از دیرباز، انتخاب نام نوزاد در فرهنگ ایرانی با آیین‌ها، ارزش‌ها و باورهای عمیق گره خورده بود؛ خانواده‌ها برای انتخاب یک نام، به ریشه‌ها، معنا، شخصیت‌های تاریخی و اسطوره‌ای توجه داشتند و می‌خواستند نامی شایسته بر زبان‌ها بیفتد. اما در دهه‌های اخیر، به‌ویژه با ظهور شبکه‌های اجتماعی و تأثیر فرهنگ‌های بیگانه، نام‌گذاری به پدیده‌ای نو بدل شده است: برخی والدین می‌خواهند با انتخاب یک نام عجیب و خاص، فرزندشان را متفاوت از بقیه نشان دهند، گویی به‌دنبال «برندسازی شخصی» برای کودک هستند.
در همین حال، سازمان ثبت احوال به‌عنوان متولی ثبت هویت، گاهی در برابر نام‌های عجیب و غریب سد ایجاد می‌کند. موضوعی که بارها با اعتراض والدین و داغ شدن بحث در شبکه‌های اجتماعی همراه شده است؛ از جمله ماجرای تازه‌ای که به نام «علیهان» در یکی از استان‌های شمال‌غربی مربوط می‌شود و واکنش‌های زیادی را در رسانه‌ها و فضای مجازی به‌دنبال داشته است.
حالا دیگر ماجرا از نام‌های ترکیبی مرسوم مثل «امیرعلی» یا «نازنین‌زهرا» گذشته است و ردپای نام‌هایی مثل «رافائل»، «آندرومدا»، «علیهان» و حتی «آقای خاص» را می‌توان در میان متقاضیان ثبت احوال دید. شاید در نگاه اول، این نام‌ها برای برخی خانواده‌ها جذاب و متفاوت به نظر برسد، اما پشت این انتخاب‌ها، پرسش مهم‌تری هم هست: آیا انتخاب نام عجیب می‌تواند جای تربیت صحیح و آموزش ارزش‌های زندگی را بگیرد؟ مسئله اصلی اینجاست که انتخاب یک نام خاص و عجیب چقدر در سرنوشت کودک تاثیر دارد؟ اگر خانواده‌ها همان‌قدر که برای انتخاب نام فرزند حساسیت دارند، برای تربیت و پرورش او هم وقت و انرژی بگذارند، آینده فرزندانمان چه تغییری می‌کند؟
چرا خانواده‌ها به نام‌های خاص علاقه‌مند شده‌اند؟
پدیده انتخاب نام‌های عجیب، تنها محدود به یک گروه خاص اجتماعی یا منطقه‌ای نیست. براساس پژوهش‌های موجود، این روند، یک پدیده اجتماعی در میان خانواده‌های طبقات مختلف است. کتاب «تحول نام‌گذاری کودکان تهرانی» در همین‌باره آورده است: «پس از هر تحول جدی در فرهنگ و ارزش‌های اجتماعی، یکی از نخستین حوزه‌هایی که دستخوش تغییر می‌شود، نام‌گذاری کودکان است.»
مطالعات نشان می‌دهد که والدین، با انتخاب نام‌های خاص، می‌خواهند فرزندانشان در جامعه متمایز شوند و در جمع هم‌سالان، تافته‌ای جدا بافته باشند. برخی نیز تحت تأثیر رسانه‌ها، فیلم‌ها، شبکه‌های اجتماعی یا فرهنگ‌های بیگانه قرار می‌گیرند. برای مثال، نام‌هایی چون «رافائل»، «سیلور»، «مارکوپولو» و «آندرومدا» اغلب از سریال‌ها یا فرهنگ‌های خارجی وام گرفته شده‌اند و با معنای بومی و فرهنگی ایرانی کمتر همخوانی دارند.
نقش ثبت احوال در تأیید یا رد نام‌ها
طبق قانون، ثبت احوال موظف است از ثبت نام‌های نامناسب یا مغایر با فرهنگ ایرانی و اسلامی جلوگیری کند.«کمیته انتخاب نام» ثبت احوال متشکل از دو استاد دانشگاه در حوزه دکترای ادبیات فارسی و ادبیات عرب، دو نماینده از فرهنگستان زبان و ادب فارسی و سه کارشناس از سازمان ثبت احوال است. این کمیته مسئول بررسی نام‌های جدید و نامتعارف است و براساس معنا، ریشه، ساختار و هویت فرهنگی تصمیم به تأیید یا رد آنها می‌گیرد.
یک منبع آگاه در ثبت احوال در گفت‌وگو با قدس آنلاین می‌گوید: «هر ماه ده‌ها درخواست برای ثبت نام‌های جدید و خاص به دست ما می‌رسد. برخی نام‌ها به‌دلیل نداشتن معنا یا ریشه مشخص و یا مغایرت با فرهنگ ایرانی و اسلامی رد می‌شوند. مثلاً نام‌هایی مثل «پشه»، «بستنی»، «آفت»، «هیتلر» و «میرخدا» در گذشته سابقه داشته و امروزه به هیچ‌وجه اجازه ثبت نمی‌گیرند.»
سامانه تعاملی نام؛ راهکاری برای مدیریت نام‌گذاری
با افزایش درخواست‌ها برای نام‌های خاص و بعضاً عجیب، سازمان ثبت احوال در سال ۱۴۰۳ سامانه‌ای به نام «سامانه تعاملی نام» راه‌اندازی کرد.
هاشم کارگر، معاون وزیر کشور و رئیس سازمان ثبت احوال، دراین‌باره به ایسنا گفته است: «این سامانه در راستای کمک به خانواده‌ها برای انتخاب نام مناسب و مطابق با فرهنگ ایرانی و اسلامی طراحی شده است و در بستر سامانه متمرکز ثبت احوال در دسترس عموم قرار دارد.»
خانواده‌ها می‌توانند با مراجعه به نشانی sahim.sabteahval.ir، ضمن آشنایی با نام‌های مجاز، از خدمات مشاوره‌ای این سامانه استفاده کنند و پیش از مراجعه حضوری به ثبت احوال، خیالشان را از بابت تأیید نام انتخابی راحت کنند.
نامی برای هویت یا زنگ خطری برای فرهنگ؟
تلاش خانواده‌ها برای یافتن نام‌های خاص، اغلب ناشی از نیاز به دیده‌شدن است؛ نوعی رقابت پنهان اجتماعی که در مراسم عروسی و سیسمونی‌خریدن هم دیده می‌شود. گاهی والدین تصور می‌کنند اگر نام خاصی برای فرزندشان انتخاب کنند، آینده او تضمین می‌شود یا جایگاه اجتماعی ویژه‌ای پیدا می‌کند. اما این تصور غلط است؛ چراکه مهم‌تر از نام، شخصیت و تربیت فرزند است. این روزها والدین آن‌قدر که روی انتخاب نام وسواس دارند، اگر روی تربیت، آموزش مهارت‌های زندگی و پرورش شخصیت فرزندشان حساسیت به خرج دهند، نتایج بسیار بهتری برای جامعه خواهد داشت.
در کنار همه این موارد، جامعه‌شناسان نسبت به تبعات انتخاب نام‌های عجیب هشدار می‌دهند. به‌گفته آنان، نام عجیب می‌تواند به ابزار تمسخر در محیط مدرسه یا جامعه تبدیل شود و هویت فرد را تحت تأثیر قرار دهد.
دکتر سمیرا بابایی، جامعه‌شناس فرهنگی، دراین‌باره به خبرنگار ایسنا گفته است: «نام تنها یک برچسب ساده نیست؛ بخش مهمی از هویت فردی است. نام‌های عجیب می‌توانند زمینه‌ساز مشکلات روحی و روانی شوند. مثلاً کودکانی که نامشان بیش‌ازحد متفاوت یا غیرمعمول است، ممکن است در مدرسه مورد تمسخر قرار بگیرند یا احساس طردشدگی کنند.»
یک نام خوب، یک تربیت خوب‌تر
به اعتقاد کارشناسان، نام‌گذاری باید با آگاهی، مسئولیت و درک از فرهنگ و هویت ایرانی انجام شود. انتخاب یک نام خاص ممکن است برای والدین جذاب باشد، اما اگر تربیت صحیح نباشد، همان نام خاص هم نمی‌تواند مسیر موفقیت را تضمین کند. والدین باید بدانند که تربیت فرزند، مسئولیتی مادام‌العمر و مهم‌تر از انتخاب نام است؛ چراکه تربیت، شخصیت و آینده فرزند را می‌سازد. انتخاب نام برای فرزند، بخشی از وظیفه والدین است؛ اما آنچه بیش از همه اهمیت دارد، پرورش نسلی متعهد، آگاه و مسئولیت‌پذیر است. کاش خانواده‌ها همان‌قدر که در انتخاب نام به دنبال بهترین و خاص‌ترین گزینه هستند، در تربیت، آموزش، اخلاق و فرهنگ هم با دقت و وسواس تلاش کنند.
نظر شما