پس از ۵۰ سال از اولین تلاش‌ها برای اتصال به عراق و جدی تر شدن این فضا پس از کنلگ زنی معاون اول رئیس جمهور و نخست وزیر عراق، هنوز اتفاق تعیین کننده ای رخ نداده است. این در حالی است که ۸ ماه از وعده داده شده مبنی بر اتمام پروژه در ۱۸ ماه می گذرد. تعلل در راه اندازی این خط سبب افزایش هزینه احداث و ازدست رفتن منافع ملی می شود.
بعد از سال‌ها چشم‌انتظاری در ۱۱ شهریور سال ۱۴۰۲، با حضور معاون اول رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر عراق در نقطه صفر مرزی بین ایران و عراق عملیات اجرایی پروژه ریلی شلمچه - بصره آغاز شد. این پروژه بیش از پنج دهه است که بین دو کشور مطرح بوده؛ اما در این سال‌ها همواره با موانعی روبرو بوده است که در ادامه سیر این فر آینده پرفرازونشیب طی این ۵۰ سال گذشته بیان می شود.
قانون موافقت‌نامه ترانزیت بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری عراق (۵ اردیبهشت ۱۳۴۷)
اولین موافقت‌نامه بین دو کشور در ۵ اردیبهشت ۱۳۴۷ و مجددا در سال ۱۳۵۶ میان دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری عراق درباره اتصال راه‌آهن ایران و عراق است که توافق اولی به دلیل مشکلات سیاسی عراق و دومی نیز به دلیل پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی به اجرا نرسید.
احمدی‌نژاد و راه‌آهن شلمچه - بصره (۱۳۹۰)
بعد از سرنگونی صدام باتوجه‌به افزایش تبادلات اقتصادی و فرهنگی از جمله گردشگری مذهبی ضرورت اتصال ریلی میان دو کشور مجدداً مطرح شد. ازاین‌رو سال ۱۳۹۰ در دوره دوم دولت آقای احمدی نژاد این موضوع در دستور کار قرار گرفت و تفاهم‌نامه‌ای نیز به امضا رسید که بی نتیجه بود.
روحانی و راه‌آهن شلمچه - بصره (۱۳۹۳)
در سال ۹۳ بار دیگر تفاهم‌نامه احداث راه‌آهن شلمچه به بصره میان تهران و بغداد به امضا رسید که بر اساس این تفاهم‌نامه ایران متعهد به طراحی و ساخت یک پل روی اروند شد و همچنین طرف عراقی به احداث ۳۲ کیلومتر خط‌آهن از مرز شلمچه تا ایستگاه راه‌آهن بصره در خاک عراق تعهد داد که مجدداً با کارشکنی از انجام آن سرباز زد.
تفاهم‌نامه ساخت راه‌آهن شلمچه - بصره با عقد قرارداد میان عراق و بنیاد مستضعفان (۴ مهر ۱۳۹۷)
در سال ۱۳۹۷ طرف عراقی به علت عدم توانایی در انجام تعهد خود، پیشنهاد داد تا ایران علاوه بر احداث پل روی اروند، ساخت خط ریلی را هم به عهد گیرد و عراق در انتهای کار، هزینه ساخت خط ریلی را به ایران پرداخت کند.
به این منظور بین دولت دوازدهم و بنیاد مستضعفان تفاهم‌نامه‌ای امضا شد و در این تفاهم‌نامه، بنیاد مستضعفان تعهد کرد که ۶۰ درصد پروژه را تامین مالی کند و پس از بهره برداری هزینه آن را از دولت عراق دریافت کند. تامین مالی احداث پل هم از محل اعتبارات بودجه دولتی که در قانون بودجه سال ۹۷ قرار داشت ساخته شود. کشور عراق هم بنیاد مستضعفان را به عنوان پیمانکار و سرمایه‌گذار این پروژه پذیرفته بود. اما تفاهم نامه به عنوان یک قرارداد الزام آور برای طرف عراقی تلقی نمی شد و بازگشت سرمایه بنیاد مستضعفان قابل تصور نبود. لذا باوجود آنکه از سال ۹۵-۹۶ این پروژه به بنیاد مستضفعان واگذار شده بود تا سال ۱۳۹۹ هیچ اقدامی توسط این مجموعه انجام نگرفت.
مصوبه هیئت وزیران: واگذاری به بخش خصوصی و خروج بنیاد مستضعفان از اجرای پروژه(۱۶ شهریور۱۳۹۹)
هیئت وزیران در جلسه مورخ ۱۶ شهریور ۱۳۹۹، پیشنهاد تغییر سرمایه‌گذار برای قرارداد مشارکت در اجرای پروژه راه آهن شلمچه-بصره را با هدف تسریع در آغاز عملیات اجرایی و فرآیند تأمین مالی پروژه به تصویب رساند. به موجب این مصوبه، شرکت خصوصی «ارزش آفرینان فدک» به عنوان سرمایه‌گذار و تأمین کننده مالی ۱۰۰ درصدی اجرای پروژه مذکور تعیین شد.
وزیر راه: تا یک ماه آینده امکان احداث خط‌آهن شلمچه بصره فراهم می‌شود. (۵ دی ۱۴۰۰)
با تغییر دولت در سال ۱۴۰۰، آقای قاسمی وزیر سابق راه در اولین سفر خود به عراق با ورود آقای میعاد صالحی مدیرعامل شرکت راه آهن با بیان اینکه ازاین به بعد خود شرکت راه آهن جمهوری اسلامی متولی کار خط آهن شلمچه بصره خواهد بود، یک طرفه قرارداد با شرکت «ارزش آفرینان فدک» را لغو کرد. همچنین پس از این سفر درباره راه آهن شلمچه-بصره گفت: « طلسم سال‌ها تفاهم‌نامه و مذاکره شکسته شد. این توافقنامه (جدید) دارای یک زمان‌بندی مشخصی بوده و یکی از بندهای آن این است که طی یک ماه آینده عملاً عملیات اجرایی شروع خواهد شد و در یک ماه آینده بناست که نیروهای متخصص در دو سوی پل برای شروع عملیات مطالعاتی و اجرایی مستقر شوند».
آقای صالحی نیز از توافق دو کشور نسبت به آغاز عملیات اجرایی پروژه بر اساس نقشه راه تفاهم شده خبر داده بود.
مدیرعامل راه‌آهن: موانعی بر سر راه ساخت خط‌آهن شلمچه - بصره وجود دارد. (۲۱ اسفند ۱۴۰۰)
آقای صالحی در یک مصاحبه خبری عنوان کرد: این پروژه به طور طبیعی مثل هر پروژه دیگری موانعی دارد که باید گام‌به‌گام بررسی و برطرف شوند که در این زمینه بررسی‌های لازم انجام شده و تیم‌های عملیاتی که برای هر کدام از حوزه‌های مربوطه تشکیل دادیم. امیدواریم به حول و قوه الهی در آینده موانع یک‌به‌یک برطرف خواهند شد.
این اظهارنظر مدیرعامل راه‌آهن نسبت به وجود موانعی بر سر راه احداث خط‌آهن شلمچه - بصره در حالی است که اوایل دی‌ماه سال ۱۴۰۰ نیز صالحی از آغاز عملیات اجرایی پروژه اتصال ریلی شلمچه - بصره بر اساس نقشه راه تفاهم شده بین ایران و عراق خبر داده بود.
میعاد صالحی: نقشه مسیر عبور این خط ریلی نیز مورد توافق نهایی و امضای معاونین فنی دوطرف قرار گرفت. (۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۲)
مسئولین راه‌آهن دو کشور ایران و عراق از نقشه‌های مصوب و ارائه‌شده، از مرز شلمچه، سکوی مسافری جدید احداث‌شده در مرز شلمچه، مسیر مطالعه شده از مرز تا اروندرود، زمین‌های دو طرف رود و بخش میانی آن (جزیره سندباد) در محل احداث پل و همچنین محل احداث ایستگاه جدید راه‌آهن بصره بازدید کردند.
در ادامه طرفین در خصوص مسیر دقیق عبور خط ریلی از شلمچه تا رودخانه اروند و از رودخانه تا ایستگاه قطار مربوطه، زمان‌بندی گام‌به‌گام اقدامات اجرایی احداث مسیر ریلی شلمچه بصره از جمله زمان‌بندی انجام عملیات مین‌روبی، زمان‌بندی انجام زیرسازی و روسازی خط ریلی از شلمچه تا اروندرود، تحویل زمین جهت مطالعات پایه‌ها و سپس اجرای پل و... تفاهم کردند. نقشه احداث مسیر نیز به‌عنوان پیوست این تفاهم‌نامه به امضای معاونین فنی طرفین رسید.
بازدید صالحی از مرز برای پیگیری پیشرفت پروژه (۲۵ خرداد ۱۴۰۲)
آقای صالحی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی درباره پروژه مهم ریلی ایران و عراق نوشت: امروز نیز در شلمچه، همراه با مدیرعامل راه‌آهن عراق، استاندار بصره و سفیر کشورمان در عراق، پیشرفت پروژه شلمچه بصره را پیگیری کردیم.
آغاز رسمی عملیات اجرایی راه‌آهن شلمچه – بصره (۱۱ شهریور ۱۴۰۲)
عملیات اجرایی راه‌آهن شلمچه بصره بالاخره در ۱۱ شهریورماه ۱۴۰۲در مراسمی با حضور محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور ایران و محمد شیاع السودانی، نخست وزیر عراق در نقطه صفر مرزی آغاز شد. بذرپاش وزیر راه و شهرسازی هم از ساخت خط‌آهن شلمچه - بصره و پل متحرک طی ۱۸ ماه خبر داد.
دیدار وزیر راه و شهرسازی با وزیر حمل‌ونقل کشور عراق (۱۸ فروردین ۱۴۰۳)
آقای بذرپاش عنوان کرد: در جلسه امروز درباره تسریع در تکمیل راه‌آهن شلمچه - بصره و رفع موانع پیشرو گفت‌وگو شد. مناقصه عملیات احداث ۳۲ کیلومتر ریل در کشور عراق برگزار و شرکت آن نیز تعیین شده که البته قرار شد شرکت‌های ایرانی نیز دراین‌خصوص کمک کنند.
آخرین وضعیت راه‌آهن شلمچه - بصره
در حال حاضر حدود ۸ ماه از کلنگ زنی معاون اول رییس جمهور و نخست وزیر عراق می‌گذرد؛ اما تا کنون و در اجرای وعده داده شده مبنی بر راه اندازی این خط در ۱۸ ماه، هنوز خبری از شروع عملیات و ورود افراد و تجهیزات ایرانی به عراق جهت احداث راه آهن شلمچه - بصره منتشر نشده و اتفاق تعیین کننده‌ای در این زمینه رخ نداده است. این در حالی است که تعلل در راه اندازی این خط علاوه بر بی‌اعتبار نمودن تصمیمات دولتی ایران سبب افزایش هزینه‌های احداث و از دست رفتن منافع حاصل از تبادلات اقتصادی و فرهنگی می‌شود.
نظر شما