این نشست به همت کتابخانه تخصصی علوم قرآن و حدیث سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با حضور دکتر حسین بلخاری قهی، استاد دانشگاه تهران و جمعی از مدیران و کارشناسان این سازمان و علاقه‌مندان، شنبه، 21 تیرماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی این آستان مقدس، برگزار شد.
بلخاری قهی، با ذکر برخی از دلایل ایراد خطبه امام سجاد (ع) در مسجد شام، اظهار کرد: ایراد این خطبه، زمینه انتقام شهدای کربلا را فراهم کرد. در واقع، ارزش این سخنرانی و روشنگری، از خون شهدای کربلا کمتر نیست.
همچنین این خطبه، مملو از حکمت و معرفت است و از آن می‌توان در تربیت و رشد انسان‌ها، بهره برد.

معرفی مضامین و بخش‌های خطبه

این استاد دانشگاه در ادامه، درباره مضامین خطبه امام سجاد (ع)، بیان کرد: باتوجه‌به شرایطی که پس از واقعه غدیر خم ایجاد شد و انشعابات و فرقه‌هایی که در دین اسلام به وجود آمد، در این خطبه بر موضوع امامت و ولایت، تأکید شده است.
وی گفت: این خطبه مشتمل بر پنج بخش است؛ بخش نخست آن پس از حمد و ثنای الهی، دربردارنده معرفی اجمالی خاندان امام سجاد (ع)، است.
سخنران، افزود: بخش‌های دوم و سوم آن نیز شامل این معرفی به‌صورت تفصیلی است؛ چنان‌که ابتدا به معرفی شخصیت نبی مکرم اسلام (ص) و سپس حضرت علی بن ابی‌طالب (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س) و حضرت خدیجه (س)، پرداخته شده و بخش چهارم که مربوط به خطبه امام سجاد (ع) است نیز، به ذکر مصیبت، اختصاص دارد.
وی، ادامه داد: وقتی یزید اوضاع را در مسجد شام خطرناک می‌بیند، باهدف قطع کلام امام سجاد (ع) از مؤذن می‌خواهد، اذان بگوید، اما این امام همام از این موقعیت نیز استفاده کرده و بخش پایانی سخنان خود را مرتبط با اذان، ایراد می‌کنند.
بلخاری قهی، تصریح کرد: خطبه امام سجاد (ع) به حدی تأثیرگذار بود که موجب تحول در جمع حاضر در مسجد شام شد، به‌گونه‌ای که افرادی که در آغاز مراسم در حمایت از یزید، شعار می‌دادند، در پایان خطبه این امام بزرگوار، علیه یزید، شعار دادند.

خوانش و ترجمه خطبه

این استاد دانشگاه تهران، در ادامه ضمن خوانش خطبه امام سجاد (ع) و ترجمه آن، گفت: مخاطب این خطبه، تمامی مردم و نه فقط مسلمانان، بوده است.
از 6 موهبت اعم از علم، بردباری، سخاوت، فصاحت، شجاعت و محبت نیز، در این خطبه نام‌برده‌شده است.
وی، افزود: همچنین به هفت شخصیت شامل نبی مکرم اسلام (ص)، حضرت علی (ع)، حضرت صدیقه کبری (س)، جعفر طیار، حضرت حمزه سید الشهدا (ع)، امام حسن (ع) و امام حسین (ع)، اشاره شده است.
بلخاری قهی، ادامه داد: این خطبه شامل 14 جمله با محوریت پیامبر اکرم (ص) و بیش از 40 جمله با محوریت امام علی (ع) است.
برخی می‌گویند، به دلیل تبلیغات سوئی که نسبت به این امام همام در شام انجام شده بود، در این خطبه بیشتر به امام علی (ع) پرداخته شده است.
به گفته وی، مردم اصل نبوت را در آن زمان قبول داشتند، اما در اصل امامت دچار تردید شده بودند، بنابراین امام سجاد (ع) خواستند تا اصل امامت را در این خطبه، تبیین کنند.
بلخاری قهی همچنین در این نشست تخصصی، به برخی از وقایع تاریخی دشت کربلا از جمله معرفی امام سجاد (ع) به‌عنوان جانشین امام حسین (ع) توسط ایشان و بیعت حاضران با چهارمین امام شیعیان و ایراد خطبه تأثیرگذار و فصیح توسط حضرت زینب (س) در کوفه، اشاره کرد.
وی با تأکید بر نقش و همراهی بانوان کاروان کربلا در کوفه و حتی شام پس از واقعه عاشورا، خاطرنشان کرد: آنچه در کوفه و شام پس از واقعه دشت کربلا اتفاق افتاد، زمینه سقوط امویان را فراهم کرد و در این میان، آغاز این امر در عصر عاشورا، رقم خورد.