مدیرکل دفتر امور بیابان های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور با بیان این مطلب به قدس آنلاین می گوید: بیابان زایی حاصل عدم تعادل آب، هوا، خاک و پوشش گیاهی توسط عوامل طبیعی و انسانی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک است که یکی از سه چالش عمده بشر در قرن ۲۱ تلقی می شود.

غلامرضا هادربادی عنوان می کند: ایران در کمربند بیابانی دنیا واقع شده و متأسفانه با داشتن۱/۲ درصد خشکی های جهان، حدود ۲/۴درصد بیابان های جهان را در خود جای داده است.

فرسایش بادی و حرکت ماسه های روان از مهم ترین عوارض بیابان زایی در کشور است که با تهدید روستاها، کاهش حاصلخیزی خاک، خسارت به زیرساخت ها و کاهش ظرفیت ذخیره سازی آب در سدها، مهاجرت کشاورزان را به دنبال دارد و در نتیجه سبب به خطر افتادن امنیت غذایی کشور می شود.

او می افزاید: در حال حاضر سطح کانون های بحران فرسایش بادی کشور ۱۴میلیون هکتار است و از آنجا که بیابانزایی، حرکت شن های روان و وقوع طوفان های گردوغبار چالش بسیار بزرگ جهانی و ملی است، این مهم همکاری، هم افزایی، برنامه ریزی جامع و مسئولانه و در یک کلام عزم ملی از سوی همه متولیان امر و جوامع محلی را می طلبد.

کنترل حرکت شن های روان

در این راستا جدا از لزوم بهره گیری از تجربیات موفق دنیا و ظرفیت سازمان های بین المللی ذی ربط، اتخاذ برنامه جامع و عملی از سوی دستگاه ها و سازمان های متولی، برای کنترل فرسایش بادی و حرکت شن های روان در زمین های زراعی شخم خورده، دیم زارها، تالاب های خشکیده، جاده های خاکی، مسیل های رسوبی و باطله های معادن که با استمرار خشکسالی ها افزایش می یابد، ضروری است.

هادربادی با اشاره به برخی ظرفیت ها و توانمندی های ایران در کنترل بیابان زایی و حرکت شن های روان می گوید: ایجاد سازمان هواشناسی در کشور سابقه ۷۰ساله دارد و ایران سومین عضو سازمان جهانی هواشناسی با بیش از ۴۰۰ ایستگاه سینوپتیک در سراسر کشور است.

این سازمان با ارائه هشدارهای به هنگام، پیش بینی حرکت شن های روان، طوفان های گردوغبار و نیز کنترل و تحلیل داده های هواشناسی بر مبنای استانداردهای بین المللی، نقش کلیدی در کاهش خسارات وارده ایفا می کند.

او ادامه می دهد: ایرانیان از دیرباز با تکیه بر دانش غنی بومی به کنترل بیابان زایی و تثبیت شن های روان پرداخته اند.

بیش از ۳۰۰۰سال پیش ابتکار احداث قنوات (کاریز) و پخش هرزآب در مناطق بیابانی توسط ایرانیان رقم خورد.

برای مثال احداث بادشکن های زنده با گونه هایی مانند تاغ، ایجاد دیواره های کاهگلی، استفاده از کاه و کلش و سرشاخه های گیاهی و همچنین آبیاری کوزه ای، تنها بخش ناچیزی از خلاقیت ایرانیان در حفظ همزمان آب و خاک در گذر زمان است که علاوه بر افزایش پوشش گیاهی در شرایط کم آبی، حرکت ذرات ریز خاک بر اثر باد را نیز کاهش می دهد.

هادربادی اذعان می کند: سابقه شش دهه انجام عملیات متنوع و موفق مقابله با بیابانزایی، به تثبیت شن های روان و احیای کانون های بحران فرسایش بادی منجر شده که از آن جمله می توان به اجرای ۸/۸میلیون هکتار عملیات کنترل فرسایش بادی از جمله نهال کاری، تله سوبگیر، مدیریت رواناب، احداث بادشکن زنده و غیرزنده، مالچ پاشی و غیره اشاره کرد.

ایران دومین کشور موفق در زمینه مقابله با بیابانزایی

در حقیقت مجموع این اقدامات سبب شد تا در ۱۳۹۸، ایران به عنوان دومین کشور موفق آسیا در زمینه مقابله با بیابانزایی (پس از چین) از سوی کنوانسیون مقابله با بیابان زایی ملل متحد (UNCCD)معرفی شود. از این رو ایران از اعضای مؤثر این کنوانسیون بوده و در اجلاس شانزدهم کشورهای عضو در عربستان حضوری فعال و تعیین کننده داشت.

مدیرکل دفتر امور بیابان های سازمان منابع طبیعی کشور با اشاره به مرکز تحقیقات بین المللی بیابان ایران می گوید: ایجاد مرکز تحقیقات بین المللی بیابان ایران وابسته به دانشگاه تهران در ۱۳۵۴ به عنوان مرکزی پیشرو در پژوهش های جامع حوزه بیابان و حرکت شن های روان، جدا از شناسایی عوامل مؤثر بر بیابانزایی و ارائه راهکارهای مناسب مانند شناسایی گونه های سازگار، شناسایی و بهره گیری از فرصت ها و قابلیت های موجود در بیابان را در دستور کار خود دارد.

او ادامه می دهد: اجرای پروژه های مشترک ایران با سازمان های بین المللی از جمله UNHCR ,GEF,UNDR,FAO در زمینه مقابله با بیابانزایی و کنترل حرکت شن های روان نیز تاکنون موفق بوده است.

به عنوان مثال در ۱۳۹۶، پروژه بین المللی «ترسیب کربن» که از ۲۳سال پیش در کانون های بحرانی فرسایش بادی شرق کشور اجرا شده، به عنوان یکی از ۱۰ پروژه موفق آسیا اقیانوسیه با مشارکت جوامع محلی معرفی شد.

هادربادی با اشاره به توجه دولت به موضوع کنترل حرکت شن های روان می گوید: دولت توجه ویژه ای به موضوع کنترل حرکت شن های روان در قانون برنامه هفتم پیشرفت (ماده ۳۲) در قالب کاهش ۲۰درصدی سطح کانون های بحران فرسایش بادی در طول برنامه داشته است.

خوشبختانه اجرای طرح مردمی کاشت یک میلیارد نهال (در طول چهارسال) نیز که از ۱۴۰۲ در سطح کشور آغاز شد، در مناطق بیابانی و کانون های بحران فرسایش بادی نیز در حال اجرا است که تقویت پوشش گیاهی مناطق زیر پوشش با گونه های بومی و مقاوم از نتایج این طرح است.