ برابر افزایش پیدا کرده است- بسیاری از افراد پولدار به جای اینکه خود را به زحمت انداخته و به دنبال تولید بروند به خرید زمین و ساخت ویلا روی آورده‌اند که به قول خودشان هم فال است و هم تماشا، یعنی هم از ویلا استفاده کردند و هم با توجه به اینکه با کمبود زمین مواجه هستیم، سرمایه آن‌ها طی دو یا سه سال چند برابر شده و سود کرده‌اند.
فرهنگ دلالی جایگزین فرهنگ تولید شده است
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور در خصوص تغییر ساختار روستاها طی دهه اخیر و تأثیر ویلاسازی‌ها بر این تغییر ساختار می‌گوید: بی‌تردید با گسترش ویلاسازی و شهرک‌سازی در این مناطق پای افراد غیربومی به این روستاها باز شده و سکونت آن‌ها در این مناطق بافت، فرهنگ و حتی خرده‌فرهنگ‌های روستا که هزاران سال قدمت داشته را تحت تأثیر قرار داده و فرهنگ بورس بازی، دلالی و سودجویی بر جنبه‌های اکولوژیکی و زیست محیطی و انسانی این مناطق غالب شده و روستاییان به جای تولید به سمت دلالی، فروش زمین، سوداگری و درآمد بیشتر رفته‌اند.
دکتر قربانی در پاسخ به این پرسش که چرا نتوانستیم این سرمایه‌ها را در حوزه صنعت جذب کنیم، اظهار می‌دارد: با توجه به رکود اقتصادی ناشی از تحریم‌ها در سال‌های اخیر کسی به این سمت گرایش پیدا نکرده است. ما باید کاری کنیم فعالیت‌های تولیدی درآمدزایی بیشتری داشته باشد ولی به دلیل ساختار اقتصادی کشور و افزایش چند برابری قیمت سکه و دلار خود به خود سرمایه‌ها از بخش تولید به بخش واسطه‌گری سرازیر شده و اگر این رویه ادامه یابد بی‌تردید فرهنگ تولید در روستاها نابود خواهد شد و روستاهای این منطقه یکی پس از دیگری خالی از جمعیت بومی و تولیدکننده می‌شود که به تبع آن مشکلات اقتصادی، اجتماعی، اکولوژیکی و زیست محیطی نیز به وجود خواهد آمد، تولیدات کشاورزی کاهش می‌یابد و کشور دچار مشکلات متعددی در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و امنیت غذایی خواهد شد.
پیامدهای تغییر ساختار روستاها بر مناطق شهری
معاون امور دهیاری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری کشور همچنین در خصوص پیامدهای تغییر ساختار روستاها بر مناطق شهری می‌گوید: در پی تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی و کاهش تولید در مناطق روستایی، مردم روستا بیکار می‌شوند و به سوی حاشیه شهرها مهاجرت خواهند کرد و شهرها دچار حاشیه‌نشینی می‌شود یعنی افزون بر اینکه کشور برای تأمین مواد غذایی و محصولات اساسی وابسته به واردات می‌شود، با خالی شدن روستاها بر حاشیه‌نشینی شهرها و آسیب‌هایی که به همراه دارد افزوده خواهد شد.
دکتر قربانی با اشاره به چشم‌انداز ۲۰ ساله دولت برای آینده این روستاها می‌افزاید: افزون بر برنامه‌های ملی، در سطح استان نیز برنامه‌هایی تدوین و مقرر شده متولی واحد برای توسعه روستایی ایجاد شود تا در آینده یارانه‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به سمت مناطق روستایی هدایت شود. متأسفانه هم اکنون کمتر از ۶درصد یارانه‌های کشور به بخش روستایی اختصاص دارد و عمده یارانه‌ها صرف بخش شهری و مصرف می‌شود در حالی که اگر سهم روستاها از یارانه ملی افزایش یابد و این یارانه‌ها صرف تولیدات کشاورزی و توسعه بوم‌گردی‌ها شود منجر به حفظ اراضی کشاورزی، افزایش تولید، ماندگاری جمعیت در روستاها و پیشگیری از توسعه حاشیه‌نشینی در شهرها خواهد شد.
۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۴ - ۰۸:۵۰
کد خبر: ۱۰۶۷۴۹۳
شهرستان‌های غرب مازندران تا سه دهه پیش با برخورداری از زمین‌های کشاورزی شامل برنج، باغ‌های مرکبات و دامداری‌های بومی تولیدکننده بودند که در حال حاضر با تغییر کاربری‌های این مهم به تدریج از بین رفته و به ویلا سازی تبدیل شده است.
زمان مطالعه: ۷ دقیقه
منبع: روزنامه قدس
نظر شما