نظام فعلی یارانه انرژی در ایران، نه‌تنها عادلانه نیست، بلکه به افزایش مصرف بی‌رویه، فشار بر منابع ملی و ناترازی انرژی دامن زده است. در شرایطی که دولت سالانه میلیاردها دلار یارانه برای حامل‌های انرژی پرداخت می‌کند، افرادی که دارای چندین خودرو، خانه‌های بزرگ و پرمصرف یا امکانات رفاهی گسترده هستند، بیشترین بهره را از این یارانه می‌برند. در مقابل، اقشار کم‌درآمد که مصرف کمتری دارند یا فاقد خودروی شخصی هستند، عملاً از یارانه کمتری برخوردار می‌شوند.
این توزیع ناعادلانه یارانه‌ها همواره مورد انتقاد کارشناسان بوده است، زیرا نه‌تنها مصرف بی‌رویه را تشویق می‌کند، بلکه فشار زیادی بر منابع مالی دولت وارد کرده و فرصت توسعه زیرساخت‌های انرژی را از بین برده است. در این میان، مدل جدید سهمیه‌بندی انرژی بر اساس هر فرد، به‌عنوان راهکاری برای برقراری عدالت و بهینه‌سازی مصرف مطرح شده است. در این مدل، به‌جای تخصیص یارانه بر اساس میزان مصرف، هر فرد مقدار مشخصی از انرژی دریافت خواهد کرد.
محمد میرزایی، عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، در این گفت‌وگو، به بررسی مزایا، چالش‌ها و تأثیرات اقتصادی و اجتماعی این مدل پرداخته و توضیح می‌دهد که چگونه این سیستم می‌تواند به کاهش مصرف بی‌رویه، مدیریت بهتر یارانه‌ها و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند.
مشکل اصلی در توزیع یارانه انرژی چیست؟
وی در ابتدای گفت‌وگو، به ایرادات مدل فعلی یارانه انرژی اشاره کرده و تأکید می‌کند: این سیستم، مصرف بی‌رویه را تشویق کرده و ناعدالتی را در بهره‌مندی از منابع ملی افزایش داده است.
در مدل فعلی، هرچه بیشتر مصرف کنیم، یارانه بیشتری دریافت می‌کنیم. این سیستم باعث شده که پرمصرف‌ها سود ببرند و کسانی که صرفه‌جویی می‌کنند، سهم کمتری داشته باشند. نتیجه این سیاست، تشدید مصرف بی‌رویه، افزایش ناترازی انرژی و فشار بر بودجه عمومی کشور بوده است. نماینده مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: مدل جدید، می‌تواند این مشکل را حل کند و یارانه‌ها را به‌طور عادلانه‌تری توزیع نماید.
در این مدل، هر ایرانی سهم مشخصی از انرژی خواهد داشت. این یعنی اگر خانواری مصرف بیشتری از حد تعیین‌شده داشته باشد، باید سهمیه مازاد را از دیگران خریداری کند. این باعث خواهد شد که افرادی که کمتر مصرف می‌کنند، بتوانند مازاد سهمیه خود را بفروشند و از یارانه انرژی به نفع خود استفاده کنند.
یارانه انرژی به‌ازای هر فرد؛ چگونه کار می‌کند؟
میرزایی توضیح می‌دهد که در این مدل، یارانه نه بر اساس میزان مصرف، بلکه به‌طور مساوی به هر فرد تعلق می‌گیرد. در سیستم جدید، سهم هر فرد از انرژی مشخص خواهد بود. این سهم می‌تواند به‌صورت اعتباری در حساب انرژی افراد ثبت شود. اگر فردی کمتر از سهم خود مصرف کند، می‌تواند مازاد آن را بفروشد، اما اگر بیش از سهم تعیین‌شده مصرف کند، باید هزینه واقعی آن را پرداخت کند. وی تأکید می‌کند: این روش، انگیزه‌ای برای کاهش مصرف و استفاده بهینه از انرژی ایجاد خواهد کرد.
وقتی مصرف انرژی هزینه‌بر شود، مردم بیشتر به دنبال راهکارهایی برای کاهش مصرف خود خواهند بود. این مدل باعث می‌شود که خانوارها بهینه‌تر از انرژی استفاده کنند و به سمت روش‌های صرفه‌جویی در مصرف بروند.
بنزین یکی از مهم‌ترین حامل‌های انرژی است که در ایران با یارانه قابل‌توجهی عرضه می‌شود. میرزایی در این زمینه خاطرنشان می‌کند: در حال حاضر، کسی که چندین خودرو دارد، چندین برابر یک فرد بدون خودرو از یارانه بنزین استفاده می‌کند. این سیستم، علاوه بر ایجاد نابرابری، باعث افزایش مصرف بی‌رویه و قاچاق سوخت نیز شده است.
وی ادامه می‌دهد: در مدل جدید، سهمیه بنزین بر اساس تعداد افراد توزیع خواهد شد، نه تعداد خودروها. در این مدل، هر ایرانی سهم مشخصی از بنزین خواهد داشت. اگر کسی خودرو نداشته باشد، می‌تواند سهمیه خود را بفروشد. این کار باعث می‌شود که یارانه بنزین به‌طور عادلانه‌تری توزیع شود و همه مردم، نه‌فقط دارندگان خودرو، از آن بهره‌مند شوند.
نماینده مجلس شورای اسلامی تأکید می‌کند: این روش، علاوه بر ایجاد عدالت، می‌تواند مصرف بی‌رویه را کاهش دهد. کسانی که بیشتر از خودروی شخصی می‌کنند، باید سوخت موردنیاز خود را از بازار خریداری کنند. این موضوع، باعث کاهش سفرهای غیرضروری و استفاده بیشتر از حمل‌ونقل عمومی خواهد شد.
تأثیرات اقتصادی و اجتماعی سهمیه‌بندی انرژی بر اساس کدملی
یکی از مهم‌ترین مزایای این مدل، کاهش فشار مالی بر دولت و مدیریت بهتر منابع ملی است. میرزایی در این زمینه توضیح می‌دهد: سالانه میلیاردها دلار یارانه انرژی پرداخت می‌شود که بخش عمده‌ای از آن، نصیب پرمصرف‌ها می‌شود. با اجرای مدل جدید، دولت می‌تواند این منابع را بهتر مدیریت کند و بخشی از آن را صرف توسعه زیرساخت‌ها، بهینه‌سازی مصرف و حمایت از اقشار آسیب‌پذیر نماید.
نماینده مجلس شورای اسلامی خاطرنشان می‌کند: با اجرای این سیستم، مردم تشویق می‌شوند که مصرف خود را مدیریت کنند، از انرژی بهینه‌تر استفاده کنند و در صورت امکان، به سمت انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر حرکت کنند. اگر این طرح به‌درستی اجرا شود، ایران می‌تواند نه‌تنها بحران ناترازی انرژی را مدیریت کند، بلکه گامی مهم در مسیر عدالت اجتماعی و اقتصادی بردارد.
وی در پایان افزود: مدل فعلی یارانه انرژی، باعث تشویق مصرف بی‌رویه و افزایش نابرابری شده است. افرادی که بیشتر مصرف می‌کنند، سهم بیشتری از یارانه دریافت می‌کنند، درحالی‌که خانوارهای کم‌مصرف و افراد بدون خودرو، عملاً از یارانه کمتری برخوردار هستند. مدل جدید که یارانه انرژی را به هر فرد اختصاص می‌دهد، می‌تواند این ناعدالتی را برطرف کند. در این مدل، هر فرد سهم مشخصی از انرژی خواهد داشت و پرمصرف‌ها باید هزینه واقعی مصرف خود را بپردازند. به طور خلاصه؛ توزیع ناعادلانه یارانه انرژی موجب شده پرمصرف‌ها بیشترین بهره را ببرند، درحالی‌که اجرای سهمیه‌بندی انرژی بر اساس کد ملی می‌تواند علاوه بر کاهش مصرف بی‌رویه، عدالت را برقرار سازد و از هدررفت منابع ملی جلوگیری کند و موجب ایجاد صرفه اقتصادی در بهینه‌سازی مصرف خانواده‌های ایرانی شود.
نظر شما