خبرنگار از همان زمان که کار خود را در ساده‌ترین سطح شروع می‌کند وارد دنیایی از پیام‌ها، پیگیری‌ها، روایت‌ها و مطالبه‌گری‌ها می‌شود. مجموعه آستان قدس رضوی نیز با ایجاد درگاه‌های مختلفی در حوزه رسانه مکتوب، نوین و شبکه‌های اجتماعی، به عنوان بازوی رسانه‌ای در راستای بیان حقایق، سال‌هاست گام برداشته و خبرنگاران متعددی در این حوزه و برای نشر معارف و سبک و سیره رضوی، قلم می‌زنند تا رسالتی انسانی که در همان ابتدا به هر خبرنگاری گفته می‌شود را به عرصه ظهور برسانند.
۱۷ مرداد مصادف با روز خبرنگار، بهانه‌ای شد تا به سراغ برخی از اصحاب رسانه خبرنگاران، عکاسان خبری و روزنامه‌نگاران قدیمی در مجموعه آستان قدس رضوی برویم و با آنها گپ و گفتی کوتاه داشته باشیم و از خبرنگار و رسالت خبری و روزنامه‌نگاری برای تقویت و گسترش فرهنگ رضوی هم‌صحبت شویم.
خبرنگاران رضوی باید محاسن کلام اهل بیت(ع) را به جامعه منتقل کنند
محسن هوشمند، رئیس مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی در پاسخ به این سوال که خبرنگار کیست و چه وظیفه‌ای دارد؟ می گوید: «به طور کلی تعریفی که می‌توان از خبرنگار ارائه داد این است که او واسطه بین مردم و مسئولین است؛ اما اگر بخواهیم دقیق‌تر این نقش را تعریف کنیم باید گفت، خبرنگار یک دیده‌بان اجتماعی است؛ یعنی او در هر موقعیتی که قرار دارد از یک طرف مسائل و چالش‌های جامعه، چه مثبت چه منفی را برای دستگاه‌های حاکمیتی و مسئولین روایت می‌کند و از طرف دیگر خبرنگار به عنوان دیده‌بان، جهت‌دهنده به جریان حرکت یک جامعه هم می‌تواند باشد و می‌تواند با یک نگاه تحلیلگر و انتقادی، رفتار اجتماعی جامعه راجهت‌دهی کند.»
هوشمند ادامه می‌دهد: «ما صرفاً نباید خبرنگار را یک واسطه عادی ببینیم. او هم در رفتارهای حاکمیتی و دستگاه‌های مدیریتی و هم در جهت‌دهی به اهداف اجتماعی و حرکت‌های عمومی جامعه، یک کنشگر است. با این توصیفات خبرنگار را یک عنصر بسیار فعال و پویا در مجموعه نظام می‌بینم که نیاز است مردم و مسئولین نیز نگاه جدی‌تری به این نقش داشته باشند. پیش از اینها، اولین چیزی که در این فضا اهمیت دارد این است که خبرنگار نیز ترسیم درستی از موقعیت و جایگاه خود داشته باشد و آن را در رفتارش به درستی تبیین کند. اگر این اتفاق بیفتد جلوی بسیاری از آفت‌های موجود در فضای رسانه‌ای و اجتماعی گرفته می‌شود؛ هم فهم درستی از جایگاه خبرنگاران در نگاه مردم و مسئولان ایجاد می‌شود، هم شاهد گرایشات غیرمنصفانه و رفتارهای جریانی برخی خبرنگاران نخواهیم بود.»
رئیس مرکز ارتباطات و رسانه آستان قدس رضوی در ادامه ویژگی خبرنگارانی که برای گسترش سبک و سیره رضوی قلم می‌زنند را با اشاره به فرمایشی از امام رضا(ع) اینگونه پاسخ می‌دهد: «امام رضا(ع) می‌فرمایند: «رَحِم الله عبداً اَحیا أمرَنا» یعنی خدا رحمت کند بنده‌ای که امر ما را زنده می‌کند. بعد از حضرت می‌پرسند چطور امر شما زنده می‌شود و ایشان پاسخ می‌دهد: «یتعلَّم علُومَنا و یُعلِّمُها النّاس، فإنَّ النّاس لَو عَلِموا مَحاسِن کلامِنا لاتَّبعونا» یعنی کلام مارا بیاموزد و به دیگران آموزش دهد. اگر مردم محاسن و زیبایی‌های کلام ما را می‌دانستند حتما از ما تبعیت می‌کردند. این کلام به نظرم پاسخی شفاف درباره این موضوع است. اگر فرض بگیریم امروز انسان‌های جهان به مکتب اهل بیت(ع) عمل نمی‌کنند چه آنها که پیروان مکتب نیستند، چه آنهایی که پیرو هستند، حضرت اینجا تصریح کردند اگر چنین اتفاقی می‌افتاد به این دلیل بود که محاسن کلام ما به درستی منتقل نشده است و در ابتدا فرمودند اگر شما می‌خواهید این محاسن کلام را منتقل کنید اولین مرحله‌اش این است که این کلام را خودتان یاد بگیرید.»
هوشمند در ادامه بیان می کند: «به نظر می‌آید خبرنگاری که می‌خواهد مروج سیره رضوی باشد اولین وظیفه‌اش این است که ابتدا خود سیره وجود مبارک امام رضا(ع) را هم در کلام و هم در رفتار بیاموزد و عملی کند. مرحله بعدی این است که ما به عنوان خادمان رسانه‌ای امام رضا(ع) و خادمان فرهنگ رضوی، بتوانیم این آموزه‌ها را به درستی به همه انسان‌ها منتقل کنیم. یکی از جاهایی که شاید ما هنوز نتوانستیم به درستی عمل کنیم همین عدم انتقال صحیح محاسن کلام اهل بیت(ع) به جامعه است که نتیجه آن را نیز با توجه به مسائلی که وجود دارد شاهد هستیم.»
خبرنگار باید قداست حرم و مخاطبش را بشناسد
حسن احمدی‌فرد از جمله روزنامه‌نگاران با سابقه روزنامه قدس است که در حوزه فرهنگ و هنر و خراسان شناسی قلم می‌زند و در میان اهالی رسانه شناخته شده است.
احمدی فرد تعریف‌های کلیشه‌ای از خبرنگار را قبول ندارد و خبرنگار را اینگونه تعریف و توصیف می‌کند: «من از وقتی حرفه خبرنگاری را شناختم به‌نظرم آمد می‌توانم یک حلقه واسط باشم میان رویدادهایی که در جایی اتفاق افتاده و مردمی که مخاطب رسانه هستند و دوست دارند از آن رویدادها مطلع شوند. به طور مشخص معتقدم این موضوع درباره اتفاقات حرم امام رضا(ع) برای آنها که امام را دوست دارند بسیار مهم است. ما حرمی داریم که کانون عشق و علاقه انبوه زائرهاست، چه آنها که در همان لحظه در حرم حضور دارند و چه روح کسانی که مشتاق هستند در آن لحظه خاص در حرم باشند اما جسمشان در جغرافیای حرم نیست. وقتی خبرنگار نقش این حلقه میانی را ایفا می‌کند در نهایت حس شیرین و دلچسبی به مخاطب القا می‌کند که خود سهمی در این حظ معنوی دارد.»
این روزنامه‌نگار و پژوهشگر حوزه خراسان همچنین درباره وظیفه خبرنگاری که در مجموعه رسانه‌های آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند، می‌گوید: «مهمترین نکته‌ای که خبرنگار حریم رضوی باید به آن توجه کند این است که از خود سوال کند وظیفه من چیست و من کجای دنیا ایستاده‌ام؟ او باید موقعیت خود و مخاطب این حریم را بشناسد. بداند حرم کجاست و چقدر برای مخاطب، محتوایی که دریافت می کند مهم است تا بتواند پیام را درست و صحیح منتقل کند. متناسب با این جایگاه و موقعیت، اخبار و گزارشات خود را تنظیم کند.»
احمدی فرد تاکید می‌کند: «وظیفه‌ای که من به عنوان یک خبرنگار باید به آن توجه کنم، درکِ قداست حرم مطهر رضوی است تا بتوانم با آن ارتباط بگیرم. به گمانم خبرنگار اینگونه می‌تواند صفا، صمیمیت و قداستی که در این حریم وجود دارد را به دل‌های مشتاقان امام رضا(ع) منتقل کند. من به عنوان خبرنگاری که در مقطع زمانی شانس حضور در حرم را برای ساعات طولانی داشتم حقیقتا دلم برای این حریم تنگ می‌شود. کاش می‌شد فرصتی برای ما هم که در روزنامه قدس مشغولیم ایجاد شود تا در این جغرافیای قدسی زمان کاری خود را صرف کنیم.»
خبرنگار بایستی منعکس کننده حق و حقیقت باشد
محمد بحریار، مدیر خبر و رسانه‌های نوین آستان قدس رضوی در تعریف و توصیف خبرنگار و نقش آن می‌گوید: «خبرنگار بایستی منعکس کننده حق و حقیقت باشد تا بتواند جریان سازی در این زمینه داشته باشد و امروز مصداق حق و حقیقت، ظلم ستیزی و مبارزه با ظالمان است که نمونه‌های بارز آن را در غزه، فلسطین و اقصی نقاط دنیا مشاهده می‌کنیم. در راس این ظلم‌ها، حکومت‌های مستکبری همچون آمریکا و متحدانش قرار دارند که به دلیل قصاوت و جنایتی که داشتند در میان ملت‌های آزاده جهان رسوا شدند. حال اگر انعکاس خبر، نتواند موجب گفتمان‌سازی شود خبرنگار رسالت خود را انجام نداده است.»
بحریار ادامه می‌دهد: «برای بنده که توفیق تنفس در فضای قدسی حرم امام رضا(ع) را یافتم به نظرم می‌آید خبرنگاران و خادمان رسانه‌ای حریم رضوی باید با تأسی به سیره عملی حضرت که مبارزی دائمی و خستگی‌ناپذیر است را در رأس اقدامات خود قرار دهند و به طور دائم در تکاپو و کنشگری باشند و ما هم در جایگاهی که قرار داریم تلاش می‌کنیم به این سیره پایبند باشیم. حرم مطهر رضوی و مجموعه آستان قدس رضوی با توجه به انتساب مستقیم به حضرت رضا(ع) بسیار مورد توجه و علاقه ارادتمندان و شیفتگان اهل بیت(ع) است که این موضوع، مسئولیت خدمتگزاران رسانه این آستان نورانی را چند برابر می‌کند.»
روایت صحیح و بدون اغراق خبرنگاران از ارادتمندان به امام رضا(ع)
در بخش دیگری از این گزارش به سراغ مهدی شهرآبادی، سردبیر بخش خبر آستان نیوز رفتیم. او معتقد است خبرنگار یعنی روایتگر مسائل و مشکلات عموم جامعه و در حقیقت پلی ارتباطی میان مردم و مسئولان. رسالت مهمی که خبرنگار امروز بر عهده دارد بیان حقیقت و شفاف‌سازی درباره یک موضوع است تا اخبار دروغ و فیک نیوزها جایگاهی در این عرصه نداشته باشند و نتوانند در فضای رسانه‌ای جولان بدهند. در این صورت است که افکار عمومی نسبت به واقعیت و حقایق روشن و زیرساخت‌های حاکمیتی در بخش‌های مختلف توسعه خواهد یافت و امروز مدیران رسانه‌ها باید خود را موظف به تربیت نیروهایی فعال در عرصه رسانه بدانند تا خبررسانی موثری از رویدادها، تحولات و اتفاقات همراه با ایده‌های جدید و راهکارهای سازنده صورت گیرد.»
به گفته سردبیرآستان نیوز، خبرنگار امام رضایی کسی است که تلاشش معرفی سبک و سیره رضوی است و در این باره توضیح می‌دهد: «در جهان امروز که مادیات جای معنویات را گرفته و ارزش‌های انسانی که از طریق مذهب و دین متبلور شده مورد هجمه رسانه‌های دنیای استکبار قرار گرفته‌اند، خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای رضوی، وظیفه سخت و سنگینی به عهده دارند که مهمترین آن معرفی سبک و سیره زندگی ائمه معصومین(ع) به ویژه امام رضا(ع) است تا حقیقت برتر را به مخاطبان عرضه کنند. به عنوان مثال در مشهد و بسیاری از شهرهای مختلف کشور افراد گمنامی وجود دارند که سبک زندگی آنان به سیره رضوی نزدیک است و با پیروی و تبعیت از معارف امام رضا(ع)، زندگی خود را وقف امام، مردم و اسلام کرده‌اند که روایتی از آنها وجود ندارد یا کمتر به چشم می‌خورد. خبرنگاران با روایتگری صحیح و بدون اغراق از این افراد، علاوه بر خلق آثاری بدیع و به یاد ماندنی، به صورت غیر مستقیم به تبیین سبک زندگی رضوی در عرصه رسانه می‌پردازند.»
خبرنگار باید تسکینی بر دردهای مردم باشد
عباسعلی سپاهی یونسی نیز از دیگر روزنامه‌نگاران معروف و با سابقه مشهد است که در روزنامه قدس سال‌هاست مشغول فعالیت است. او درباره جایگاه و نقش خبرنگاران در زمانه کنونی می‌گوید: «خبرنگار از منظر من کسی است که بتواند گرهی از گره‌های مردم را باز کند و تسکینی بر دردهای آنها باشد و بتواند صدای مردم را به گوش مسئولان برساند و جواب هم بگیرد، صرفا به عنوان مسئله بسنده نکند و اگر چنین اتفاقی بیفتد حس رضایتمندی از بودن در حرفه خبرنگاری ایجاد می‌شود که این موضوع در زندگی حرفه‌ای‌ام مصداق دارد. مثلا در گزارشی که چند سال پیش از یک خانواده تهیه کردم و مسائل و مشکلات متعددی داشتند باعث شد نگاه مسئولان به این گزارش جلب شود. وقتی خوشحالی مخاطب را بعد از حل مشکلش دیدم احساس شیرین و خوشایندی در من ایجاد شد و خود را در این خوشحالی سهیم می دیدم.»
سپاهی یونسی که در سرویس‌های مختلف فرهنگی و اجتماعی قلم زده است و تجربه‌های متعددی در حل مشکلات مردم داشته و تلاش خودش نیز در باز کردن گره‌های مردم است با اشاره به رفتار حرفه‌ای خبرنگاران در حوزه مطالبه‌گری بیان می‌کند: «ما امروزه شاهد برخی خبرنگارانی هستیم که فقط عنوان آن را یدک می‌کشند و رسالت واقعی خود را نمی‌دانند. مثلا ما ۲۰۰ هزار شاعر داریم ولی وقتی وارد عمق ماجرا شویم می‌بینیم از این تعداد، تنها ۱۰ شاعر حقیقی داریم که در قله ایستاده‌اند. این را می‌شود به حوزه خبرنگاری نیز تعمیم داد و گفت ما در حوزه‌های مختلف خبرنگاران فراوانی داریم اما تنها تعداد اندکی از آنها وجود دارند که می‌توان به کارشان استناد کرد. فضای مجازی نیز به این مسئله دامن زده است و هر کسی می‌تواند کانال و صفحه‌ای داشته باشد و تقریبا هرچه بخواهد می‌گوید و می‌نویسد. از طرفی مسئولان نیز دیگر مانند قدیم، به این مطالبه‌گری‌ها تن نمی‌دهند و انگار برایشان درخواست‌ها و مطالبات، عادی شده است و به آنها توجه چندانی نمی‌کنند.»
سپاهی ادامه می‌دهد: «شاید بتوان گفت از این منظر که شبکه‌های اجتماعی باعث شدند هر کسی، حرفی که دارد می‌تواند بزند فرصت است اما از یک سو، وقتی می‌بینیم هر فردی نیز خود را مدعی حق و حقیقت می‌داند و با شعار مطالبه‌گری، هر مسئله‌ای را مطرح می‌کند و با دنیای خبر و رسانه به صورت حرفه‌ای آشنا نیست دیگر پایگاه‌های معتبر خبری و هویت خبرنگاران با سابقه و حرفه‌ای آسیب می‌بیند و اعتبار اخبار نیز کم می‌شود.»
خبرنگار تخصصی اهل بیت(ع) همچون مدافع حرم است
جمال رستم‌زاده، رئیس اداره تبلیغات فرهنگی حرم مطهر رضوی که کار در روزنامه شهرآرا و اخبار مشهد و مدیر خبر و رسانه آستان قدس رضوی را تجربه کرده است و هم با دنیای رسانه سنتی و مکتوب آشناست و هم زبان رسانه‌های نوین در شبکه‌های اجتماعی را به خوبی می‌داند رسالت خبری خبرنگار را اینگونه توضیح می‌دهد: «دنیای امروز بیش از هر چیز دیگری نیاز به تبیین دارد. شاید مثل گذشته به واسطه حضور و رونق شبکه‌های اجتماعی، خبرنگارها وظیفه خبررسانی نداشته باشند و مردم اطلاعات و اخبار را از فرد رسانه‌ها و ... بدست می‌آورند و چندان به دنبال منابع رسمی خبر نیستند بلکه بیشتر به دنبال این هستند که خودشان اخبار جدید را کشف و منتشر کنند؛ اما در این میان، نکته‌ای که وجود دارد این است که خبر از دایره رسمی خودش خارج شده و به هر طریقی توزیع می‌شود. در چنین فضایی رسالت اصلی خبرنگار، تبیین خبر، تحلیل خبر و شاید قبل از تبیین و تحلیل خبر، اعلام اینکه کدام خبر درست و کدام نادرست است می‌باشد. لذا بالا بردن سواد رسانه‌ای جامعه از سوی خبرنگاران امر بسیار مهمی است که مقدمه آن، کسب دانش و سواد رسانه‌ای و ارتقای آن توسط خبرنگاران است.»رستم‌زاده با بیان این مطلب که همه فعالان رسانه و خبرنگاران در هر جایی که هستند در ترویج سبک و سیره رضوی و اهل بیت(ع) نقش دارند و این موضوع صرفا به خبرنگاران آستان قدس محدود نمی‌شود بیان می‌کند: «با توجه به اینکه بررسی شبهات و مسائل دینی و معارف اهل بیت(ع) یک امر تخصصی است ما نیازمند وجود خبرنگار تخصصی اهل بیت (ع) در جامعه خبری هستیم. شبهات در حوزه مسائل دینی و معارف اهل بیت (ع) و به تبع معارف رضوی (ع) متنوع و متعدد است لذا یک خبرنگار تخصصی در این حوزه نیازمند تقویت اطلاعات و باورهای خودش و استفاده از منابع مطالعاتی مهم درباره معارف دینی است. خبرنگار بااین کار در واقع از حریم اهل بیت(ع) دفاع می‌کند مشابه مدافع حرمی که در میدان جنگ حضور دارد. چنین خبرنگاری وقتی جلوی شبهات دستگاه اهل بیت(ع) می‌ایستد و مصرّانه مقاومت می‌کند، حتماً از سوی برخی افراد زخم می‌خورد چون با اندیشه‌ها سر و کار دارد و به همین دلیل چه بسا مقام چنین خبرنگاری از مدافع حرم بالاتر و اگر موفق بشود اثرگذاری بیشتری در جامعه خواهد داشت.»
عکس خبری در عصر سرعت و اطلاعات حرف اول را می‌زند
علی کریمی رستگار نیز که با دوربین عکاسی خود روایتگر اخبار حریم رضوی است درباره نقش عکاسان خبری می‌گوید: با توجه به فناوری‌های جدید، گردش سریع اخبار و حضور ما در عصر اطلاعات، عکاس خبری نیز باید پا به پای این موضوع پیش بیاید. از طرفی نمایش وقایع مهم اجتماعی، ورزشی، اقتصادی، سیاسی و ... به صورت مستند و واقعی بیشتر توسط مخاطب دیده و پذیرفته می‌شود، به همین دلیل معتقدم هنوز عکس خبری در انتقال اطلاعات حرف اول را می‌زند و تاثیرگذاری آن می‌تواند از متن و حتی فیلم بر مخاطب بیشتر و عمیق‌تر باشد.
کریمی رستگار که به کریمی بیشتر در میان اهالی رسانه شهرت دارد درباره اثرگذاری یک عکاس خبری در حوزه حریم رضوی بیان می‌کند: «عکس به تنهایی یک رسانه قوی است و اثرگذاری زیادی بر مخاطب دارد، از این رو یک عکاس خبری می‌تواند با دید هنری خود و ثبت مراسم مختلف مذهبی در حرم مطهر رضوی مانند شب‌های احیا، تحویل سال نو، جشن‌های دهه کرامت و ایام اربعین و دهه آخر صفر و شهادت امام رضا(ع) را که در پیش داریم در انتقال حال و هوای معنوی این مناسبت‌ها در حرم، گام موثری بردارد.»
نگاهی که پشت دوربین وجود دارد، وجه تمایز عکاسان از یکدیگر است
علی اکبر شیشه‌چی نیز که جزو عکاسان بین‌المللی است و در حریم رضوی نیز خادم رسانه‌ای است و بیشتر عکس‌هایش رنگ آیینی دارد می‌گوید: عکاس خبری تعریفش مشخص است اما هر کسی نگاه متفاوت و خاصی به رویدادها و جهان دارد و همین، باعث تمایز یک عکاس از دیگری می‌شود. من علاوه بر عکاسی خبری، عکس‌هایم حالت آیینی-مذهبی دارد و همیشه سعی کردم صدِ خود را در هر پروژه‌ای بگذارم و تمام بخش‌ها و حتی حواشی یک رویداد را ثبت کنم. البته عکس‌های آیینی صرفا جنبه خبری ندارد و تصاویر اماکن مذهبی را همیشه در صفحات شخصی خودم به اشتراک می‌گذارم.
شیشه‌چی، رسالت عکاس خبری را همچون خبرنگار می‌داند با این تفاوت که خبرنگار با قلم، رویدادی را به مخاطب عرضه می‌کند اما عکاس خبری، با دوربینش. اما در این میان آنچه مهم است نگاهی است که پشت آن دوربین ایستاده است و می‌خواهد چه تصویری را انتخاب و به مردم نشان دهد. انتخاب زاویه‌ها، نمایش معنای یک رویداد از طریق عکس و تجربه و تخصص عکاس، همه و همه در عکسی که عکاس می‌گیرد بسیار مهم است. رویکرد خبرگزاری و رسانه‌ها نیز در این میان مهم است به همین دلیل است که ما در عکس‌ها و قلم‌ها، روایتی متفاوت از یک رویداد واحد را شاهد هستیم.
این عکاس آیینی درباره عکس‌هایی که می‌توانند روایتگر حال و هوای معنوی حرم باشند توضیح می‌دهد: «آیین‌های معنوی و مذهبی که در حرم مطهر رضوی برگزار می‌شود با نگاه عکاسان، ثبت می‌شود و به دست مخاطب می‌رسد، اما عکاس امام رضایی می‌تواند علاوه بر ثبت رویدادهای آیینی، زیبایی‌های بصری و معماری بناها و حال و هوای زائران و خادمان را نیز به تصویر بکشد که این موضوع، نیازمند صرف وقت و دقت و نگاهی است که عکاس به این حریم رضوی دارد. هر عکاسی دوست دارد بتواند یک سوژه را از زوایا، زمان‌ها و مکان‌های متعدد ثبت کند که این نیاز به حمایت مدیران دارد تا به عکاسان اجازه حضور عکاسان در فضاها و زمان‌های متفاوت بدهند.»
نظر شما