غربالگری یا چکاپ به معنی تشخیص به‌موقع ریسک فاکتورهاست. اگر چکاپی انجام نشود، علامتی پیدا نمی‌شود و کنترلی هم وجود نخواهد داشت به همین دلیل غربالگری همیشه اهمیت دارد.
چکاپ قلب چیست؟
چکاپ یا غربالگری قلب شامل مجموعه‌ای از تست‌ها و ارزیابی‌هایی است که ریسک فاکتورهای شما برای بیماری قلبی را می‌سنجند پیش از اینکه علائم ظاهر شوند. هر چه زودتر عوامل خطر شناسایی شده و مداخله‌های درمانی آغاز شوند، بیشتر می‌توانید احتمال تصلب شرایین را که پیش‌زمینه‌ای برای بیماری قلبی است کاهش دهید. مداخلات درمانی به‌موقع می‌توانند به معنی بی‌نیاز از مصرف دارو نیز باشد؛ زیرا در این زمان اغلب تنها کافی‌ست تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنید تا ریسک فاکتورهای بیماری قلبی را کم کنید.
چکاپ قلب بخشی از یک استراتژی گستردهٔ پیشگیری به نام «پیشگیری آغازین» است؛ یعنی زمانی که پزشکان می‌توانند بررسی کنند که آیا ریسک فاکتورها ایجاد شده‌اند یا نه.
اما چکاپ قلب می‌تواند به پیشگیری‌های دیگر نیز کمک کند، مثل پیشگیری‌های اولیه و ثانویه:
. پیشگیری اولیه: مدیریت ریسک فاکتورها یا عوامل خطر فعلی پیش از اینکه بیماری نمایان شود.
. پیشگیری ثانویه: پیشگیری از وقوع یک سکته دیگر بعد از یک حمله قلبی یا سکته مغزی.
ریسک فاکتورها یا عوامل خطر بیماری قلبی
ریسک فاکتورهای اصلی که پزشکان در چکاپ قلب بررسی می‌کنند:
. فشارخون بالا
. کلسترول بالا
. دیابت نوع دوم
. سیگارکشیدن
این فاکتورها می‌توانند به‌مرورزمان ایجاد شوند و به همین دلیل چکاپ‌های منظم و به‌موقع مهم هستند، حتی اگر احساس کنید کاملاً سالم هستید.
طی یک چکاپ قلب، سابقهٔ بیماری قلبی و عروقی در خانواده نیز بررسی می‌شود. اگر سابقهٔ حمله قلبی یا سکته مغزی و یا دیابت در خانواده داشته باشید، این شاخص‌ها نشان می‌دهند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری قلبی و عروقی هستید و نیاز به چکاپ‌های مکررتری دارید.
چهار مؤلفه اصلی چکاپ قلب و زمان آن
چکاپ و غربالگری قلب فقط مربوط به سنین بالا یا افرادی که علامت دارند نیست. بلکه این چکاپ یک راه پیشگیرانه برای محافظت از سلامتی شما در هر سن و سالی است. شما چه ۲۵ساله باشید و چه ۵۵ساله، شناسایی عوامل خطر و چکاپ‌شدن می‌تواند کمکتان کند از بیماری‌های قلبی دور بمانید و اما چهار مؤلفه اصلی چکاپ قلب:
تست فشارخون
فشارخون بالا زمانی است که نیرویی که خون به دیوارهٔ رگ‌ها و شریان‌ها وارد می‌کند پیوسته بالاست و این موجب می‌شود قلب سخت‌تر از حد نرمال کار کند و به‌مرورزمان منجر به بیماری قلبی خواهد شد.
خوشبختانه سنجش فشارخون بسیار ساده است و دو عدد به دست می‌آید: فشارخون سیستولیک (عدد بالایی) و فشارخون دیاستولیک (عدد پایینی). هر دو عدد مشخص می‌کنند فشارخون شما نرمال است یا نیاز به درمان دارید. حالا چه زمانی باید فشارخون شما چک شود؟ از ۱۸ سالگی باید شروع کنید.
پزشک شما می‌تواند مشخص کند هر چند وقت یک‌بار لازم است فشار خونتان چک شود و همگی بستگی به وضعیت سلامتی شما و سابقهٔ خانوادگی‌تان دارد.
تست کلسترول
بدن شما نیاز به مقداری کلسترول دارد تا سلول‌ها را بسازد و هورمون‌ها را تولید کند، اما کلسترول زیاد می‌تواند پلاک‌هایی در عروق و رگ‌ها ایجاد کند و این پلاک‌ها می‌توانند مسیر جریان خون را تنگ یا مسدود نمایند و خطر بیماری قلبی را بالا ببرند.
آزمایش استاندارد چربی خون:
. توتال کلسترول (مجموع کلسترول خوب و بد)
. کلسترول HDL
. کلسترول LDL
. تری‌گلیسریدها
پزشکان از این اعداد برای بررسی کلسترول بالا استفاده می‌کنند. اگر کلسترول بالا باشد پزشک با استفاده از این اطلاعات تصمیم می‌گیرد که دارودرمانی را شروع کند یا فقط تغییراتی در سبک زندگی کافی‌ست مثل رژیم غذایی و ورزش و کاهش وزن. از چه سنی باید سطح کلسترول بررسی شود:
. آقایان: حداقل یک‌بار بین ۲۰ تا ۲۵ سالگی
. خانم‌ها: حداقل یک‌بار بین ۳۰ تا ۳۵ سالگی
اگر شخصی سابقهٔ کلسترول بالا در خانواده داشته باشد (بیماری زودهنگام عروق کرونری در خانواده یا سابقهٔ حمله قلبی یکی از اعضای نزدیک خانواده در سن جوانی یعنی برای مردها کمتر از ۵۵ سال و برای زن‌ها کمتر از ۶۵ سال)، پزشک مشکوک به انواعی از زمینه‌های ژنتیکی کلسترول بالا می‌شود و دستور به چکاپ‌های مکررتر می‌دهد.
نکته: برخی منابع توصیه می‌کنند که همه افراد از ۲۰ سالگی هر ۴-۶ سال یک‌بار آزمایش کلسترول انجام دهند، بدون تفاوت جنسیتی.
تست گلوکز خون
دیابت نوع دوم زمانی است که بدن یا نمی‌تواند انسولین کافی بسازد یا نمی‌تواند از انسولین به طور مؤثر استفاده کند که به نام مقاومت به انسولین معروف است. انسولین هورمونی است که کمک می‌کند گلوکز از خون وارد سلول‌ها شده و به‌عنوان انرژی مصرف شود. وقتی این فرایند به‌درستی پیش نمی‌رود، گلوکز در جریان خون جمع شده و به‌مرورزمان به قلب آسیب‌زده و خطر بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد. دو تست اصلی که برای بررسی سطح گلوکز خون به کار می‌روند:
. قند خون ناشتا (بعد از ۸ ساعت چیزی نخوردن)
. هموگلوبین A۱c (متوسط گلوکز خون طی ۳ ماه گذشته)
این تست‌ها می‌توانند کنترل گلوکز نرمال، پیش دیابت یا دیابت نوع دوم را شناسایی کنند. بررسی گلوکز خون باید از ۳۵ سالگی شروع شود. افرادی که باید تست گلوکز خون را زودتر شروع کنند شامل آنهایی می‌شوند که شاخص توده بدنی آنها بالای ۲۵ است، سابقهٔ دیابت در خانواده و یا هر ریسک فاکتوری از بیماری قلبی را دارند.
بررسی سابقهٔ سیگارکشیدن
سیگارکشیدن یک ریسک فاکتور اصلی از بیماری قلبی و سکته مغزی است. طی چکاپ قلب پزشک این سؤال‌ها را می‌پرسد:
. آیا سیگار می‌کشید؟
. آیا از ویپ استفاده می‌کنید؟
. آیا از تنباکو بدون دود استفاده می‌کنید؟ (توتونی که بدون استفاده از آتش مورد مصرف قرار بگیرد)
دهه‌ها اطلاعات نشان می‌دهد بین سیگارکشیدن و بیماری قلبی ارتباط واضحی وجود دارد و استفاده از ویپ نیز دراین‌ارتباط بی‌تأثیر نیست، خصوصاً در میان جوانان.
چه زمانی باید برای چکاپ قلب مراجعه کنید؟
غربالگری‌هایی مثل تست کلسترول و فشارخون و قند خون اولین قدم چکاپ قلب هستند؛ اما گاهی پزشک نیاز به جزئیات بیشتری از سلامت قلبتان دارد و اینجاست که پای تست‌ها و اسکن‌های دیگر به میان می‌آید. پزشکان با استفاده از ابزارهایی مانند محاسبه‌گر PREVENT™ میزان ریسک فرد در حمله قلبی یا سکته مغزی را تخمین می‌زنند. این ابزار از اطلاعات مربوط به صدها یا هزاران نفر و فاکتورهایی مانند سن و جنسیت و سطح کلسترول و فشارخون و سیگارکشیدن و دیابت برای تخمین میزان احتمال ابتلای شما به بیماری قلبی طی یک دوره ده‌ساله استفاده می‌کند.
اگر ریسک شما خیلی بالا باشد پزشک دارو تجویز می‌کند و هدف جدی‌تری برای درمان شما در نظر می‌گیرد. اگر ریسک شما تا حدی نامشخص باشد شاید پزشک دستور آزمایش اسکور کلسیم بدهد که به نام اسکن قلب نیز معروف است. این یک اسکن فوری با تابش پایین است که میزان پلاک کلسیم در عروق قلب را بررسی می‌کند و نتیجهٔ آن کمک می‌کند میزان ریسک بیماری قلبی شما طی ۱۰ سال آینده مشخص شود:
. صفر یعنی ریسک بسیار اندک
. یک تا ۹۹ یعنی ریسک کم
. ۱۰۰ تا ۳۹۹ یعنی ریسک متوسط
. ۴۰۰ به بالا یعنی ریسک بالا
عدد اسکن قلب کمک می‌کند زمانی که پزشک در مورد میزان ریسک شما مطمئن نیست، بهتر بتواند این ریسک را مشخص کند؛ اما این یک ابزار غربالگری نیست و برای همه کاربرد ندارد. در افراد جوان‌تر، پلاک معمولاً هنوز کلسیمی نشده است، بنابراین این تست ممکن است پلاک شناور در جریان خون را شناسایی نکند. در این موارد، پزشکان ممکن است از دیگر تست‌های تصویری مثل سونوگرافی شریان کاروتید استفاده کنند تا علائم اولیه پلاک را ارزیابی نمایند.
معیارهای دیگر چکاپ قلب
نرخ ضربان قلب
یکنواخت بدون ضربان قلب به معنی عملکرد سالم قلب است. تعداد ضربان قلب در حالت استراحت به طور نرمال ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه است؛ اما اعداد پایین‌تر نشان‌دهنده فیتنس بهتر قلب و عروق هستند. چک‌کردن نبض در مچ دست یا گردن نیز بررسی مفیدی است. البته یادتان باشد نوسانات ناگهانی ضربان قلب نشان‌دهندهٔ مشکلاتی هستند؛ بنابراین بررسی ضربان قلب نیز شاخص مهمی در سلامت قلب است.
فیتنس بدنی و میزان فعالیت بدنی
یک سبک زندگی فعال، حامی سلامت قلب است. پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری می‌توانند کمک زیادی به سلامت قلب بکنند. اما سبک زندگی بی‌تحرک عملکرد قلب را ضعیف می‌کند؛ بنابراین درنظرگرفتن این فاکتورها هم می‌توانند کمک کنند متوجه شوید قلبتان چقدر سالم است.
بررسی‌های خانگی سلامت قلب
شما در خانه هم می‌توانید وضعیت سلامت قلب خود را تا حدی بررسی کنید. مشاهدهٔ واکنش قلبتان به فعالیت می‌تواند به شما در شناسایی به‌موقع مشکلات قلبی پیش از اینکه جدی شوند کمک کند.
تست پله (ارزیابی اولیه و تقریبی)
بالارفتن از پله‌ها می‌تواند یک ابزار فوری و ساده برای ارزیابی سلامت قلب باشد. اگر می‌توانید تقریباً ۶۰ پله را بدون اینکه به نفس‌نفس‌زدن بیفتید در کمتر از یک دقیقه بالا بروید پس قلبتان قوی است. اما اگر با اندکی فعالیت به‌سختی می‌افتید پس فیتنس قلبتان مشکل دارد.
تست واکنش به فعالیت هوازی
یک قلب سالم خودش را با ورزش به‌خوبی تطبیق می‌دهد. بعد از فعالیت با شدت متوسط، نبض شما باید در عرض یک دقیقه به وضعیت نرمال خود برگردد. اگر این زمان طولانی‌تر شود پس فیتنس قلبتان کاهش یافته است.
یکی از تست‌ها این است که به واکنش قلبتان نسبت به ورزش و فعالیت دقت کنید. این ارزیابی‌های ساده می‌توانند شاخص‌های مهمی در ارزیابی سلامت قلب باشند که هر چند هرگز جایگزین ارزیابی‌های پزشکی نمی‌شوند؛ اما به شما در پیگیری فیتنس قلبتان کمک می‌کنند. تشخیص تغییرات کوچک شما را به سمت عادات سالم‌تر سوق می‌دهند و می‌توانید جلوی مشکلات جدی‌تر را بگیرید.
آیا خواب هم بر سلامت قلب اثر می‌گذارد؟
بله، خواب ناکافی سبب افزایش استرس و فشارخون می‌شود و سلامت قلب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. خواب کافی و باکیفیت حامی سلامت عملکرد قلبتان است.
آیا استرس واقعاً به قلب آسیب می‌زند؟
بله، استرس مداوم سبب افزایش فشارخون و ضربان قلب می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بالا می‌برد. تکنیک‌های آرام‌سازی مثل مدیتیشن باعث عملکرد بهتر قلب می‌شوند.
نظر شما