سال جاری با عنوان «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام‌گذاری شده است؛ شعاری که تنها یک توصیه اقتصادی نیست، بلکه نقشه راهی برای عبور از چالش‌های مزمن اقتصادی کشور و ورود به دوره‌ای از رشد پایدار، اشتغال‌آفرین و مولد به شمار می‌رود. در شرایطی که کشور با فشار تحریم‌ها، نوسانات ارزی، و محدودیت‌های دسترسی به منابع خارجی مواجه است، راه نجات اقتصاد، نگاه به درون و فعال‌سازی ظرفیت‌های بالقوه داخلی است. یکی از مهم‌ترین این ظرفیت‌ها، زنجیره ارزش صنعت نفت است؛ زنجیره‌ای که اگر به‌درستی توسعه یابد، می‌تواند ایران را از خام‌فروشی نجات دهد و به یکی از قدرت‌های صنعتی منطقه بدل کند.
ایران با برخورداری از منابع گسترده نفت و گاز، زیرساخت‌های اولیه پالایش و پتروشیمی، موقعیت ژئوپلیتیکی ممتاز، دسترسی به بازارهای آسیایی و آفریقایی، و نیروی انسانی متخصص، ظرفیت بی‌نظیری برای تکمیل زنجیره ارزش از استخراج تا فرآوری و صادرات محصولات متنوع دارد. با این حال، بخش قابل توجهی از نفت کشور همچنان به‌صورت خام صادر یا ذخیره می‌شود؛ در حالی که می‌توان با احداث پتروپالایشگاه‌ها، این ماده اولیه را به بیش از ۵۰ نوع محصول میانی و نهایی تبدیل کرد که هم ارزش اقتصادی بیشتری دارند، و هم بازارهای صادراتی گسترده‌تر و پایدارتری.
ضرورت گذار از اقتصاد خام‌محور به اقتصادی مبتنی بر تولید
برای بررسی اهمیت توسعه پتروپالایشگاه‌ها، ارتباط آن با شعار امسال، و ضرورت گذار از اقتصاد خام‌محور به اقتصادی مبتنی بر تولید، با علیرضا زندیان، نماینده مردم بیجار، عضو کمیسیون اقتصادی، عضو کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی و عضو کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی، گفت‌وگویی انجام داده‌ایم.
او در این گفت‌وگوی تحلیلی، ضمن اشاره به مزایای اقتصادی، اجتماعی و ژئوپلیتیکی این تحول، بر ضرورت مشارکت بخش خصوصی، کاهش تصدی‌گری دولت، و حمایت هوشمندانه از سرمایه‌گذاری تأکید می‌کند.
علیرضا زندیان، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار قدس آنلاین با تأکید بر نقش راهبردی سرمایه‌گذاری در تحقق رشد اقتصادی پایدار گفت: یکی از مهم‌ترین بسترهای سرمایه‌گذاری در کشور، حوزه انرژی و به‌ویژه صنعت نفت است؛ اما نه به معنای ادامه خام‌فروشی، بلکه به معنای فرآوری، تکمیل زنجیره ارزش، و تولید فرآورده‌هایی با ارزش افزوده بالا. توسعه پتروپالایشگاه‌ها، به عنوان پروژه‌هایی که در دل خود هم پالایش نفت خام و هم تولید محصولات پتروشیمی را جای داده‌اند، یکی از مؤثرترین راهکارها برای کاهش وابستگی، مقابله با تحریم‌ها، و تقویت اقتصاد ملی است.
ایجاد زنجیره‌ای از مشاغل جدید و فرصت‌های تولیدی
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه ساخت پتروپالایشگاه‌ها مسیر کشور را از فروش نفت خام به صادرات محصولات نهایی تغییر می‌دهد، ادامه داد: وقتی بتوانیم از نفت خام بیش از ۵۰ نوع محصول تولید کنیم، از بنزین و گازوئیل گرفته تا انواع حلال‌ها، پلاستیک‌ها، و خوراک صنایع پایین‌دستی ، نه‌تنها درآمد ارزی کشور متنوع‌تر و پایدارتر می‌شود، بلکه زنجیره‌ای از مشاغل جدید و فرصت‌های تولیدی نیز در کشور شکل می‌گیرد. در واقع، با این مدل، نفت به جای آن‌که فقط یک منبع درآمد باشد، به موتور محرک صنعت و اشتغال تبدیل می‌شود.
زندیان با اشاره به ظرفیت ژئوپلیتیکی ایران خاطرنشان کرد: کشور ما با دسترسی به خلیج فارس، دریای عمان و بازارهای آسیای میانه و قفقاز، موقعیتی کم‌نظیر برای تبدیل‌شدن به هاب تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی دارد. اگر بتوانیم این ظرفیت جغرافیایی را با زیرساخت‌های مدرن پتروپالایشگاهی ترکیب کنیم، نه‌تنها بازار داخلی تأمین می‌شود، بلکه می‌توانیم به صادرکننده عمده محصولات واسطه‌ای و نهایی در منطقه تبدیل شویم.
اهمیت کاهش وابستگی به واردات در بخش مواد واسطه‌ای
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین بر اهمیت کاهش وابستگی به واردات در بخش مواد واسطه‌ای تأکید کرد و گفت: امروز بسیاری از کالاهایی که در صنایع پایین‌دستی استفاده می‌شوند، وارداتی هستند؛ در حالی که با توسعه پتروپالایشگاه‌ها، می‌توان بخش عمده‌ای از این نیازها را در داخل تأمین کرد. این موضوع نه‌تنها وابستگی کشور را کاهش می‌دهد، بلکه زمینه‌ساز خودکفایی واقعی در زنجیره تأمین می‌شود.
عضو کمیسیون اصل ۹۰ قانون اساسی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به شعار سال اظهار کرد: سرمایه‌گذاری برای تولید تنها در صورتی معنا پیدا می‌کند که مسیر آن شفاف، سودآور و قابل پیش‌بینی باشد. پروژه‌های پتروپالایشگاهی تمام این ویژگی‌ها را دارند. اگر دولت بتواند حمایت‌های هدفمند، تنفس خوراک، تضمین خرید، تسهیلات بانکی و مشوق‌های صادراتی را طراحی کند، بخش خصوصی و تعاونی‌ها نیز به‌راحتی وارد این حوزه می‌شوند و کشور از ظرفیت واقعی خود بهره‌مند خواهد شد.
برای استفاده از فرصت ها دولت تسهیل‌گر باشد نه مداخله‌گر
زندیان تصریح کرد: ما به‌هیچ‌وجه موافق اقتصاد دولتی نیستیم؛ برعکس، اعتقاد داریم دولت باید تسهیل‌گر باشد، نه مداخله‌گر. سیاست‌های کلی اصل ۴۴، برنامه هفتم توسعه، و تجربه‌های موفق داخلی نشان داده‌اند با برنامه‌ریزی صحیح هرجا که بخش خصوصی وارد میدان شده، بهره‌وری افزایش یافته و پروژه‌ها با سرعت بیشتری پیش رفته‌اند. باید بپذیریم که بدون مشارکت بخش خصوصی، سرمایه گذاری در تولید اتفاق نمی‌افتد.
وی خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم ایران را به جایگاهی که شایسته آن است برسانیم ، هم در حوزه اقتصادی و هم در حوزه اقتدار منطقه‌ای ، باید از فرصت‌های راهبردی مثل پتروپالایشگاه‌ها غفلت نکنیم. این مسیر، هم‌زمان پاسخ به نیاز داخلی، خنثی‌سازی تحریم‌ها، ایجاد اشتغال، و تأمین منابع پایدار برای نسل‌های آینده است. ما نیز در مجلس آمادگی داریم تا در این مسیر، همراه دولت و حامی بخش خصوصی باشیم.
نظر شما