برای بسیاری، مسجد شده نقطه‌ای خاموش در نقشه‌ی زندگی روزمره؛ جایی میان نانوایی و داروخانه که با صدای اذان از خواب عصرانه می‌پری و دوباره به عادت برمی‌گردی. مسجد، سال‌هاست که در قلب خود، تاریخ محله را نگه داشته، بی‌آنکه کسی سراغی از آن بگیرد.
کودکانی که در حیاطش بازی کردند، پدرانی که به امید شنیدن حرفی آرام‌بخش به آن پناه بردند، مادرانی که دعای فرزندشان را میان دیوارهایش گره زدند… همه خاطراتی پراکنده‌اند که انگار لابه‌لای آجرهای مسجد جا مانده‌اند. اکنون اما سخن از بازگشت مسجد به میدان است، بازگشت به شکلی تازه، با نگاهی تازه‌تر. مسجدی که تلاقی مدرسه، خانواده، محله، رسانه و حتی فضای مجازی باشد.
این روزها، گروهی از دغدغه‌مندان آمده‌اند تا این مفهوم فراموش‌شده را از زیر خاکستر روزمرگی بیرون بکشند. در همایش مسجد محوری، بحث از احیای نهادی است که اگر دوباره بجنبد، ممکن است نخ‌های پاره‌ی انسجام اجتماعی را یکی‌یکی به هم گره بزند. سخن از مسجدی است که دوباره گوش شنوا شود، دوباره دست یاری دراز کند، دوباره ستون باشد برای خانه‌ای به وسعت یک شهر.
در زمانه‌ای که بسیاری از نهادهای فرهنگی و اجتماعی با چالش عدم ارتباط مؤثر با نسل جدید روبه‌رو هستند، دوباره نگاه‌ها به مساجد دوخته شده؛ به‌مثابه پایگاه‌هایی برای بازسازی پیوندهای اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی در محله‌ها.
همایش بزرگ «مسجد محوری و توانمندسازی فرماندهان پایگاه‌ها و ائمه جماعات» که اخیراً در باغ دنا برگزار شد، تلاشی بود در همین راستا. جمعی از فرماندهان، ائمه جماعات و هیئت امنای مساجد گرد هم آمدند تا نقشه راهی برای احیای کارکردهای اصیل مسجد ترسیم کنند.
مسجد، دوباره در مرکز توجه
سرهنگ حسینعلی غلباش، فرمانده سپاه ناحیه احمد بن موسی (ع)، با معرفی سند چشم‌انداز ۱۰ ساله طرح اعتلای بسیج، از بازتعریف نقش مسجد در بافت شهری و اجتماعی سخن گفت. او تأکید کرد که این سند بر چهار محور بنیادین استوار است که در صورت تحقق، می‌تواند مسجد را به جایگاه شایسته‌اش در جامعه بازگرداند.
«نخستین هدف، تقویت نهاد خانواده با تمرکز بر نقش مادر است. اگر ارتباط مؤثر میان مسجد و خانواده شکل بگیرد، مخصوصاً از زاویه تأثیرگذار مادران، می‌توان انتظار داشت که حضور آگاهانه‌تری در مسجد و فعالیت‌های آن شکل بگیرد.»
از مدرسه تا مسجد؛ پل میان آموزش و ایمان
غلباش، دومین محور این سند را «اتصال مسجد به مدرسه» دانست و با اشاره به تأثیر تربیتی معلمان گفت: «معلم فقط وظیفه آموزشی ندارد؛ او می‌تواند الگویی رفتاری برای دانش‌آموزان باشد. اگر این ارتباط شکل بگیرد، مسجد می‌تواند محل رشد نسلی متعهد، دانا و پایبند به ارزش‌ها باشد.»
این نگاه، یادآور سال‌هایی است که مدارس و مساجد پیوندی تنگاتنگ با یکدیگر داشتند؛ پیوندی که اگر امروز احیا شود، می‌تواند بخشی از خلأ تربیتی حاکم بر نسل نوجوان و جوان را پر کند.
در جبهه‌ای تازه به نام فضای مجازی
اما در دنیای دیجیتال امروز، مسجد دیگر تنها چهاردیواری‌ای در محله نیست. سرهنگ غلباش به صراحت گفت: «امروز هر مسجد باید در فضای مجازی هم فعال باشد. تولید محتوای فاخر و تشکیل تیم‌های تخصصی برای مدیریت این فضا ضروری است.»
او افزود: «برای جذب نوجوانان و جوانان، برنامه‌های متنوع، شاد و متناسب با اقتضائات روز لازم است. نمی‌توان با روش‌های قدیمی، انتظار نتایج تازه داشت.»
احیای محله با محوریت مسجد
چهارمین هدف سند، تقویت پیوند میان مسجد و بسیج با محوریت امام جماعت است. به گفته غلباش، «امام جماعت قلب تپنده مسجد است. او باید نقش راهبر را ایفا کند، مخصوصاً برای جوانان.»
از نظر او، احیای محله‌ها باید با محوریت مساجد شکل بگیرد؛ مساجدی که محل تصمیم‌گیری اجتماعی باشند. وی با اشاره به آغاز به کار شورای ششم و همراهی شهرداری، گفت: «خوشبختانه طرح مسجد محوری در شورای شهر تصویب شده و هرچند در دو سال اول به‌طور کامل اجرا نشد، اما امسال با ورود سپاه و بسیج، حرکت اجرایی آن آغاز شده است.»
شش محور برای یک تحول محله‌محور
طرح مسجد محوری در حال حاضر در مناطق ۳، ۷ و ۱۱ شیراز در حال اجراست و شش محور برای آن در نظر گرفته شده: قرآن، نماز و عترت؛ ورزش، تفریح و جوانان؛ امور خانواده، فرهنگی و هنری؛ امور اجتماعی، عمران و محرومیت‌زدایی؛ جهاد سازندگی و فضای مجازی.
این محورها، به‌وضوح نشان می‌دهند که نگاه مسئولان به مسجد دیگر تک‌بعدی نیست. مسجد قرار است به مرکز یک اکوسیستم پویا و چندوجهی تبدیل شود.
کلام آخر؛ مسجد آینده، از جنس تعامل و مشارکت
طرح‌هایی از این دست، بیش از آنکه نیازمند مصوبه و دستورالعمل باشند، محتاج روحیه مشارکت، نوسازی ذهنی و اعتقاد به کار جمعی‌اند. مسجد اگر قرار است در متن جامعه بازتعریف شود، باید دوباره دیده شود؛ در مدرسه، در خانه، در گوشی‌های هوشمند، در دل جوان‌ها.
همایش مسجد محوری گامی مهم در این مسیر بود، اما تا تحقق یک مسجد اجتماعی و آینده‌نگر، راهی پرکار در پیش است. راهی که به گفته سرهنگ غلباش، باید از دل خانواده، مدرسه و فضای مجازی بگذرد و به ایمان، خدمت و امید ختم شود.
نظر شما