شهرستان قوچان در استان خراسان رضوی، با قدمتی دیرینه در برگزاری آئین‌های عزاداری اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، به واسطه ارادت ویژه به امام سجاد (ع) “،شهر امام سجاد” لقب گرفته، در طول سال و به ویژه در ایام محرم و صفر نیز، میزبان شکوهمندترین و متنوع‌ترین آئین‌های عزاداری است که هر یک ریشه در فرهنگ و زبان خاص خود دارد.

تنوع فرهنگی و زبانی در عزاداری‌ها

حجت الاسلام علیرضا هراتی مطلق، از خادمان باسابقه حسینی در قوچان، در گفت وگو با خبرنگار ما در خصوص مراسم عزاداری قوچانی‌ها در حسینیه حرم مطهر رضوی، به تشریح این تنوع پرداخت و گفت: در شهرستان قوچان، سه تیره اصلی از مردم با فرهنگ‌های متفاوت فارسی، کُرمانج و تُرک در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و هر یک آئین‌های عزاداری ویژه خود را دارند که این موضوع، به غنای فرهنگی مراسم عزاداری در این دیار، افزوده است.

وی درباره عزاداری‌های تُرکی‌زبانان این شهرستان توضیح داد: این آئین، از جذابیت‌های بی‌نظیری برخوردار است زیرا عزاداران حوادث کربلا را مرحله به مرحله و به زبان تُرکی روایت می‌کنند.

هر مرحله، با شیوه‌ای خاص از سینه‌زنی و نوحه‌سرایی همراه است که شور و حال ویژه‌ای به مراسم می‌بخشد.

این شیوه عزاداری در اکثر ایام شهادت اهل بیت (ع) در قوچان برگزار می‌شود و از محبوبیت بالایی در میان اهالی، برخوردار است.

حجت الاسلام هراتی مطلق در ادامه به عزاداری کُرمانجی‌ها اشاره کرد و افزود: زبان کُرمانجی، زبان مردمان شمال خراسان و بخش‌هایی از تُرکیه است و آئین‌های عزاداری کُرمانجی نیز با همین زبان و با شیوه‌های سنتی خاص خود برگزار می‌شود. این عزاداری‌ها که عموماً در مناطق خاصی از شهرستان برگزار می‌شود، نقش مهمی در حفظ و ترویج زبان و فرهنگ کُرمانجی، دارد.

خادم عزاداران حسینی در قوچان، با تشریح عزاداری فارسی‌زبانان این شهرستان، گفت: عزاداری فارسی در قوچان، یک آئین فاخر و سنگین است؛ این مراسم، با حفظ اصالت‌های دیرینه و با بهره‌گیری از نوحه‌ها و سبک‌های سنتی، وقار و معنویت خاصی را به مراسم عزاداری می‌بخشد و همچنان جایگاه رفیع خود را در میان مردم، حفظ کرده است.

ضرورت ثبت و حفظ میراث عاشورایی

حجت الاسلام هراتی مطلق، بر اهمیت ثبت ملی و حفظ این آئین‌های سنتی تأکید کرد و اظهار داشت: آئین‌های عزاداری سنتی قوچان، به عنوان بخشی از میراث معنوی و فرهنگی کشور، باید توسط مراکز فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی و ادارات ارشاد اسلامی،شناسایی، ثبت و صیانت شوند. همانند آئین‌های ملی نظیر تشت گذاری یا نخل‌گردانی که به ثبت میراث فرهنگی رسیده‌اند، ثبت این عزاداری‌ها نیز از انقراض آن‌ها جلوگیری کرده و بقایشان را، تضمینت می‌کند.

وی در ادامه، افزود: علاوه بر ثبت این آئین‌ها، تربیت مداحان و ذاکران جوان نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. این عزیزان، حافظان سینه به سینه این میراث معنوی هستند و با پرورش و آموزش صحیح، می‌توانند این آئین‌های عزاداری را نسل به نسل منتقل کرده و مانع از فراموشی آنها شوند. تجلیل و حمایت از هیئت‌های مذهبی نیز در این مسیر بسیار تعیین‌کننده است.

عزاداری سنتی قوچان در جوار حرم رضوی

وی ادامه داد: حضور هیئت‌های عزاداری قوچان در مشهد و برگزاری این آئین‌های سنتی در جوار حرم مطهر امام رضا (ع)، جلوه‌ای از ارادت قوچانی‌ها به اهل بیت (ع) و امام هشتم (ع) است.

این اقدام نه تنها به آشنایی مردم سایر استان‌ها و شهرستان‌ها با فرهنگ غنی قوچان کمک می‌کند، بلکه به تثبیت و ترویج این آئین‌ها در سطحی گسترده‌تر می‌انجامد.

آستان قدس رضوی نیز در طول سالیان متمادی، پیشگام در حفظ و احیای آئین‌های عزاداری سنتی در سراسر کشور و حتی جهان اسلام بوده است.