خانه هایی که در مناطق شهری، روستایی و عشایری با معماری سنتی و با مصالح بومی با هدف احیای ارزش های بومی و حفظ محیط زیست با هدف ایجاد اشتغال برای جوامع محلی و صیانت از تنوع زیستی مرمت و یا ایجاد شده است.
پیش از این، یکی از دلایل انتخاب اقامتگاه های بوم گردی برای اقامت مسافران، قیمت بسیار مناسب تر آن ها در مقایسه با هتل ها بود و خیلی ها می توانستند به جای پرداخت هزینه های سنگین به هتل ها با پرداخت نیمی از آن هزینه ها، اقامتی خاطره انگیز و جذاب را در اقامتگاه ها تجربه کنند، اما امروزه اقامتگاه‌های بومگردی به عنوان مقصدی لوکس با قیمت‌هایی حتی بالاتر از هتل‌ها شناخته می‌شوند.
دکتر احمد جلالی، استاد دانشگاه معتقد است: «اقامتگاه‌های بومگردی به دلیل استفاده از موقعیت‌های خاص و خدمات ویژه، قیمت‌های بسیار بالاتری از هتل‌ها دارند، اما این پرسش مطرح است که آیا تجربه طبیعی و محیط بکر به این اندازه ارزشمند است که گردشگران باید هزینه‌های گزاف پرداخت کنند؟»
از طرفی محمدرضا صادقی، فعال حوزه گردشگری، نیز می گوید: «این قیمت‌های بالا موجب شده که بیشتر گردشگران عادی که به دنبال تجربه‌ای اقتصادی بودند، از این نوع اقامتگاه‌ها فاصله بگیرند. اقامتگاه‌های بومگردی از یک گزینه مقرون به صرفه تبدیل به یک کالای لوکس شده‌اند، و این روند ممکن است سبب شود افراد با درآمد متوسط قادر به بهره‌برداری از این تجربیات نباشند».
این در حالی است که مدیران اقامتگاه‌های بومگردی معتقدند هزینه‌های بالای ساخت و نگهداری این مجموعه‌ها، به ویژه در مناطق دورافتاده و دسترسی سخت، به افزایش قیمت‌ها دامن زده است.
مجموعه اقامتی در نزدیکی رشت
اینجا، مجموعه ای است اقامتی در ۲۰ کیلومتری قبل از رشت و در اطراف سراوان. مجموعه ای که از خرداد ۹۸ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرده و از آن زمان به ارائه خدمات به مسافران ادامه می‌دهد.مسئول بخش رزرواسیون این مجموعه اقامتی در خصوص مهمانان خود اینگونه به خبرنگار ما می‌گوید: اقامتگاه ما بیشتر از ۹۰ درصد مهمانان ایرانی دارد، ولی خوشبختانه مهمانان خارجی و عرب‌زبان هم از دورترین نقاط دنیا به اینجا می‌آیند. در گذشته، بیشتر مهمان‌ها از تهران می‌آمدند چون مسیر ما از تهران خیلی نزدیک بود؛ حدوداً ۳.۵ تا ۴ ساعت با ماشین، چون ورودی روستای ما به اتوبان نزدیک است و مسیر خیلی ساده و بدون پیچیدگی دارد. همین نزدیک بودن، موجب می‌شد که تهران‌نشین‌ها راحت‌تر به اینجا سفر کنند.
اما از وقتی که ریل قطار از تهران، مشهد و دیگر شهرها مستقیم به رشت می‌رود و ایستگاه قطار هم نزدیک به اقامتگاه است، دسترسی راحت‌تر شده و در حال حاضر مهمان‌ها از همه شهرها و استان‌ها به اقامتگاه می‌آیند. بیشتر مهمان‌ها حداقل ۳ تا ۴ شب اقامت دارند. مهمانانی از مشهد، شیراز، اصفهان و حتی از شهرهای دورتر مثل اهواز و بوشهر هم همیشه جزو مهمان‌های همیشگی ما هستند. این تغییرات موجب شده که تنوع مهمان‌ها بیشتر شود و دیگر تنها از تهران، بلکه از سرتاسر ایران به اقامتگاه ما مراجعه کنند.
او در ادامه در خصوص چالش‌هایی که در زمان کرونا داشتند، اینگونه می‌گوید: کرونا از پاییز ۹۹ شروع شد و واقعاً همه چیز را تحت تأثیر قرار داد، ولی هیچ حوزه‌ای مانند گردشگری به این شدت آسیب ندید. مهمانان به شدت از سفر کردن می‌ترسیدند و بسیاری از افرادی که قبلاً رزرو کرده بودند، سفر خود را کنسل کردند. این وضعیت ضربه بزرگی برای یک مجموعه تازه تأسیس بود که با بحران بزرگی روبه‌رو شده بود. در آن زمان، مدیریت مجموعه با چالشی جدی مواجه شد و تیم مدیریت واقعاً نمی‌دانست چطور از این وضعیت عبور کند.
قیمت‌های اقامتگاه به ازای هر شب
او در خصوص چالش‌های دیگر این مجموعه می‌گوید: همانطور که می‌دانیم، هر کسب‌وکاری که در حال رشد و توسعه است، با چالش‌هایی روبه‌رو می‌شود. چه افرادی که از نزدیک درگیر کار هستند و چه کسانی که از دور نظاره‌گر هستند، همیشه افرادی وجود دارند که سعی می‌کنند سنگی در مسیر رشد آن بیندازند و کار را برای آن مجموعه سخت‌تر کنند. این موضوع به ویژه برای اقامتگاه‌هایی که تازه راه‌اندازی شده‌اند، قابل مشاهده است. در این اقامتگاه نیز، مانند بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا، چالش‌هایی از جمله مشکلات اداری، مالی، و مجوزها وجود داشت و همچنان این مسائل ادامه دارد. با وجود این چالش‌ها، تلاش برای پیشبرد اهداف و ادامه مسیر با تمام سختی‌ها همچنان در اولویت قرار دارد.
وی در ادامه به قیمت‌های این مجموعه اقامتی اشاره می‌کند و می‌گوید: ما از سال ۱۴۰۳ نرخ‌های جدیدی برای این اقامتگاه تعیین کردیم. قیمت پایه اتاق‌های دو نفره از ۲.۵ میلیون تومان شروع می‌شود و تا ۳.۷ میلیون تومان برای اتاق‌های با امکانات بیشتر ادامه دارد. این قیمت‌ها شامل صبحانه می‌شود، اما هزینه ناهار و شام جداگانه محاسبه می‌شود. مجموعه ما آشپزخانه‌ای مجهز دارد و برای هر وعده غذایی، منوی روزانه به مهمانان ارائه می‌دهیم که می‌توانند آن را سفارش دهند. هزینه‌های مربوط به وعده‌های غذایی نیز جداگانه محاسبه می‌شود. همچنین برای تاریخ‌های غیر تعطیل، تخفیف‌هایی بین ۳۰ تا ۳۵ درصد داریم. به عنوان مثال، اتاقی که در زمان‌های معمول ۲.۵ میلیون تومان هزینه داشت، حالا با تخفیف به حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان کاهش پیدا می‌کند، و اتاقی که قیمت آن ۳.۷ میلیون تومان بود، حالا با تخفیف به حدود ۲.۵ میلیون تومان می‌رسد.
از ساخت خانه شخصی تا تأسیس بومگردی موفق
علیرضا حیدری، مدیر یک مجموعه بوگردی در فاروج نیز که اقامتگاه بوم گردی اش در زمستان ۱۳۹۷ به بهره برداری رسیده، به خبرنگار ما می‌گوید: این مجموعه به صورت پلکانی ساخته شده و دارای ۳ سطح است. طبقه اول به سالن غذاخوری اختصاص دارد و اتاق ها در دو طبقه فوقانی واقع شده اند و ظرفیت اسکان همزمان ۵۵ نفر را دارد. اتاق‌های این اقامتگاه در ظرفیت‌های مختلف طراحی شده‌اند و شامل اتاق‌هایی با گنجایش ۴، ۵، ۷ و ۸ نفر هستند که با توجه به تعداد مهمانان، به‌صورت منعطف در اختیار آنان قرار می‌گیرند.
او به روند شکل‌گیری این مجموعه اشاره می‌کند و می‌گوید: در ابتدا قصد داشتیم خانه‌ای شخصی در این منطقه بسازیم، اما به مرور زمان و با توجه به ویژگی‌هایی همچون منظره زیبا، ارتفاع مناسب، لوکیشن خوب و استقبال بالای مهمانان، تصمیم گرفتیم اقامتگاهی بومگردی در این موقعیت بکر راه‌اندازی کنیم. خدمات ما متناسب با سلیقه مهمانان طراحی شده و شامل طبیعت‌گردی، کوهنوردی، آفرود، غذاهای محلی، برنامه گشت و موسیقی زنده است. همچنین تمام وعده‌های غذایی شامل صبحانه، ناهار و شام به مهمانان ارائه می‌شود. همچنین مهمانان ما از شهرهای دور و نزدیک به این منطقه سفر می‌کنند و تلاش ما این است که در مدت زمان اقامتشان، تجربه‌ای به‌یادماندنی و خاطره‌انگیز برایشان رقم بزنیم.
حیدری در خصوص چالش‌هایی که در زمان ساخت و راه‌اندازی این اقامتگاه با آن‌ها مواجه بوده است، می‌گوید: قطعاً از زمان شروع پروژه با چالش‌های زیادی روبه‌رو بودیم. یکی از مهم‌ترین مسائل مالی بود که روند تأسیس را دشوار می‌کرد. علاوه بر آن، پذیرش مهمان در منطقه‌ای با فاصله زیاد از شهر نیز یکی دیگر از چالش‌های پیش‌رو بود. همچنین تبلیغات برای جذب گردشگر هزینه‌های زیادی داشت و یکی از چالش‌های بزرگ دیگر ما، جذب نیرو برای خدمات‌دهی به مهمانان بود. اما با گذر زمان، توانستیم این مشکلات را به تدریج حل کنیم. مجوز گرفتن برای اقامتگاه‌هایی که خارج از بافت روستا قرار دارند، معمولاً حدود ۲ سال زمان می‌برد که این خود چالشی دیگر در راه‌اندازی چنین اقامتگاه‌هایی به شمار می‌رود.
وی با اشاره به نوع مهمانان این مجموعه اظهار می‌کند: گردشگران عمده‌ای که به اقامتگاه ما مراجعه می‌کنند، ایرانی هستند که معمولاً به‌صورت خانوادگی از شهرهایی مانند مشهد، تهران، شمال کشور و شهرستان‌های اطراف می‌آیند. ما در تمام فصول سال به طور کامل مشغول به کار هستیم و سعی داریم خدمات خود را متناسب با فصل‌ها و سلیقه‌های مختلف مهمانان ارائه دهیم. هر فصل ویژگی‌های خاص خود را دارد که موجب تنوع در خدمات و تجربه اقامت برای مهمانان می‌شود.
حیدری با اشاره به چالش‌ها و فرصت‌های این صنعت می‌گوید: کار بومگردی به طور کلی نیازمند علاقه و انگیزه زیادی است تا فرد بخواهد وارد این حوزه شود. یکی از بزرگترین چالش‌های این کار، فاصله زیاد منطقه از شهرها است که سبب می‌شود تأمین نیرو و ارسال مواد غذایی تازه به سختی صورت بگیرد. با این حال، اگر فردی علاقه و انگیزه لازم را داشته باشد، می‌تواند این کار را به‌عنوان یک حرفه و شغل اصلی در نظر بگیرد و از آن بهره‌مند شود.
یاور عبیری، رئیس جامعه انجمن‌های حرفه‌ای اقامتگاهی بومگردی ایران در خصوص استانداردهای تایید و نظارت اقامتگاه‌های بومگردی به خبرنگار ما می‌گوید: با اعلام مسئولان حوزه گردشگری، دستورالعمل جدید ارزیابی اقامتگاه‌های بومگردی که نزدیک به دو سال به دلیل نداشتن تناسب با ماهیت این اقامتگاه‌ها متوقف شده بود، به‌زودی از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به استان‌ها ابلاغ خواهد شد. این دستورالعمل که به‌صورت اختصاصی برای بوم‌گردی‌ها طراحی شده و نه ساختارهای هتلی، شامل بیش از صد شاخص و آیتم ارزیابی است.
او می‌افزاید: از جمله شاخص‌های کلیدی این دستورالعمل می‌توان به مواردی چون «لزوم برخورداری اقامتگاه از معماری بومی و منطقه‌ای»، «وجود راهکار جایگزین در زمان قطعی برق مانند پنل خورشیدی یا چراغ شارژی»، «تأمین مخزن آب در صورت قطعی» و «استفاده از المان‌های صنایع دستی و سنتی در طراحی داخلی» اشاره کرد. براساس این دستورالعمل، هر یک از شاخص‌ها دارای امتیاز مشخصی خواهد بود و درجه‌بندی اقامتگاه‌های بومگردی بر اساس مجموع امتیازات کسب‌شده مشخص خواهد شد.
عبیری با بیان اینکه در حال حاضر نزدیک به ۴ هزار اقامتگاه بومگردی دارای مجوز رسمی در سراسر کشور فعال هستند، اظهار می‌کند: تمامی مدیران و بهره‌برداران این اقامتگاه‌ها از فیلترهای نظارتی و قانونی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی عبور کرده‌اند؛ از جمله بررسی هویت، تست‌های سلامت و سوءپیشینه و گردشگران می‌توانند با آرامش خاطر در اقامتگاه‌های دارای مجوز اقامت داشته باشند، چراکه این مراکز به صورت رسمی شناسنامه‌دار شده و به نهادهایی همچون اماکن، بهداشت و میراث فرهنگی پاسخگو هستند.
استان‌های پیشتاز در بومگردی کدامند؟
او با تاکید براینکه سیاست‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در حوزه اقامتگاه‌های بومگردی و تأسیسات گردشگری، از توسعه صرف کمی فاصله گرفته و تمرکز خود را بر ارتقای کیفی خدمات و زیرساخت‌ها قرار داده است، بیان می‌کند: در گذشته تمرکز اصلی بر افزایش تعداد اقامتگاه‌ها بود، اما در حال حاضر، بنا بر تأکید مسئولان، اولویت با بهبود استانداردها، کیفیت خدمات و تجربه گردشگری است. این تغییر رویکرد به منظور پاسخ به نیازهای واقعی گردشگران و تقویت اعتماد عمومی به زیرساخت‌های گردشگری کشور صورت گرفته است.
او در پاسخ به این پرسش که کدام مناطق و استان‌ها بیشترین اقامتگاه‌های بومگردی را دارند، خاطرنشان می‌کند: استان‌های مازندران، کرمان، اصفهان، فارس (شیراز) و یزد در صدر استان‌هایی قرار دارند که بیشترین تعداد اقامتگاه‌های بومگردی را در خود جای داده‌اند. این استان‌ها همچنین به‌واسطه جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی، بیشترین میزان جذب گردشگر را نیز به خود اختصاص داده‌اند. از طرفی بهره‌برداران اقامتگاه‌های فعال در این مناطق نقش مؤثری در رونق گردشگری داخلی و توسعه اقتصادی جوامع محلی ایفا کرده‌اند و از مهم‌ترین مراکز هدف در سیاست‌های کیفی‌سازی وزارت میراث فرهنگی به‌شمار می‌روند. همچنین رشد بالای اقامتگاه‌های بومگردی در برخی استان‌ها، رابطه مستقیمی با میزان تردد گردشگران در آن مناطق دارد. این استان‌ها به دلیل حجم بالای سفرهای داخلی و خارجی، با استقبال بیشتری از سوی مردم برای دریافت مجوز و راه‌اندازی اقامتگاه مواجه شده‌اند. در واقع، افزایش تقاضای گردشگر در این مناطق، زمینه‌ای فراهم کرده تا افراد محلی ترغیب شوند با دریافت مجوز رسمی، وارد حوزه گردشگری اقامتی شوند و از این طریق منبع درآمد پایداری برای خود ایجاد کنند.
بومگردی؛ مسیر درآمدزایی پایدار برای جوامع محلی
عبیری معتقد است: برای توسعه هدفمند اقامتگاه‌های بومگردی، ضروری است ادارات کل میراث فرهنگی در استان‌ها و همچنین سازمان مرکزی وزارت میراث فرهنگی، مجموعه‌ای از مشوق‌های حمایتی را برای متقاضیان راه‌اندازی اقامتگاه‌ها در نظر بگیرند. ارائه این مشوق‌ها می‌تواند افراد را ترغیب کند تا با دریافت مجوز رسمی، وارد چرخه قانونی شده و در قالب اقامتگاه‌های بومگردی به فعالیت بپردازند؛ موضوعی که نه تنها به تأمین اسکان برای گردشگران کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان منبع درآمد پایدار برای جوامع محلی نیز عمل خواهد کرد. در ادامه این روند، از زمانی که متقاضیان موفق به دریافت مجوز شوند، تحت حمایت ساختارهای رسمی و انجمن‌های مرتبط قرار می‌گیرند.
وی با اعتقاد براینکه وزارت میراث فرهنگی و گردشگری باید مشوق‌هایی را برای افرادی که قصد راه‌اندازی اقامتگاه بومگردی دارند، در نظر بگیرد، می‌گوید: توسعه بوم‌گردی‌ها موجب مهاجرت معکوس به روستاها، ایجاد اشتغال و بازگشت رونق و آبادانی به مناطق روستایی می‌شود.
او با اشاره به مشکلات موجود بیان می‌کند: سخت‌گیری‌هایی که در روند دریافت مجوز وجود دارد، سبب دلسردی برخی از همکاران ما شده است. وقتی بهره‌بردار قانونی تحت فشارهای مکرر از سوی اماکن، میراث فرهنگی یا دیگر نهادها قرار می‌گیرد، اما در مقابل، همسایه‌اش بدون مجوز فعالیت می‌کند و نظارتی هم بر او نیست، طبیعی است که رغبت خود را برای تمدید مجوز از دست بدهد. از دولت و صدا و سیما انتظار می‌رود که روی معرفی اقامتگاه‌های بومگردی و ظرفیت‌های گردشگری روستایی بیشتر کار کنند. شناخته شدن این فضاها بین مردم، هم موجب افزایش گردشگر می‌شود و هم مستقیماً بر اقتصاد محلی تأثیر مثبت دارد. از طرفی برگزاری جشنواره‌ها در روستاها موجب می‌شود مردم محلی بتوانند محصولات خود را بدون واسطه و مستقیم به گردشگران عرضه کنند و از منافع آن بهره‌مند شوند.
نظر شما