شاید پیشینه و اشتراکات فرهنگی و تمدنی در ابتدای امر پیرامون مناسبات میان ایران و ازبکستان قابل توجه باشد، اما روابط سیاسی و دیپلماتیک طرفین نیز در دهه‌های اخیر روند فزاینده‌ای داشته است. با این حال به جرئت می‌توان گفت اشتراکات فرهنگی همچون زبان فارسی، دین مشترک، شهرهای تاریخی مانند سمرقند و بخارا و همچنین اندیشمندان و صاحبان هنر که در گذشته بخشی از فرهنگ و تمدن ایران محسوب می‌شدند و اکنون در تقویت پیوندهای مردم دو کشور نقش‌آفرین هستند، نیز می‌توانند به منزله عاملی تسریع‌کننده در روابط دیپلماتیک به ویژه مناسبات اقتصادی به شمار آیند.
بر همین اساس، اهمیت استراتژیک گسترش مناسبات با ازبکستان برای ایران علل مختلفی دارد. این کشور در نقطه کانونی آسیای مرکزی قرار دارد و همجواری با افغانستان موجب شده کشورمان در زمینه‌های امنیتی و مرزی با این کشور همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشد.
با وجود همه موارد گفته شده، مناسبات اقتصادی میان طرفین متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست. از سویی، عرصه همکاری‌های اقتصادی مهم‌ترین جذابیت و مطلوبیت را در روابط به ویژه برای ایران دارد. گزارش‌ها نیز از افزایش مبادلات تجاری دو کشور از رقم ۱۶۰.۲ میلیون دلار در سال ۲۰۱۷ به رقم ۵۰۳.۸ میلیون دلار در سال ۲۰۲۱ حکایت دارد و همین تأییدی بر جذابیت و وجود ظرفیت‌های تجاری گسترده میان دو کشور است.

از سوی دیگر سیدمحمد اتابک؛ وزیر صنعت، معدن و تجارت نیز افزایش ارزش تبادلات دو کشور به ۲ میلیارد دلار را از اهداف اصلی نشست کمیسیون مشترک همکاری‌های دو کشور عنوان کرده و گفته است: «آمادگی داریم برای بهره‌برداری از زیرساخت‌های ترانزیت ویژه در دسترسی ازبکستان به آب‌های آزاد از طریق کریدور ایران، همکاری‌های لازم با ازبکستان را انجام دهیم».

ظرفیت‌های تمدنی و فرهنگی؛ عامل پیش‌برنده مناسبات

گرچه در مقطع کنونی شاهد رونق روابط دو کشور هستیم و راهبرد همسایگی و منطقه‌گرایی ایران نیز حرکت به سمت گسترش مناسبات با کشورهای منطقه را ناگزیر می‌کند، اما برخی موانع و چالش‌ها نیز وجود دارد. ضعف و محدودیت‌های منابع مالی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلان یکی از موانع مهم در مسیر گسترش مناسبات است.
در نهایت، گرچه روابط سیاسی و اقتصادی ایران و ازبکستان در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده و تحولات مثبتی را رقم زده است، اما مسئله تحریم‌ها، بی‌ثباتی منطقه‌ای و همچنین عدم پایداری راهبرد و سیاست‌های دولت‌های دو کشور درباره توسعه مناسبات همچنان برقرار است، اما با این حال به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از ظرفیت‌های تمدنی و فرهنگی به عنوان عامل پیش‌برنده بهره ببرد و از سوی دیگر با برآورد صحیح از بازارها و نیازهای ازبکستان و به کارگیری دیپلماسی اقتصادی، به توسعه مناسبات اقتصادی با ازبکستان دست یابد.
انتهای پیام/