در شأن شما نیست!

همان سال‌های آغازین دهه۴۰ خورشیدی هم در میان علاقه‌مندان به استاد شهید مطهری، بودند کسانی که می‌گفتند: «شما باید در باب علم و فلسفه بنویسید... نوشتن کتاب داستان در شأن شما نیست». از نظر خودشان بیراه هم نمی‌گفتند. طلبه سابق و روحانی اندیشمندی که از ۴۰ سالگی عبور کرده بود، سخنرانی‌هایش در محافل دانشگاهی و انجمن‌های اسلامی مختلف سخت مورد توجه اهل علم بود، نوشته‌ها و روشنگری‌هایش علیه جریان‌ها و افکار مارکسیستی و التقاطی، نقل محافل می‌شد، از یک سو درباره عرفان و شعر حافظ می‌گفت و از سوی دیگر در نقد کتاب «دو قرن سکوت» می‌نوشت، چه به داستان‌نویسی و قصه‌گویی برای نوجوانان!با این همه، خود استاد مطهری این طور فکر نمی‌کرد... برای همین در آخرین سال‌های دهه۳۰ خورشیدی وقتی تقریباً همه چیز داستان‌نویسی ایران یا به نویسندگان با گرایش‌های چپ و یا به آثار ترجمه‌شده غرب و شرق محدود می‌شد، زمانی که چه بسا داشت میان خانواده‌ها و جوامع مذهبی با هنر داستان‌نویسی فاصله می‌افتاد، تصمیم گرفت به زبان ساده و روان، داستان و حکایت‌های دینی را بنویسد. کارهای نوشتاری دیگرش را موقتاً کنار گذاشت تا جلد اول «داستان راستان» با ۷۵ داستان، سال ۱۳۳۹ منتشر شود. کمتر کسی هم فکر موفقیت و استقبال گسترده از چنین اثری را می‌کرد. در مقدمه جلد نخست داستان راستان و درباره انگیزه نوشتن داستان‌های دینی، استاد متواضعانه گفته بود: «این فکر خواه یک فکر ابتکاری باشد و خواه نباشد از من شروع نشده و ابتکار من نبوده است. در یکی از جلسات هیئت تحریریه شرکت انتشار که از اساتید ادبیات تشکیل می‌شود و اینجانب نیز افتخار عضویت آن هیئت را دارد یکی از اعضا پیشنهاد کرد که خوب است کتابی اخلاقی و تربیتی نگارش یابد ولی نه به صورت بیان بلکه به صورت حکایت و داستان؛ آن هم نه داستان‌های خیالی بلکه داستان‌های حقیقی و واقعی که در کتب اخبار و احادیث یا کتب تواریخ و تراجم (شرح احوال) ضبط شده است... این پیشنهاد مورد قبول هیئت تحریریه واقع شد. سهمی که اینجانب دارد این است که بیش از سایر اعضا این فکر در نظرم مقبول و پسندیده آمد و همان وقت تعهد کردم که این وظیفه را انجام دهم. اثری که اکنون مشاهده می‌فرمایید مولود آن پیشنهاد و آن تعهد است».

انتشار۶۰ ساله

در «داستان راستان» اگرچه از شیوه‌های پیچیده و به اصطلاح مدرن داستان‌نویسی و تکیه زیادی بر فرم خبری نیست، اما کوتاه‌نویسی و ایجاز و انتخاب زبانی ساده و صمیمی برای روایت، نشان می‌دهد نویسنده چقدر خوب مخاطبان کتاب، نیازها و ذائقه‌شان را می‌شناسد. شهید مطهری درباره انتخاب نام برای کتابش هم گفته است: «نام این کتاب را به اعتبار اینکه غالب قهرمانان این داستان‌ها کسانی هستند که راست‌رو و بر صراط مستقیم هستند و در زبان قرآن کریم «صدیقین» نامیده شده‌اند... و از آن جهت هم که معمولاً طالبان و خوانندگان این گونه داستان‌ها افرادی هستند که می‌خواهند راست گام بردارند و این کتاب برای آن‌ها و به خاطر آن‌هاست، ما این داستان‌ها را می‌توانیم داستان راستان بدانیم. گذشته از همه این‌ها، چون این داستان‌ها ساخته وهم و خیال نیست، بلکه قضایایی است که در دنیا واقع شده و در متون کتبی قضایای حقیقی با کمال صداقت و راستی و امانت ضبط شده، از این رو مناسب بود که ماده راستی را در جزء نام این کتاب قرار دهیم». استقبال از انتشار کتاب سبب می‌شود پنج سال بعد جلد دوم داستان راستان هم با ۵۰ داستان منتشر شود. طی سال‌های گذشته، پای داستان راستان به رادیو هم باز شده و شنوندگان در نسخه رادیویی داستان هم استقبال کرده‌اند. در ضمن انتخاب و نگارش داستان‌هایی درباره زندگانی پیامبر(ص) و اهل بیت(ع)، درباره اصحاب آن حضرات و همچنین شخصیت‌ها و دانشمندانی از قبیل ابن‌سینا و غزالی و حتی شخصیت‌های بزرگ و معروف غیرمسلمان به موفقیت و فراگیری بیشتر کتاب کمک می‌کند. همه این‌ها دست به دست هم می‌دهند تا ۲۴بهمن سال ۱۳۴۴ جایزه ویژه «یونسکو» به داستان راستان تعلق بگیرد. در میان بیش از ۸۵ عنوان کتابی که در زمینه‌های مختلف فلسفی، اخلاقی، تاریخ، تربیت، عرفان، اجتماعی و سیاسی، فقه و حقوق و... از شهید مطهری به چاپ رسیده است، خیلی‌ها معتقدند «داستان راستان» با همه سادگی و صمیمیتش یکی از مؤثرترین آثار به شمار می‌رود. اثری که انتشار آن از سال۱۳۳۹ آغاز می‌شود و تجدید چاپ آن تا سال ۱۳۹۸ ادامه پیدا می‌کند!