به گزارش قدس آنلاین، نخستین فلوشیپ نشر تهران رویدادی است که وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی با همکاری دبیرخانه گرنت ترجمه و نشر ایران، انجمن فرهنگی ناشران کتاب کودک و نوجوان، و آژانس ادبی و ترجمه اینتروتما برای تبادلات فرهنگی اجرا می کنند. فلوشیپ نشر به معنای تعامل ناشران، نویسندگان و کارگزاری‌های ادبی برای فروش حق مالکیت فکری کتاب است. به دنبال فراخوان ثبت‌نام ناشران برای حضور در این رویداد، ۹۱ ناشر از ۳۴ کشور ثبت‌نام کردند که از میان آنها ۳۰ ناشر برای حضور در نمایشگاه کتاب انتخاب شدند؛ ناشرانی از کشورهای آلبانی، آرژانتین، استرالیا، آذربایجان، الجزایر، بنگلادش، برزیل، چین، مصر، اتیوپی، مجارستان، هند، اندونزی، عراق، ایتالیا، قزاقستان، کویت، قرقیزستان، مالزی، مغولستان، نپال، نیجریه، مقدونیه شمالی، عمان، پاکستان، فیلیپین، روسیه، عربستان، اسپانیا، سوریه، ترکیه، ازبکستان و ویتنام.

* دیر یا زود باید به این سمت می رفتیم

این فلوشیپ با هدف تقویت حضور نشر ایران در عرصه جهانی، در نخستین دوره خود بر ادبیات و تصویر کودک و نوجوان تمرکز دارد. ابراهیم حیدری، قائم مقام سی‌وششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با اشاره به اهمیت برگزاری این رویداد می گوید: برای اینکه ادبیات، فرهنگ، نشر و اهالی قلم کشور ما به سایر کشورها شناسانده شود باید اقداماتی صورت گیرد که از جمله آنها می‌توان به برگزاری رویدادهای متعدد و برنامه‌های مختلف از قبیل شرکت در نمایشگاه‌های خارجی، طرح‌های حمایتی مانند «گرنت» و «تاپ» و استفاده از ظرفیت‌های رایزنی‌های ایران در خارج از کشور اشاره کرد به‌ویژه اینکه شرکت در نمایشگاه‌های مختلف به دلیل هزینه‌های بالا برای همگان مقدور نیست.

به گفته مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران، یکی از کارهایی که کشورهای مختلف برای معرفی نشر و فرهنگ خود انجام می‌دهند، استفاده از ظرفیت فلوشیپ‌های ادبی است و اضافه می کند: موضوع برگزاری فلوشیپ از سوی ایران از دیرباز مطرح بوده و ایران با سابقه ادبی و ادبیات غنی خود می‌بایست دیر یا زود باید به این سمت می رفت ولی تاکنون این آمادگی از سمت ناشران داخلی و خارجی برای حضور در این رویداد احساس نمی‌شد. در چند سال گذشته با حضور ایران و ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های خارجی و کاهش محدودیت حضور در شبکه‌های اجتماعی و نیز اجرای طرح گرنت و برگزاری کارگاه‌های متعدد مانند «دوشنبه‌ها با گرنت»، تعاملات و آگاهی بخشی در این حوزه تا حدود زیادی افزایش یافت.

وی درباره اینکه چرا از ترکیه برای برگزاری این فلوشیپ کمک گرفته شد، خاطرنشان می کند: در برگزاری این رویداد نیز تصمیم گرفتیم به جای اینکه ریلی برای این کار بسازیم که هزینه‌بر و زمان‌بر است از تجربه ریل‌های ساخته شده سایر کشورها استفاده کنیم.

حیدری درباره اینکه چرا موضوع ادبیات کودک و نوجوان برای نخستین فلوشیپ تهران انتخاب شده است، توضیح می دهد: با توجه به اینکه این رویداد، تجربه اول ما است و باید گام اول را محکم و استوار برداریم بایستی مزیت رقابتی بودن را مدنظر قرار می‌دادیم. یکپارچه کردن ناشران حوزه کودک و نوجوان و ایجاد فضایی توام با کمترین آشفتگی و نیز مخاطب زیاد این حوزه موجب شد که به این موضوع در اولین فلوشیپ تهران پرداخته شود تا اگر تجربه موفقی حاصل شد در دوره های بعدی به حوزه‌های دیگر بپردازیم.

به گفته او در این مسیر از ظرفیت آژانس ادبی «اینتروتما» ترکیه که برگزارکننده 10 دوره فلوشیپ استانبول بوده و از اطلاعات پایه و سازمان‌یافته متعددی بهره گرفته در زمینه همکاری برای اطلاع‌رسانی و تقویت دعوت از سایر ناشران استفاده شده است. این مسوول تاکید می کند: وزارت فرهنگ هیچ قراردادی با «اینتروتما» منعقد نکرده است و فقط در زمینه اطلاع‌رسانی و استفاده از ظرفیت پایگاه داده‌ها با فلوشیپ کودک و نوجوان همکاری می‌کند.

* به ما برچسب راهزن فرهنگی می زنند

امیر حسین زادگان، مدیر انتشارات ققنوس که یکی از انتشاراتی های قدیمی در ترجمه آثار بزرگ جهانی است درباره تاثیری که برگزاری این فلوشیپ در مبادلات فرهنگی ایرن در بازار جهانی نشر می تواند داشته باشد معتقد است که چندان موثر نخواهد بود.

او به خبرنگار ما می گوید: ارتباط انتشاراتی ما با ناشران خارجی حدود ربع قرن ادامه دارد و تعاملی داوطلبانه بوده است چون به دلیل عدم پایبندی ایران به قانون کپی رایت مجبور نبودیم که حق مالکیت فکری کتابها را برای ترجمه و انتشار در داخل ایران بخریم ولی ما با آنها قرارداد می بستیم و مجوز انتشار می گرفتیم.

او با بیان اینکه به دلیل این عدم پایبندی، ناشران آمریکایی و انگلیسی با ما قرارداد نمی بندند و انعقاد قرارداد با برخی ناشران آلمانی و فرانسوی هم به صورت داوطلبانه و دوستانه بوده، می افزاید: البته این قراردادها، نمادین است و مبلغ کمی برای خرید پرداخت می شود ضمن اینکه چنین خریدی هم امتیازی برای ما در صنعت نشر داخلی محسوب نمی شود چون همان کتاب را ناشر دیگری بدون منع قانونی می تواند منتشر کند. از سوی دیگر پرداخت پول از طرف ما برای ناشران خارجی کار بسیار سختی است و مجبوریم از طریق واسطه یا دوستی در کشوری دیگر، این پرداخت ها را انجام دهیم.

حسین زادگان نبا با بیان اینکه ما نیز حق انتشار چند کتاب ایرانی را فروختیم ولی چون عضو معاهده برن نیستیم طرف خارجی چندان تمایلی به این مبادله و تعامل ندارد، یادآور می شود: باید به این نکته توجه داشت که همه در بازار نشر، فروشنده هستند و خریدار بسیار کم است.

مدیر انتشارات ققنوس معتقد است که برگزاری فلوشیپ نشر در تعاملات بین المللی این صنعت چندان اثرگذار نیست چون تا زمانیکه عضو معاهده برن نشویم، این تعاملات فقط می تواند در حد روابط دوستانه و داوطلبانه باشد. در واقع به تعاملات توافقی و دوستانه می انجامد نه مبادلات قانونی.

او یادآور می شود: این مسئله از زمان وزارت آقای مهاجرانی وجود داشت. ایشان در زمان تصدی وزارتخانه می گفت ما نمی توانیم جلوی انتشار کتابی را بگیریم که انتشارات شما با ناشر اصلی اش قرارداد بسته ولی ناشر داخلی دیگری بدون هیچ قراردادی، آن کتاب را منتشر می کند چون منع قانونی ندارد، فقط می توانیم از یارانه کاغذ محرومشان کنیم.

حسین زادگان می گوید: تا زمانیکه به قانون کپی رایت پایبند نیستیم باید به صورت کج دار و مریز، ارتباطات و تعاملاتمان را با ناشران خارجی حفظ کنیم البته ناشران آمریکایی و انگلیسی بخاطر عدم پایبندی ایران به هیچ کدام از کنوانسیون های بین المللی مربوط به حق تکثیر، مطلقا حاضر نمی شوند که با ما وارد مذاکره شوند.

به گفته او، توافقات دوستانه هم چندان تاثیری در شرایط ایران برای حضور در بازارهای جهانی نشر ندارد و تنها مزیتش این است که اگر روزی به عنوان ناشر ایرانی به نمایشگاه های کتاب خارجی برویم برچسب راهزن فرهنگی نخوریم و بگویند این ها تمایل دارند که به سمت کار قانونی بروند.

این ناشر قدیمی با بیان اینکه برگزاری اولین فلوشیپ نشر در حوزه کتاب کودک و نوجوان، تصمیم درستی بوده است، می گوید: کتابهای کودک در ایران، تصویرگری های خوبی دارند و نسبت به دیگر حوزه ها می توانند موفق تر باشند. ضمن اینکه شمارگان کتابهای کودک هم نسبت به عرصه ادبیات و علوم انسانی بیشتر است.

* بدون مشتری خارجی، ادامه حیات سخت است

علی کاشفی خوانساری، عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان که به نمایندگی از این انجمن در چند جلسه از نشست های مشورتی برگزاری فلوشیپ نشر حضور داشته است درباره تاثیر این رویداد در ارتقا و تثبیت جایگاه صنعت نشر ایران در بازار جهانی به خبرنگار ما می گوید: بنظرم برای ارزیابی چنین اتفاقاتی باید از افراط و تفریط پرهیز کرد. این فلوشیپ یک گام رو به جلو محسوب می شود که در حد خودش هم موثر است و هم زمینه ساز گام های بعدی بهتر. ضمن اینکه نباید در موفقیت آن اغراق کرد و توقع معجزه داشت.

این نویسنده کودک ادامه می دهد: آنچه در برنامه ریزی های فلوشیپ تا بحال رخ داده، عادلانه و خوب بوده است و برای ارزیابی اصلی این اتفاق باید صبر کنیم که فلوشیپ برگزار شود.

به گفته او، حتی اگر درصدی از این کار، جنبه صوری و نمایشی داشته باشد اما گامی رو به جلو است چون نشان می دهد کشور ما این ضرورت را پذیرفته که به این سمت حرکت کند، ضمن اینکه اشکالات در گام اول، گریزناپذیر است و می تواند در گام های بعدی اصلاح شود.

کاشفی خوانساری درباره برگزاری دیرهنگام این فلوشیپ با توجه به ضرورت حضور ایران در بازار جهانی صنعت نشر عنوان می کند: تاکنون نگاه متولیان کشور به مقوله ارتباطات بین الملل بیشتر جنبه نمایشی یا ایدئولوژیکی داشته ولی بازار جهانی نشر، عرصه ای کاملا اقتصادی و تجاری است و با کتاب هم مثل دیگر کالاهای تجاری باید مواجه شد. ناشران باید بتوانند محصولاتشان را در قالب حق چاپ، نسخه کاغذی، تولید محصولات مشترک و تعاملات دیگر در بازارهای خارجی بفروشند.

به گفته این عضو هیئت مدیره انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، جامعه نشر ایران ناگزیر از این شده که قواعد بازار بین المللی را بپذیرد و به این باور رسیده که اگر مشتری خارجی نداشته باشد چه بسا ادامه حیاتش، غیرممکن باشد. در بخش حاکمیتی هم سیاستهای جدیدی برای حضور در عرصه بین الملل ایجاد شده تا به سمت گفت و گو با جهان بروند.

او عدم پایبندی ایران به معاهدات بین المللی مربوط به حق تکثیر را مانعی جدی پیش روی ناشران برای حضور در بازار جهانی نشر دانسته و یادآور می شود: هیچ چیز غیرممکن نیست. اگرچه شرط حضور در بازار جهانی، پایبندی به این معاهدات بین المللی است اما بدون آن هم غیرممکن نیست بویژه در بازار منطقه ای. با وجود اینکه ناشران ایرانی دهه هاست کتابهای ناشران اروپایی و آمریکایی را سرقت کرده اند ولی این اتفاق هنوز در مورد کشورهای آسیایی و آفریقایی رخ نداده است و ما این سابقه بد را در آنجا نداریم. قطعا یک ناشر اروپایی حاضر نیست با ما معامله کند چون سالهاست که اموال فرهنگی شان را بدون پایبندی به قوانین بین المللی به غارت بردیم ولی با کشورهای منطقه می شود تفاهمنامه هایی را داشت و این بدنامی را تا حدودی پاک کرد.