سیاستگذاری فرهنگی در ایران، به مانند سنگ بنای هویت ملی و انسجام اجتماعی، همواره نقش حیاتی در شکل‌دهی به ارزش‌ها، باورها و سبک زندگی ایرانیان ایفا کرده است.

با این حال، در دهه‌های اخیر تحولات شتابان جهانی، ظهور فناوری‌های نوین ارتباطی و تغییرات عمیق در نیازها و انتظارات جامعه، ضرورت بازنگری در الگوهای سیاست‌گذاری فرهنگی را به مسئله‌ای اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است. برای تحول در این عرصه لازم هست سه محور را مورد نظر قرار دهیم: محور نخست چالش‌های سیاستگذاری فرهنگی، محور دوم علل نیاز به اصلاحات و محور سوم راهکارهای پیشنهادی.

در حوزه چالش‌ها، شکاف نسلی و گسست ارزشی، بزرگترین چالش پیش‌روی فرهنگ در ایران اسلامی است، نسل جدید در ایران با دسترسی بی‌سابقه به فضای مجازی و محتوای جهانی، از یک نسل صرفا مصرف‌کننده به نسلی مطالبه محور و پرسشگر تبدیل شده است. لذا لزوم گفتگوی مستقیم با جوانان در طراحی سیاست‌ها را آشکار می‌سازد و بنابر فرمایش حضرت امام خامنه‌ای که تبیین واجب قطعی و فوری است لازم است در حوزه فرهنگ نیز چنین باشد. البته نباید فراموش کنیم که فرهنگ هوایی است که تنفس می‌کنیم، بنابراین لازم است بیش از پیش به آن توجه شود.

چالش بعدی که پیش‌روی سیاستگذاری فرهنگی در ایران است؛ تهاجم فرهنگی و مصرف کنندگی نسل نو در حوزه فرهنگ است و چالش سوم کمرنگ شدن نقش نهادهای مردمی، در اجرای پروژه‌های فرهنگی است بطوری که خلاقیت بخش خصوصی و گروه‌های مردم نهاد را محدود کرده است و نتیجه این شده است که فرهنگ از حوزه مردم به حوزه دولت انتقال یابد.

بنابراین ضرورت اصلاح سیاستگذاری فرهنگی بیش از پیش رخ می‌نمایاند.

۱. از آنجا که فرهنگ پدیده‌ای پویا و زنده است و در ذات خود با تحولات اجتماعی، اقتصادی و تکنولوژیک همگام می‌شود. سیاست‌های ایستا نه تنها پاسخگوی نیازهای امروز نیستند بلکه به حاشیه رانده شدن هسته‌های مردمی از جریان اصلی جامعه می‌انجامند.

۲. تمرکزگرایی در تهران و کلانشهرها، موجب محرومیت مناطق مرزی و روستایی از مشارکت در تولید و مصرف فرهنگی شده است. اصلاح سیاست‌ها باید مبتنی بر توزیع عادلانه امکانات و توجه به تنوع قومی_مذهبی کشور باشد و بازتعریف هوشمندانه، فرهنگ اسلامی ایران در چارچوب ارزش‌های بومی، فرهنگ اسلامی ایرانی به عنوان بازیگری فعال در عرصه بین‌المللی مطرح کرد. موفقیت ما در برنامه محفل در چارچوب دیپلماسی قرآنی نمونه بارز این ظرفیت است که باید به آن پرداخته شود.

خب راهکار چیست؟ بارها و بارها مقام معظم رهبری به لزوم حضور مردم در همه عرصه‌ها و مردمی بودن انفلاب اسلامی اشاره و تاکید کرده‌اند؛ بنابراین راهکار در حوزه اصلاح سیاستگذاری فرهنگی نیز در این چارچوب می‌گنجد یعنی حکمرانی فرهنگی مردم پایه، که در آن جامعه مدنی، گروهای محلی و شهروندان عادی بعنوان بازیگران اصلی در شکل‌دهی، اجرا و نظارت بر فرآیندهای فرهنگی مشارکت می‌کنند.

راهکار بعدی دیپلماسی فرهنگی فعال است به معنای استفاده از ظرفیت‌های ایران در حوزه‌های ادبیات، سینما، هنرهای تجسمی، قرآن و مذهب برای تعامل سازنده با دیگر کشورهاست. سرمایه‌گذاری بر آموزش فرهنگی راهکار سومی هست که باید جز سیاست‌های فرهنگی قرار گیرد و در مدارس به آن پرداخته شود. و راهکار چهارم ورود به سیاست‌های گفتگو محور است با ایجاد شوراهای مشورتی متشکل از نخبگان فرهنگی، جامعه‌شناسان و نمایندگان جوانان برای طراحی سیاست‌های پایدار.

در انتها باید یادآور شوم که همه اصلاحات باید در چارچوب اصول و قوانین صورت پذیرد و نظارت دائم صورت پذیرد تا تصمیمات از حدود و ثغور اصول تخطی نکند.