برای برخی افراد، رسیدن به این خانه آسان نیست. کلمات برایشان به پنجره‌هایی بسته می ماند که تنها با تلاش و راهنمایی متخصصان باز می‌شوند. گفتار درمانگران با دانش و همراهی، مسیر رسیدن به ارتباط مؤثر را هموار می‌کنند؛ مسیری که از دل سکوت تا روشنای کلام امتداد دارد. یکم اردیبهشت، روز ملی گفتاردرمانی، یادآور نقش عمیق این رشته در زندگی انسان‌هایی‌ست که در جست و جوی صدا، معنا و ارتباط‌اند.
نقش حیاتی گفتاردرمانگران در درمان اختلالات
آذین گلمرادی‌زاده، دبیر انجمن علمی گفتار درمانی ایران بابیان اینکه گفتاردرمانی یکی از شاخه‌های مهم توانبخشی و از زیرمجموعه‌های رشته‌های علوم پزشکی به‌شمار می‌رود، به خبرنگار ما می‌گوید: متخصصان گفتاردرمانی با بهره‌گیری از دانش خود، به ارزیابی و درمان طیف گسترده ای از اختلالات گفتاری، زبانی و بلعی در گروه‌های سنی مختلف می‌پردازند. از جمله مهم‌ترین اختلالاتی که گفتاردرمانگران به درمان آن‌ها مشغول‌اند، می‌توان به لکنت زبان، اختلالات تلفظی، اختلالات صوت مانند گرفتگی صدا و مشکلات حنجره اشاره کرد. در حوزه اختلالات بلع، این متخصصان به ویژه در درمان نوزادان، کودکان و بزرگسالانی که پس از آسیب‌های مغزی دچار مشکلات بلع شده‌اند، نقش مؤثری ایفا می‌کنند. همچنین درمان اختلالات عصبی گفتاری نظیر دیس‌آرتری و آپراکسی از جمله خدمات تخصصی آنان است.
به گفته گلمرادی‌زاده، گفتاردرمانگران همچنین در بهبود مهارت‌های ارتباطی کودکانی که با تأخیر رشدی در گفتار و زبان مواجه هستند، یا مبتلا به شرایطی نظیر اوتیسم، سندروم داون، کم‌شنوایی، فلج مغزی و سایر اختلالات رشدی هستند، فعالیت دارند. این خدمات به ارتقای کیفیت زندگی این افراد و بهبود توانمندی‌های ارتباطی آن‌ها کمک شایانی می‌کند.
گفتاردرمانی؛ رشته‌ای محدود اما حیاتی
او می گوید: علاقه‌مندان برای ورود به این رشته باید از طریق آزمون سراسری و با کسب رتبه‌ای مناسب، در انتخاب رشته شرکت کنند. گفتاردرمانی تنها در تعداد محدودی از دانشگاه‌های دولتی ارائه می‌شود و در حال حاضر صرفاً در مقطع کارشناسی دانشجو می‌پذیرد. دانش‌آموختگان این رشته پس از فارغ‌التحصیلی می‌توانند با دریافت مجوزهای لازم، مطب شخصی خود را راه‌اندازی کنند یا در کلینیک‌های تخصصی گفتاردرمانی، بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی و یا مجموعه‌های درمانی دیگر مشغول به کار شوند. این رشته به دلیل نقش کلیدی در بهبود کیفیت زندگی بیماران دارای اختلالات گفتار، زبان و بلع، از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی معتقد است: بازار کار رشته گفتاردرمانی در سال‌های اخیر با روندی رو به رشد همراه بوده و چشم‌انداز مناسبی برای فارغ‌التحصیلان این حوزه ترسیم می‌کند. یکی از دلایل اصلی این موضوع، روند سالمند شدن جمعیت کشور است؛ عاملی که به افزایش شیوع اختلالات گفتاری و بلعی در میان سالمندان منجر می‌شود و ضرورت حضور متخصصان گفتاردرمانی را بیش از پیش آشکار می‌سازد. از سوی دیگر، رشد قابل توجه اختلالاتی همچون اوتیسم و افزایش تعداد کودکانی با مشکلات ارتباطی که ناشی از تغییر سبک زندگی و کاهش تعاملات اجتماعی است، تقاضا برای خدمات توانبخشی گفتار را افزایش داده است. گفتاردرمانگران می‌توانند در طیف وسیعی از مراکز درمانی و آموزشی از جمله کلینیک‌های خصوصی، بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی، مدارس استثنایی و مراکز ویژه کودکان با نیازهای خاص فعالیت داشته باشند. همچنین امکان تأسیس مطب شخصی برای این گروه تخصصی نیز وجود دارد.
عوامل مؤثر بر روند موفقیت‌آمیز درمان گفتار و زبان
دبیر انجمن علمی گفتار درمانی ایران با بیان اینکه مدت زمان و میزان موفقیت در درمان اختلالات گفتاری، زبانی و بلعی به مجموعه‌ای از عوامل بستگی دارد، توضیح می‌دهد: هرچه درمان در سنین پایین‌تر و در مراحل ابتدایی اختلال آغاز شود، شانس بهبودی کامل و مؤثر بیشتر خواهد بود. همچنین همراهی و مشارکت فعال خانواده در فرآیند درمان، به‌ویژه در کودکان، نقشی کلیدی در تثبیت نتایج درمانی و تسریع روند بهبودی دارد.
وی ادامه می دهد: درمان در حیطه گفتاردرمانی و توانبخشی همیشه به بهبودی کامل منجر نمی‌شود؛ به عنوان مثال، در بیمارانی که دچار آفازی شدید یا آسیب‌های مغزی گسترده هستند، معمولاً بهبود کامل امکان‌پذیر نیست. با این حال، گفتاردرمانی می‌تواند با آموزش مهارت‌های ارتباطی جایگزین به این افراد، به طور مؤثر در بهبود تعاملات اجتماعی و عملکرد روزمره آن‌ها تأثیرگذار باشد. در عین حال، اختلالاتی همچون اختلالات تلفظ، تأخیر در رشد گفتار و زبان کودکان، و همچنین لکنت زبان، از جمله مواردی هستند که در صورت رعایت تمامی فاکتورهای درمانی، به‌ویژه آغاز به‌موقع فرآیند درمان و مشارکت فعال خانواده، احتمال رسیدن به بهبودی کامل در آن‌ها بسیار بالا خواهد بود.
از نبود آگاهی عمومی تا خلأ نیروی متخصص
او با تاکید براینکه گفتاردرمانگران در ایران با چالش‌های متعددی در مسیر ارائه خدمات تخصصی خود مواجه‌اند اظهار می‌کند: یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، آگاهی پایین مردم و حتی برخی پزشکان از نقش و اهمیت گفتاردرمانی در بهبود اختلالات گفتار، زبان و بلع است. این ناآگاهی موجب می‌شود بسیاری از بیماران دیرهنگام یا در مواردی اصلاً به گفتاردرمان مراجعه نکنند. از دیگر مشکلات این حوزه می‌توان به نبود پوشش بیمه برای بخش قابل توجهی از خدمات گفتاردرمانی اشاره کرد؛ مسئله‌ای که بار مالی زیادی را به خانواده‌ها تحمیل می‌کند و در مواردی مانع ادامه درمان بیماران می‌شود. همچنین کمبود گفتاردرمانگر متخصص در شهرهای کوچک و مناطق کم‌برخوردار، یکی دیگر از موانع اساسی در دسترسی عادلانه به خدمات توانبخشی گفتار در سطح کشور است.
در کنار این موارد، دخالت افراد غیرمتخصص در این حوزه نیز از چالش‌های جدی است که می‌تواند روند درمان را مختل کرده و سلامت بیماران را به خطر بیندازد.
گلمرادی‌زاده همچنین خاطرنشان می‌کند: با توجه به افزایش استفاده مردم از فضای مجازی، یکی از مؤثرترین راهکارها برای ارتقای آگاهی عمومی درباره نقش و اهمیت گفتاردرمانی، تولید محتواهای آموزشی هدفمند در بسترهای آنلاین و شبکه‌های اجتماعی است. این محتواها می‌توانند به زبان ساده و کاربردی، نقش گفتاردرمانگران را در درمان اختلالات مختلف برای عموم مردم توضیح دهد و موجب گسترش شناخت عمومی نسبت به این رشته شوند. در کنار آن، برگزاری کمپین‌های اطلاع‌رسانی در مراکز آموزشی، از جمله مدارس، مهدکودک‌ها و مراکز درمانی، می‌تواند نقش مؤثری در افزایش آگاهی والدین، معلمان و مراقبان سلامت کودکان ایفا کند. این کمپین‌ها با ارائه مشاوره‌های ابتدایی و اطلاعات کاربردی، مسیر مراجعه به موقع به گفتاردرمانگران را هموار می‌سازند.
او می‌افزاید: همچنین آموزش هدفمند پزشکان عمومی، متخصصان حوزه توانبخشی و سایر گروه‌های پزشکی که با بیماران دارای اختلالات گفتاری و زبانی در ارتباط هستند، یکی دیگر از گام‌های مهم در ارتقای تعامل بین‌رشته‌ای و تسریع ارجاع بیماران به مراکز تخصصی است.
افزون بر این، راه‌اندازی طرح‌های مشاوره رایگان و خدمات داوطلبانه در مناطق کم‌برخوردار، نه‌تنها می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات گفتاری در این مناطق کمک کند، بلکه موجب آشنایی بیشتر ساکنان مناطق محروم با خدمات گفتاردرمانی و اهمیت آن در بهبود کیفیت زندگی شود.
نظر شما