رایزنی آشکار و پشت پرده میان تهران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هر چند با دست دادن سیدعباس عراقچی و رافائل گروسی مقابل دوربین‌ها در قاهره سرانجام به تفاهم منجر شد، اما چهره عبوس دو طرف هنگام امضای توافق از پیچیدگی‌های موجود بر سر نحوه ادامه همکاری‌ها حکایت دارد. تفاهم جاری در شرایطی حاصل می‌شود که پس از تهاجم مشترک آمریکا و رژیم صهیونیستی به خاک کشورمان، مجلس در مصوبه‌ای هر گونه همکاری با این نهاد را به حالت تعلیق درآورده و حتی علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی هم به صراحت تهدید کرده بود که ایران پس از جنگ به حساب گروسی خواهد رسید! به این وضعیت آشفته باید موضوع فعال‌سازی مکانیسم ماشه را هم افزود. تروئیکای اروپایی ۶ شهریور در نامه‌ای به شورای امنیت چنین درخواستی را داده‌اند و اگر تا ۳۰ روز پس از این تاریخ تهران و طرف مقابل به تفاهمی برای ادامه همکاری نرسند، اسنپ‌بک فعال شده و عملاً تهران و اروپا وارد فاز رویارویی جدی خواهند شد و بر این اساس با توجه به زمان کم باقیمانده تا پایان ضرب‌الاجل؛ تفاهم اخیر را باید گامی مثبت در راستای ادامه مسیر گفت‌وگوها قلمداد کرد.
فرصت تازه تهران به اروپا
با توجه به همین شرایط پیچیده و مبهم، برخی تفاهم اخیر را گذر وزیر خارجه از چراغ قرمز مجلس تعبیر کرده‌اند. در مقابل، عده‌ای معتقدند همین گام در حالت حداقلی را می‌توان به معنای شکست بن‌بست و باز شدن روزنه دیپلماسی قلمداد کرد.
در همین راستا روز گذشته عراقچی به شفاف‌سازی و بیان جزئیات توافق جدید همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پرداخت. اینکه پس از حمله آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران، شرایط جدیدی ایجاد شده و حتماً باید چارچوب جدیدی برای همکاری‌ها ایجاد شود، نگرانی‌های امنیتی ایران را به عنوان نگرانی مشروع پذیرفته و اینکه این نگرانی‌ها باید مورد توجه واقع شود - چارچوب جدید دقیقاً منطبق با قانون مجلس است و چه شروع مذاکره با آژانس و چه بندهای توافق در شورای عالی امنیت ملی مطرح و تصویب شده است - الان هیچ دسترسی‌ای به بازرسان آژانس نمی‌دهیم، براساس گزارشاتی که ایران در آینده خواهد داد در مورد نوع دسترسی‌ها و شکل بازرسی‌ها گفت‌وگو خواهد شد و در نهایت اینکه ادامه حیات این سند به شرط آن است که هیچ اقدام خصمانه‌ای به شمول اسنپ‌بک علیه جمهوری اسلامی صورت نگیرد؛ طبق گفته وزیر امور خارجه این تمام خواسته‌هایی بود که ما از این توافق داشتیم و در آن آمده است.
طبق جزئیات گمانه‌زنی شده، توافق قاهره یک «مودالیتی» (چارچوب اجرایی) موقت بوده که بر اساس سه دور مذاکره اخیر تدوین شده است. ایران ظرف یک ماه پس از امضای چارچوب، گزارشی جامع در مورد ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود (شامل مواد آسیب‌دیده احتمالی از حملات) به آژانس ارائه دهد. پس از گزارش، ایران و آژانس وارد مذاکرات برای تعیین نحوه تأیید گزارش خواهند شد که شامل دسترسی بازرسان آژانس به سایت‌ها و بازرسی‌های میدانی است. این امر به معنای از سرگیری نظارت‌های بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران است. توافق تا
۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴) معتبر است و می‌تواند به عنوان پایه‌ای برای توافق‌های بلندمدت‌تر عمل کند.
خنثی‌سازی سیاست‌های خصمانه
بر این اساس اتفاق اخیر را از چند منظر می‌توان مورد بررسی قرار داد؛ نخست اینکه تفاهم قاهره فرصتی دیگر به دیپلماسی و باز گذاشتن پنجره مذاکره است.
تفاهم جدید آن هم در شرایط متشنج منطقه‌ای و جهانی، فضایی تنفسی را در حوزه دیپلماسی ایجاد کرده که می‌تواند از شدت تنش‌ها بکاهد و به مدیریت اوضاع کمک کند. از سویی در شرایطی که این روزها هماهنگی میان دولت آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه منافع ایران در حوزه‌های مختلف مشهود است و حتی میز دیپلماسی آن‌ها هم بازی نمایشی برای ضربه زدن به ایران بود، رخداد مذکور را شاید بتوان رویکرد تهران برای ادامه دیپلماسی با اروپا بی‌تفاوت به اقدام‌های تیم ترامپ و نتانیاهو دانست. این فرصت دیگر ایران به چشم آبی‌ها برای سنجیدن میزان جدیت و رویکرد مستقل آن‌هاست. در این باره می‌توان به توییت دیروز سیدعباس موسوی دیپلمات کشورمان اشاره کرد که نوشت: «الف) آنچه در قاهره اتفاق افتاد حتماً اقدام دیپلماتیک لازم و مهمی در کاهش تنش با اروپا و آژانس است. ب) مقامات ایرانی به خوبی می‌دانند آمریکا و رژیم صهیونیستی مستقل از اروپا و آژانس استراتژی خاص خود را در قبال تهران دنبال می‌کنند. تکمله: بمب‌گذاری زیر میز دیپلماسی با ایران روش معهود آن‌هاست». تهران به نظر با هدف خنثی‌سازی سیاست‌های خصمانه آمریکا و رژیم صهیونیستی روی باز بودن روزنه دیپلماسی با اتحادیه حساب باز کرده و البته نمی‌توان در مورد اینکه این رویکرد نتیجه‌بخش باشد یا نباشد فعلاً اظهار نظری داشت.
از سویی تأکید عراقچی بر اینکه مذاکرات اخیر از کانال شورای عالی امنیت ملی انجام می‌شود بیانگر این است که کلیت نظام بر موضوع ادامه دیپلماسی با اروپا و آژانس اتمی به رغم دشواری‌های موجود هم‌نظر هستند. گام جدید در مسیر درست برداشته شده بنابراین بهانه‌جویی‌های طرف مقابل را از بین می‌برد و کسانی که برای مقاصد خودشان و سوءاستفاده به دنبال بهانه بودند، این توافق آن‌ها را خلع سلاح می‌کند.
در نهایت این روند از این جنبه مهم است که طبق گفته عراقچی بر اساس شیوه‌نامه و مدالیته جدید ایران و اولویت‌های امنیتی ایران است. با این حال چهره در هم کشیده و عصبانی عراقچی و گروسی هنگام امضا و رد و بدل کردن اسناد تفاهم نشان‌دهنده فضای بی‌اعتمادی گسترده حاکم میان طرفین بوده که چشم‌انداز آن را در ابهام قرار داده است.
نظر شما