سلمان فارسی، شخصیتی با سرگذشتی شگفت‌انگیز، نمادی از حق‌جویی و تلاش برای رسیدن به حقیقت است. او پس از عمری جستجو و پیمودن مسیری طولانی از ایران تا حجاز، گمشده‌ی خود را در آغوش اسلام یافت. سلمان با عمل صالح، پارسایی و ایمان راسخ، در زمره‌ی یاران صدیق پیامبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین علی(ع) قرار گرفت و جایگاه والایی در میان صحابه کسب کرد، تا جایی که رسول خدا (ص) او را از اهل بیت خود خواند: «سلمانُ منّا أهلَ البیت». بی‌شک، ایرانیان باید به چنین شخصیتی افتخار کنند که با رسیدن به مراتب معنوی والا، خدماتی بی‌دریغ به اسلام عرضه داشت و زمینه‌ساز خدمات متقابل ایرانیان به دین مبین شد.

سلمان، که نام اصلی‌اش روزبه یا ماه‌ویه بود، در روستای جی در نزدیکی اصفهان دیده به جهان گشود. روح تشنه‌ی حقیقت در او آرام نگرفت و او را به سفری پرماجرا رهنمون ساخت. او در این سفر، از اسقف‌های مسیحی تعلیم گرفت و با بشارت ظهور پیامبر آخرالزمان در سرزمین عرب آشنا شد. سلمان برای یافتن پیامبر(ص) راهی حجاز شد و با دیدن نشانه‌های نبوتی که در کتاب‌های مقدس و بشارت‌های موسی و عیسی (علیهماالسلام) خوانده بود، به رسالت رسول‌الله (ص) ایمان آورد.

او در مدینه به خدمت پیامبر(ص) رسید و پس از جنگ خندق، با ارائه طرح دفاعی مبتکرانه که مورد تحسین رسول خدا(ص) قرار گرفت، نقش مهمی در نجات مسلمانان ایفا کرد. سلمان در تمامی جنگ‌های دوران پیامبر (ص) حضوری فعال داشت و سابقه‌ی جهاد او از بسیاری از صحابه بیشتر بود. او در محضر رسول خدا (ص) درخشید و با درک و معرفت والای خود، از فیوضات معنوی فراوانی بهره‌مند شد.

پیامبر اکرم(ص) در وصف سلمان فرمودند: «إنّ ربی أمرنی‏ بحبّ أربعة، و أخبرنی أنّه یحبّهم. قیل: یا رسول اللّه! سمّهم لنا. قال: علیّ منهم- یقول ذلک ثلاثا- و أبو ذرّ، و المقداد، و سلمان‏.» (خداوند مرا به دوست داشتن چهار نفر امر فرموده که از جمله آنها علی است - سه بار این جمله را تکرار کردند - و ابوذر، مقداد و سلمان.)

این حدیث تنها گوشه‌ای از مقام و منزلت رفیع سلمان را آشکار می‌کند. در روایات آمده است که او به اسم اعظم خداوند آگاه بود و مقامش از تمامی صحابه بالاتر بود. مطابق روایات شیعه، سلمان هرگز مشرک نبوده و به غیر خدا سجده نکرده است.

پس از رحلت پیامبر (ص)، سلمان با شناخت عمیق، علم و معرفت، وفاداری و عمل به وصیت رسول‌الله(ص)، در زمره‌ی یاران خاص امیرالمؤمنین علی (ع) قرار گرفت و مطیع امر ایشان بود. او با اجازه حضرت، استانداری مدائن را از خلفا پذیرفت و در این جایگاه، با عدالت و تدبیر، در راه گرایش ایرانیان به اسلام تلاش فراوان نمود. سلمان را می‌توان اولین کسی دانست که قرآن کریم را برای فهم ایرانیان به زبان پارسی ترجمه کرد. او در سال 33 هجری قمری در مدائن به دیدار حق شتافت و نامش برای همیشه در تاریخ اسلام و ایران جاودانه شد.

سلمان فارسی؛ زاهدِ اهل بیت، یارِ صدیق

سلمان فارسی، نمونه‌ای از زهد و ساده‌زیستی بود که این رویه را حتی در دوران استانداری مدائن نیز حفظ کرد. درباره‌ی طول عمر سلمان، روایات گوناگونی وجود دارد و برخی او را از معمرین (افراد بسیار سالخورده) دانسته‌اند. بر اساس پژوهش‌های تاریخی، سلمان در سال ۳۳ هجری قمری درگذشت و بنا بر روایتی، امام علی(ع) با طی‌الارض به مدائن رفت و بر پیکر او نماز گزارد و او را به خاک سپرد.

در جریان حفر خندق، هنگامی که مسلمانان مشغول آماده‌سازی برای جنگ بودند، سلمان با سرودن ابیاتی، وفاداری خود را به پیامبر (ص) اعلام کرد. پس از آن، هر قبیله‌ای سلمان را از خود می‌دانست، اما پیامبر (ص) با جمله‌ی مشهور «سلمانُ مِنّا أهلَ البیت»، او را از اهل بیت خود خواند. شیخ مفید نقل می‌کند که پیامبر(ص) در اعتراض به عمر بن خطاب که به بهانه‌ی عرب نبودن سلمان، بر او خرده می‌گرفت، در خطبه‌ای ضمن اشاره به اینکه انسان‌ها از نظر نژاد و رنگ پوست بر یکدیگر برتری ندارند، سلمان را از اهل بیت خود معرفی کرد و این جمله را در مناسبت‌های دیگر نیز تکرار فرمود.

در فضایل سلمان، سخنان فراوانی از پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین(ع) نقل شده و ده‌ها کتاب در این زمینه به نگارش درآمده است. از جمله این فضائل می‌توان به اشتیاق بهشت به علی (ع)، عمار و سلمان، روزی دادن خداوند به مردم به برکت وجود سلمان فارسی و برخی از یاران دیگر مانند ابوذر، عمار و مقداد اشاره کرد. همچنین، روایتی وجود دارد که بیان می‌کند پس از رحلت پیامبر (ص)، جز سه یا چهار نفر در ایمان خود ثابت قدم باقی نماندند.

بر اساس روایتی از پیامبر (ص)، هر کس سلمان را آزار دهد، پیامبر را آزار داده است. سلمان از جمله افرادی بود که به همراه ابوذر و عمار و مقداد، به دعوت امام علی (ع) و با توصیه‌ی ایشان، به دیدار حضرت زهرا (س) رفتند. در آن دیدار، حضرت زهرا(س) به سلمان فرمود: «سه خانم بسیار زیبا غروب یک روز پس از وفات پدرم پیامبر خدا بر من وارد شدند و گفتند از زنان بهشتی هستند به نام‌های «ذرّه» برای ابوذر و «مقدوده» برای مقداد و «سَلمی» برای سلمان و گفتند خداوند بزرگ آنان را برای ابوذر و مقداد و سلمان آفریده است.» سلمان پس از ماجرای سقیفه و شهادت حضرت فاطمه(س)، در تدفین مخفیانه‌ی ایشان شرکت کرد و این نشان از جایگاه ویژه‌ی او نزد اهل بیت(ع) دارد.

سلمان فارسی؛ ستاره‌ای درخشان در آسمان اسلام

سلمان فارسی، شخصیتی بی‌بدیل در تاریخ اسلام، نه تنها صحابه‌ای گرانقدر برای پیامبر اکرم(ص) بود، بلکه با خدمات بی‌شمار خود، نقشی اساسی در گسترش و تثبیت اسلام ایفا کرد. از پیشنهادهای استراتژیک در میدان نبرد تا دیپلماسی سازنده در فتح ایران، از مخالفت با انحرافات سیاسی تا خدمات علمی و تمدنی، سلمان همواره در خدمت اسلام و مسلمین بود.

*نبوغ نظامی: خندق، تدبیری سرنوشت‌ساز

در هنگامه جنگ خندق، زمانی که مشرکان با تمام قوا قصد نابودی اسلام را داشتند، سلمان با پیشنهاد حفر خندق، تدبیری هوشمندانه ارائه داد که تاریخ‌ساز شد. این پیشنهاد، که برگرفته از تجربیات نظامی ایرانیان بود، نه تنها مورد استقبال پیامبر (ص) و مسلمانان قرار گرفت، بلکه باعث شد تا سلمان به عنوان "سلمان منا اهل البیت" شناخته شود.

*نوآوری در جنگ: منجنیق، سلاحی کارآمد

سلمان نه تنها در دفاع، بلکه در تهاجم نیز ایده‌های نوینی ارائه می‌داد. پیشنهاد استفاده از منجنیق در جنگ طائف، نشان از ذهن خلاق و آشنایی او با فنون جنگی داشت. این ابتکار، برای اولین بار در لشکر اسلام مورد استفاده قرار گرفت و تاثیر بسزایی در پیروزی مسلمانان داشت.

*دیپلماسی سازنده: کلید فتح قلوب ایرانیان

در فتح ایران، سلمان با درایت و هوشمندی خود، نقش یک دیپلمات کارآمد را ایفا کرد. او با گفتگو و مذاکره با ایرانیان، آنان را به پذیرش اسلام تشویق کرد و از بروز جنگ‌های سخت و خونریزی‌های بی‌مورد جلوگیری نمود. مذاکرات او در فتح مدائن و استقبال مردم ایران از اسلام، گواهی بر این مدعاست.

*شجاعت سیاسی: فریاد حق در سقیفه

سلمان نه تنها در میدان نبرد، بلکه در عرصه سیاست نیز شجاعانه به دفاع از حق می‌پرداخت. مخالفت صریح او با جریان سقیفه و انتخاب نادرست آن، نشان از بصیرت و تعهد او به ولایت اهل بیت(ع) داشت. فریادهای او در اعتراض به این انحراف، در تاریخ ثبت شده است.

خدمات اجرائی و علمی: استانداری مدائن، فرصتی برای خدمت

پذیرش استانداری مدائن از سوی سلمان، با اجازه و مشورت امام علی(ع)، فرصتی برای خدمت صادقانه به مردم ایران بود. او با زهد و تقوا، مردم را با اسلام ناب آشنا کرد و روش اهل بیت(ع) را به آنان آموخت. تفسیر قرآن به زبان فارسی و دوری از تجملات، از جمله ویژگی‌های بارز دوران استانداری او بود.

ارتباط با امام: دریچه‌ای به سوی هدایت

ارتباط مستمر سلمان با امام علی(ع) و درخواست رهنمود از ایشان در امور مختلف، نشان از جایگاه والای امامت در نزد او داشت. نامه مشهور امام علی(ع) به سلمان در نهج البلاغه، گواهی بر این ارتباط عمیق و تاثیرگذار است.

روایتگری: حافظ میراث نبوت و امامت

سلمان علاوه بر خدمات عملی، در حفظ و انتقال میراث نبوت و امامت نیز نقش بسزایی داشت. روایات فراوانی از او در منابع شیعه و سنی نقل شده است که حاوی درس‌ها و آموزه‌های ارزشمندی برای نسل‌های بعدی است.

در نهایت می‌توان تصریح کرد که سلمان فارسی، شخصیتی جامع‌الاطراف بود که در عرصه‌های مختلف، از نظامی و سیاسی گرفته تا علمی و فرهنگی، به اسلام و مسلمین خدمت کرد. او با زهد و تقوا، شجاعت و بصیرت، و عشق و ارادت به اهل بیت(ع)، الگویی بی‌بدیل برای تمام مسلمانان است.