پارس جنوبی بزرگ‌ترین میدان گازی جهان و مشترک میان ایران و قطر است. کشورمان با ۱۰ سال تأخیر در سرمایه‌گذاری، در سال ۲۰۰۱ برداشت از این مخزن را شروع کرده به همین دلیل هم باوجود اینکه در سال‌های اخیر در تولید جاری گاز از رقیب و همسایه جنوبی خود پیشی گرفته، این گپ و فاصله ۱۰ ساله سبب شده در مجموع آنچه قطری‌ها تاکنون از این میدان برداشت کرده‌اند، بسیار بیشتر از ایران باشد.
قطر طی این ۱۰ سال فاصله حدود ۲۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از این میدان استخراج کرده که به نرخ آن زمان، ارزش آن ۶۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. این میدان دارای حدود هزارو۸۰۰ تریلیون فوت‌مکعب (۵۱ تریلیون مترمکعب) گاز طبیعی درجا و ۵۰ میلیارد بشکه (۹/۷ میلیارد مترمکعب) میعانات گازی است.
ایران اکنون با رکورد ۷۱۵ میلیون مترمکعب تولید به گفته مدیر شرکت بهره‌بردار پارس جنوبی از قطر با تولید روزانه ۶۵۰ میلیون مترمکعب جلوتر است و به‌کندی عقب‌ماندگی خود را جبران می‌کند، اما رقیب هم بیکار ننشسته و یک سرمایه‌گذاری ۲۹ میلیارد دلاری را برای توسعه بخش در اختیار خود موسوم به گنبد شمالی را مصوب کرده و در حال اجرای آن است. این رقم در مقایسه با سرمایه‌گذاری ۹ میلیارد دلاری ایران در سال‌های گذشته رقم بسیار بزرگ و خبر خطرناکی است؛ بنابراین در برنامه هفتم پیش‌بینی‌های خوبی برای عقب نماندن در این رقابت انجام‌گرفته است.
ازاین‌رو برای اطلاع از برنامه توسعه شرکت نفت و گاز پارس جنوبی با مدیرعامل آن، مهندس تورج دهقان در محل این سایت به گفت‌وگو نشستیم.
آقای مهندس، ما یک تأخیر ۱۰ساله در برداشت از پارس جنوبی داریم. لطفاً بفرمایید برای توسعه این مخزن و افزایش تولید چه برنامه‌ای طراحی‌شده است؟
همان‌طور که می‌دانید در حال حاضر نرخ روزانه بهره‌برداری ما در مقایسه با قطر بالاتر است و وضعیت مناسبی داریم که ماحصل سرمایه‌گذاری و تلاش‌های مجموعه صنعت نفت در دهه‌های گذشته بوده و از این حیث به‌عنوان یک دستاورد ملی به آن می‌بالیم.
منابع گاز طبیعی تا یک مقطعی با فشار طبیعی برداشت می‌شود و از مقطعی به بعد فشار طبیعی درنتیجه برداشت افت می‌کند و نرخ تولید هم کاهش می‌یابد. ما در آستانه نیمه دوم عمر این مخزن مشترک هستیم و با افت فشار آن باید تدابیری بیندیشیم و از فناوری‌های روز دنیا استفاده کنیم (تا فشار مخزن را حفظ کنیم) و بتوانیم سطح تولید را بالا ببریم، در غیر این صورت بخش عمده‌ای از ظرفیت ازدیاد برداشت را ممکن است از دست بدهیم.
با این قاعده دو بسته در نیمه‌عمر مخزن تعریف‌شده است. یکی حفاری‌های به‌اصطلاح INFIIL و بین‌چاهی یعنی حفاری چاه‌های جدید که دربسته اول ۳۵ حلقه چاه جدید تعریف‌شده و از چند ماه پیش نیز حفاری آن‌ها شروع‌شده و هم‌اکنون چهار دکل مشغول حفاری فعال در منطقه داریم که به‌زودی و ظرف یکی دو هفته آینده اولین چاه از این گروه وارد مدار تولید خواهد شد. روش دوم فشارافزایی است و با توجه به اینکه مخزن پارس جنوبی در فاصله ۱۲۰ کیلومتری از ساحل و در موقعیت خاصی قرار دارد و گاز استحصالی تا به ساحل برسد، دچار افت فشار می‌شود، باید با کمپرسورهای خاصی این فشار در طول مسیر افزایش پیدا کند؛ چون پالایشگاه‌ها بر مبنای فشار خاصی طراحی‌شده‌اند و در صورت افت فشار فعالیت آن‌ها دچار اختلال می‌شود. این موضوع برنامه فشارافزایی (در مسیر) را الزامی کرده که در قالب هفت هاب دریایی در حال طراحی و برنامه‌ریزی است، پیمانکاران آن انتخاب‌شده‌اند، برآوردها نیز صورت گرفته، شرح‌حال مدون شده، مهندسان و شرکت‌های خارجی هم در شمول این طرح بوده‌اند، اقدامات خوبی در مرحله زیربنایی کار هم انجام‌گرفته و طبق برنامه‌ریزی به‌زودی قراردادهای این طرح با پیمانکاران مهم و بزرگ ایرانی بسته خواهد شد.
چه حجمی سرمایه‌گذاری شده و آیا جذب سرمایه خارجی هم در دستور کار هست؟
طبیعتاً اگر بتوانیم از ظرفیت پروژه‌ها برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی استفاده کنیم یک اتفاق مؤثر است و به کلیت اقتصاد کمک می‌کند، اما متأسفانه به دلیل برخی تنگناها و مسائلی که نیاز به توضیح ندارد مثل تحریم‌ها این اتفاق نیفتاده و جذب سرمایه‌گذار خارجی مشکل است. منابع موردنیاز برای احداث این هفت هاب ۱۷ میلیارد دلار است که با توجه به اهمیت و استراتژیک بودن طرح، خوشبختانه مورد توجه دولت است و برنامه‌ریزی برای تأمین آن صورت گرفته است.
با توجه به سرمایه گذاری قطر، ما چه برنامه‌ریزی داریم که در این رقابت عقب نمانیم؟
ما دومین دارنده ذخایر گاز دنیا و سومین تولیدکننده گاز دنیا هستیم و متأسفانه چهارمین مصرف‌کننده آن که من اسم آن را فرمول ۴-۳-۲ گذاشته‌ام. این نشان می‌دهد باوجود اینکه ما امروز بیش از یک میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌کنیم که ۷۰ درصد آن از پارس جنوبی است، متأسفانه به دلیل مصرف بالا و بی‌رویه با نا ترازی شدید مواجه‌ایم.
به همین دلیل طبق برنامه هفتم توسعه باید ۳۰۰ میلیون مترمکعب طی چهار تا پنج سال آینده به ظرفیت تولید اضافه کنیم که تکلیف بسیار سنگینی است. از این حجم باز افزون‌بر ۷۰ درصد کار یعنی ۲۵۰ میلیون مترمکعب بر عهده شرکت نفت و گاز پارس گذاشته‌شده که علاوه بر مقوله فشارافزایی باید از محل توسعه دیگر میدان‌هایی مثل میدان کیش، میدان پارس شمالی، میدان فرزاد میدان گلشن، میدان فردوسی و بلال و... است و طبق برنامه‌ریزی مهندسان ما، امکان تحقق آن را در چهار تا پنج سال آینده در سطح حداقل ۱۵۰ میلیون مترمکعب از توسعه میدان‌ها دیگر ممکن می‌دانیم. برنامه‌ریزی دقیقی در این حوزه انجام‌شده و امیدواریم در پایان اولین دوره، میدان‌هایی که اشاره کردم فاز اولشان به تولید رسیده باشد و بخشی از ناترازی جبران شود.
این ۱۵۰ میلیون مترمکعب اضافه‌تولید ظرف چهار، پنج سال آینده که البته کمتر از تکلیف برنامه هست هم با توجه به افزایش بی رویه مصرف نمی‌تواند کمکی به کاهش ناترازی در برابر رشد مصرف بکند. آیا به بهینه‌سازی مصرف هم در برنامه توجهی شده؟
این نکته بسیار مهمی است که اشاره کردید. این بخش شاید از بخش تولید و توسعه هم مهم‌تر باشد. موضوعی که در سال‌های گذشته کمتر موردتوجه قرارگرفته و از آن غفلت شده است. ما هرچه تولید را توسعه دهیم، همان‌طور که به نقل از آقای وزیر اشاره کردید، بخش مصرف و تقاضا آن را می‌بلعد و توسعه نمی‌تواند نیاز را برطرف کند.
خوشبختانه به‌تازگی اقدام خوبی انجام‌گرفته و اولاً به‌عنوان یک مفهوم این موضوع، در سطح عالی دولت جدی‌تر از همیشه موردتوجه قرارگرفته که بیشتر از تولید باید به بهینه‌سازی و مدیریت مصرف توجه کنیم. این البته در حوزه مسئولیت ما نیست، ولی اخیراً اقدامی که صورت گرفته؛ سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت طبق تکالیف برنامه هفتم باید به سطح معاونت رئیس‌جمه��ر ارتقا یابد و مقدمات این طرح هم آماده‌شده است.
این گام اولی است که بر مبنای آن باید سیاست‌گذاری انجام شود و مدیریت تقاضا به‌گونه‌ای باشد که ما به‌تدریج بتوانیم شاخص شدت انرژی‌مان را که میزان انرژی مصرفی برای تولید یک واحد جی‌دی‌پی است را کاهش دهیم. از شاخص جهانی به‌شدت فاصله‌داریم و این گرفتاری اگر حل شود، بخش عمده مشکلات ما در بخش ناترازی هم حل خواهد شد.
نظر شما